Η Σύνοδος της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην Κοπεγχάγη, στις 12 και 13 Δεκεμ­βρίου 2002, υπήρξε καθοριστική για την ευρωπαϊκή ενσωμάτωση της Κύ­πρου. Τα δεκαπέντε κράτη-μέλη της Ε.Ε. συνήλθαν στην πρωτεύουσα της Δανίας για να αποφασίσουν τη μεγαλύτερη διεύρυνση στην ιστορία της Ένω­σης. Διεύρυνση με δέκα υποψήφιες χώρες.

Οι χώρες αυτές ήταν η Τσεχική Δημοκρατία, η Εσθονία, η Ουγγαρία, η Λετονία, η Λιθουανία, η Μάλτα, η Πολωνία, η Σλοβακία, η Σλοβενία και η Κύπρος. 

Το πρώτο Σχέδιο Ανάν είχε κατατεθεί στις 11 Νοεμβρίου 2002 και το α­ναθεωρημένο, δεύτερο, στις 10 Δεκεμβρίου. Γύρω από αυτό το θέμα το κλί­μα στην Κύπρο ήταν εξαιρετικά τεταμένο, με έντονες αντιπαραθέσεις για το περιεχόμενό του και το κατά πόσον θα έπρεπε να γίνει αποδεκτό ως λύ­ση του Κυπριακού. Σε ό,τι αφορά, δε, τη Σύνοδο Κορυφής της Κοπεγχά­γης, οι συζητήσεις οξύνονταν περαιτέρω, καθώς υπήρχε η υπόνοια ότι στην πρωτεύουσα της Δανίας θα επιδιωκόταν η λύση του Κυπριακού με συνο­πτικές διαδικασίες. 

Φτάσαμε στην πρωτεύουσα της Δανίας με πολλά ερωτηματικά, εικα­σίες και ανησυχίες. Στο Εθνικό Συμβούλιο, που συνήλθε στις 11 Δεκεμβρί­ου, σε ένα στενόχωρο δωμάτιο του ξενοδοχείου όπου είχαμε καταλύσει, οι ανησυχίες μας κάπως υποχώρησαν μετά την πρώτη ενημέρωση που είχαμε από τον Πρόεδρο Κληρίδη. Εκτός από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, πα­ρόντες ήταν ο Πρόεδρος της Βουλής και Γενικός Γραμματέας του ΑΚΕΛ Δημήτρης Χριστόφιας, ο Πρόεδρος του ΔΗΚΟ Τάσσος Παπαδόπουλος, ο υποφαινόμενος ως Πρόεδρος της ΕΔΕΚ, ο Πρόεδρος του ΑΔΗΚ (Αγωνι­στικό Δημοκρατικό Κίνημα) Ντίνος Μιχαηλίδης, ο Υπουργός Εξωτερικών Ιωάννης Κασουλίδης, ο Υφυπουργός παρά τω Προέδρω Παντελής Κού­ρος, ο Κυβερνητικός Εκπρόσωπος Μιχάλης Παπαπέτρου, ο πρώην Πρόε­δρος της Δημοκρατίας Γιώργος Βασιλείου και ο Γενικός Εισαγγελέας Αλέ­κος Μαρκίδης. Συνοπτικά, στη συνεδρίαση ο Πρόεδρος Κληρίδης προέβη στην εξής ενημέρωση: 

«Συναντήθηκα με τον Άλβαρο ντε Σότο. Με ερώτησε αν θα ήμουν διατεθειμένος να του δηλώσω ότι είμαι έτοιμος να υπογράψω λύση, στη βάση του Σχεδίου Α­νάν, για να το διαβιβάσει προς την τ/κ πλευρά. Επίσης με ερώτησε ποια είναι η άποψή μου στο ενδεχόμενο να στείλει επιστολές ο Γ.Γ. του ΟΗΕ προς εμένα και τον Ντενκτάς για να υπογράψουμε το Σχέδιο Ανάν ως έχει. Του απάντησα ότι θα ήταν αφελής ο Κόφι Ανάν να στείλει τέτοιες επιστολές, δεδομένου ότι τόσο εγώ όσο και ο Ντενκτάς δηλώσαμε ήδη ότι ζητούμε διαπραγμάτευση του Σχεδί­ου». 

Την ίδια μέρα, 11 Δεκεμβρίου, πραγματοποιήθηκε και δεύτερη συνε­δρία του Εθνικού Συμβουλίου, αυτή τη φορά με συμμετοχή του Έλληνα πρωθυπουργού Κώστα Σημίτη και του Υπουργού Εξωτερικών Γιώργου Παπανδρέου. 

Ο Κώστας Σημίτης προέβη σε ενημέρωση για τα πιθανά τελικά συμπε­ράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου σε ό,τι αφορά τη διεύρυνση με τις δέκα υποψήφιες χώρες, περιλαμβανομένης της Κύπρου. 

Η νύχτα της 12ης προς τη 13η Δεκεμβρίου ήταν δραματική. Ο Παντελής Κούρος μας ενημέρωσε ότι είχε λάβει οδηγίες από τον Πρόεδρο Κληρίδη να μην τον ενοχλήσει κανένας. 

Στις 7 η ώρα το πρωί της 13ης Δεκεμβρίου, τελευταίας ημέρας της Συνό­δου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, χτύπησε το τηλέφωνο του δωματίου μου. Πρόσκληση για Εθνικό Συμβούλιο στις 8 το πρωί. Ήταν φανερό ότι υπήρ­χαν εξελίξεις. 

Προσήλθαμε στη συνεδρία σε βαρύ κλίμα. Ο Πρόεδρος Κληρίδης ενη­μέρωσε το Εθνικό Συμβούλιο ότι υπήρξε παρέμβαση του ΟΗΕ προς το Ευ­ρωπαϊκό Συμβούλιο να παρατείνει τις εργασίες του μέχρι τις 4:30 το από­γευμα, ώστε να διευκολυνθεί η επίτευξη λύσης του Κυπριακού. 

Ο Πρόεδρος Κληρίδης δηλώνει ότι, για να αποδεχθεί τον Ερτορούρο­γλου ως συνομιλητή, πρέπει να προσκομιστούν τα απαραίτητα έγγραφα ε­ξουσιοδότησης. «Διαφορετικά», ξεκαθαρίζει, «δεν τον δέχομαι ως διαπραγ­ματευτή». 

Στη συνέχεια αποφασίζεται να προσκληθούν για διαβούλευση και συ­νεννόηση ο Πρωθυπουργός Σημίτης κα ο Υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Παπανδρέου, όπως και γίνεται. 

Κ.Σ.: Υπάρχει μια γενική πεποίθηση στους 15 ότι πρέπει να υπάρξει λύση στο Κυπριακό. Υπάρχει μια αναμονή για να ανταποκριθείτε. Όμως πρέπει να πε­ράσει αυτή η λύση σε δημοψήφισμα. Πρέπει να επιδειχθεί καλή θέληση. Και να δώσετε απάντηση ότι τουλάχιστον σε κάποιο χρόνο θα καταλήξετε σε λύση. Εί­ναι βαριά η ευθύνη. Φαίνεται ότι η πρόταση του Σχεδίου Ανάν είναι καλή. Μπορεί να γίνει καλύτερη. Όμως θέληση ότι θα το λύσουμε πρέπει να υπάρξει. 

Ο Κώστας Σημίτης απευθύνεται προς τον Δημήτρη Χριστόφια και τον ερωτά: «Τι λέτε;». 

Δ.Χ.: Θέλουμε χρόνο για διαπραγμάτευση. 

Κ.Σ.: Πόσο χρόνο; 

Δ.Χ.: Τουλάχιστον μέχρι τις 15 Ιανουαρίου. Έχουμε άλλωστε συλλογικά όργα­να τα οποία πρέπει να ενημερωθούν, να συζητήσουν, να αποφασίσουν. 

Σε ερώτηση του Σημίτη προς τον Κληρίδη κατά πόσον θα ήταν έτοιμος να συμφωνήσει σε λύση, ο τελευταίος απάντησε με την ερώτηση κατά πό­σον θα επιστραφεί η Καρπασία. 

Σημίτης και Παπανδρέου αποχωρούν, προκειμένου να συναντηθούν με τον Ερντογάν για να πάρουν απάντηση στο ερώτημα του Κληρίδη. Στο με­ταξύ έρχεται τηλεμήνυμα από τον Ντε Σότο, με το οποίο προσκαλείται η ε/κ πλευρά σε διαπραγματεύσεις σε κρατικό κτίριο της Κοπεγχάγης, με στόχο την επίτευξη συμφωνίας για λύση μέχρι τις 4:30 το απόγευμα. 

Ο Κληρίδης υπαγορεύει απάντηση προς τον Ντε Σότο, όπου αναφέρει:

1. Είναι κατάλληλα εξουσιοδοτημένος διαπραγματευτής ο Ερτορούρογλου, δεδομένου ότι ο Ντενκτάς σε δηλώσεις του είχε αναφέρει ότι δεν έχει εξου­σιοδοτήσει κανέναν να διαπραγματευθεί εκ μέρους του; 

2. Τι συνομιλίες εννοεί ο Ντε Σότο; Απευθείας ή εκ του σύνεγγυς; 

3. Μετά τις απαντήσεις στα πιο πάνω ερωτήματα και νοουμένου ότι θα γίνουν συνομιλίες, θα ήθελε να εγγράψει θέματα προς διαπραγμάτευση. 

Μετά παρέλευση 30 λεπτών, έφτασε απαντητικό τηλεμήνυμα του Ντε Σότο. Απολογείτο, αναφέροντας ότι πράγματι δεν υπήρχε κατάλληλη ε­ξουσιοδότηση προς τον Ερτορούρογλου.

Την ίδια ώρα επανήλθαν Σημίτης και Παπανδρέου, μετά τη συνάντηση με τον Τούρκο πρωθυπουργό Ταγίπ Ερντογάν. Η απάντηση για την Καρ­πασία απόλυτη και προκλητική. Δεν την επιστρέφουν, «επειδή η Καρπα­σία είναι στρατηγικής σημασίας για την Τουρκία». 

Ο Σημίτης ερωτά τον Κληρίδη: «Γιατί επιμένετε για την Καρπασία;». 

Ο Κληρίδης απάντησε ως εξής: 

«Πρώτον, γιατί έχουμε χρέος προς τους εγκλωβισμένους, οι οποίοι παραμέ­νουν για 28 χρόνια στα κατεχόμενα χωριά τους υπό μαρτυρικές συνθήκες. Δεύ­τερον, γιατί είναι μια περιοχή κατάσπαρτη με ελληνικά και χριστιανικά μνημεία. Και, τρίτον, διότι υπήρξε η συμφωνία της τρίτης Βιέννης, την οποία οι Τούρκοι δεν τήρησαν». 

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο προχώρησε στην ιστορική απόφαση της δι­εύρυνσης. Όσον αφορά την Κύπρο, στις παραγράφους 10-12 των συμπερα­σμάτων, το Συμβούλιο ανέφερε:

«Σύμφωνα με την παράγραφο 3, δεδομένου ότι οι διαπραγ­ματεύσεις προσχώρησης με την Κύπρο ολοκληρώθηκαν, η Κύπρος θα γίνει δε­κτή ως νέο κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης». 

Ο εφιάλτης τέλειωσε. Οι μεθοδεύσεις για επιβολή λύσης στο Κυπριακό με διαδικασίες «εξπρές» είχαν πέσει στο κενό. Επιστρέψαμε στην Κύπρο μέσα σε κλίμα γενικής ευφορίας. Είχε διασφαλιστεί η ένταξη της Κύπρου στην Ε.Ε., χωρίς να τεθεί ως προϋπόθεση η λύση του Κυπριακού. 

Πρώην Πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων