'Oταν αξιολογείς ένα βιβλίο πολιτικού, μιας ιστορικής προσωπικότητας,  όπως ο Γιαννάκης Μάτσης, είσαι υποχρεωμένος να είσαι αυστηρός. Για να μην αδικήσεις τον ίδιο και για να μην τον αδικήσει η ιστορία. Διάβασα με προσοχή το βιβλίο του Γιαννάκη Μάτση, την αυτοβιογραφία του, που φέρει τον τίτλο: «Μετά Παρρησίας. Για την Ιστορία και την Αλήθεια».  Και το πρώτο ερώτημα που εγείρεται είναι, εάν όντως, ο τίτλος  ανταποκρίνεται στο περιεχόμενο του βιβλίου. Η απάντηση είναι θετική. Ναι, ό,τι αναφέρει ο συγγραφέας το γράφει με παρρησία, χωρίς να διστάζει να αποκαλύψει πτυχές, όπως ο ίδιος τις έζησε, με  ισχυρές πολιτικές προσωπικότητες του τόπου, που άλλοι ενδεχομένως, επειδή ακριβώς δεν είναι ευχάριστες, να μην τολμούσαν ποτέ να τις φέρουν στο φως. 

 

Ο Γ. Μάτσης καταθέτει τη δική του αλήθεια, που συνιστά πρωτογενή μαρτυρία, η οποία περνά μέσα από τον αγώνα της ΕΟΚΑ και την  μετέπειτα πορεία του Κυπριακού. Είναι πλήρως τεκμηριωμένη από κάθε άποψη και δη  επιστημονική αφού, εκτός των άλλων,  η μαρτυρία του συγγραφέα, συνοδεύεται από έγγραφα και αρχειακό υλικό, που συνιστά βασικό μεθοδολογικό εργαλείο της  αξιοπιστίας ενός ιστορικού συγγράμματος. Ενισχύεται δε, από συναφείς με τις διαφορές πτυχές του βιβλίου μαρτυρίες, που επιβεβαιώνουν του λόγου το αληθές. Συνεπώς, το βιβλίο του Γιαννάκη Μάτση συνιστά μια αξιόπιστη ιστορική και πολιτική μαρτυρία, μια κληρονομιά για τους πολίτες και για την ακαδημαϊκή κοινότητα. Πηγή περεταίρω έρευνας. 

 

Ως αυτοβιογραφία, καλύπτει πτυχές από την παιδική και εφηβική του ηλικία, διατρέχει  τον αγώνα της ΕΟΚΑ και τις διαφορές πτυχές του Κυπριακού, κυρίως, όπως τις έχει ζήσει ως βουλευτής και ευρωβουλευτής και δη ως Πρόεδρος του Δημοκρατικού Συναγερμού στην Κύπρο και διεθνώς. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Είτε αυτό είναι το Συμβούλιο της Ευρώπης είτε αυτό είναι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Και στις δυο περιπτώσεις τα κείμενα που κατατίθενται έχουν και διπλωματική και ιστορική σημασία, αλλά και νομική, καθότι αποτελούν σταθμούς της πολιτικής μας ζωής. Ξεκινούν από την έκθεση Κουκού για τους εποίκους, φτάνουν στην πολιτιστική κληρονομιά και καταλήγουν στη γνωστή πλέον  φράση περί της  λύσης του Κυπριακού επί των αρχών και των αξιών της ΕΕ. 

 

Είναι, βεβαίως, και άλλες πτυχές που θίγει ο Γ. Μάτσης στο βιβλίο του, που αφορούν στη στάση του ΑΚΕΛ στο Κυπριακό, στη σχέση του συγγραφέα με τον ΔΗΣΥ και τον Γλαύκο Κληρίδη, καθώς και στον τρόπο με τον οποίο η τύχη του Κυπριακού ενδεχομένως να ήταν διαφορετική, εάν στο πολιτικό σκηνικό επικρατούσε μεγαλύτερη σύνεση, περισσότερος πατριωτισμός και λιγότερα ταμπού έναντι των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ, καθώς και λιγότερες λανθασμένες επιλογές, που πολλές φορές αποκρύβουν το στοιχείο των προσωπικών ζητημάτων. Και το άρωμα αυτό είναι έντονο. Αναβλύζει από παρασκηνιακές ζυμώσεις, στις  οποίες αναφέρεται ο συγγραφέας. Μέσα από αυτές τις περιγραφές, δηλαδή των παρασκηνιακών ζυμώσεων, γίνονται αντιληπτά τα κίνητρα των πρωταγωνιστών και ο καθένας δύναται να εξάγει άγει τα δικά του συμπεράσματα. 

 

Ο Γ. Μάτσης μέσα από ένα ιστορικό και διπλωματικό βιβλίο αποκαλύπτει τη μιζέρια της μικροπολιτικής, αλλά και πώς μπορούν οι πολιτικοί να μετατρέψουν όσα πολλές φορές θεωρούνται ανέφικτα σε διεθνές επίπεδο σε εφικτά. Ανατρέπει δηλαδή τη φιλοσοφία του κίβδηλου ρεαλισμού και προχωρεί στο βασικό αξίωμα της διπλωματίας. Οτι δηλαδή, η τέχνη της, είναι να καταφέρνει κάποιος να κάνει όσα θεωρούνται ανέφικτα, εφικτά και όχι τα εφικτά, ανέφικτα. Περί τούτου, ο αναγνώστης θα βρει στο βιβλίο του Γ. Μάτση κλασικά παραδείγματα. Όπως θα κατανοήσει, ταυτοχρόνως, πώς η ηγεσία μας, επί μακρόν, έθετε  στο ράφι διπλωματικά και νομικά εργαλεία, που προέρχονταν είτε  από το Συμβούλιο της Ευρώπης είτε από την ΕΕ, είτε ακόμη και από τη Διεθνή Κοινότητα, διότι δεν βόλευαν στην υπηρέτηση του σκοπού της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας, την οποία ο συγγραφέας θεωρεί ως διχοτομική και μη βιώσιμη λύση, η οποία πήρε συνταγματική μορφή μέσω του σχεδίου Ανάν.        

Η ειδοποιός διαφορά αυτού του συγγράμματος από παρόμοια, εντοπίζεται στο πρωτογενές  υλικό, που κατατίθεται και φωτίζει την ιστορία, την πολιτική  και τη διπλωματία της Κύπρου. Ρίχνει φως σε πτυχές άγνωστες, κυρίως του πολιτικού  παρασκηνίου εντός και εκτός Κύπρου ενώ με υψηλή υπευθυνότητα, μέσα από τη δική του πορεία, ο Γιαννάκης Μάτσης,  αναδεικνύει τη στάση κομμάτων και πολιτικών σπάζοντας τους μύθους για το ρόλο, τον οποίο διαδραμάτισαν στο Κυπριακό. Και το πράττει αυτό ο συγγραφέας, χωρίς ίχνος υστεροβουλίας ή εμπάθειας. Αυτό είναι προφανές από το ύφος του και από τα στοιχεία, καθώς και τον τρόπο, που παρουσιάζει τα γεγονότα. Στόχος του είναι να πει τεκμηριωμένες αλήθειες για τις  διάφορες προσωπικότητες, που κυβέρνησαν τον τόπο, από τον Μακάριο ως τον Κληρίδη, το ρόλο του ΑΚΕΛ, καθώς και άλλων πρωταγωνιστών της πολιτικής μας ζωής. 

 

Ο Γ. Μάτσης καταθέτει τη δική του άποψη ως έχει υποχρέωση, τολμηρά και αξιοπρεπώς. Είναι έκδηλη στο βιβλίο, η αγωνία τού συγγραφέα για την τύχη της Κύπρου, αλλά και η απογοήτευσή του, καθώς και η μετριοπάθεια και η αρχοντιά του.  Αναφέρεται σε παραλήψεις και λάθη που έγιναν χωρίς αφορισμούς και καταδίκες. Το εργαλείο του είναι η πολιτική αξιολογική κρίση και παρότι υποκειμενική, χαρακτηρίζεται από αντικειμενικότητα.  Στην πραγματικότητα παραδίδει την πολιτική και τους πολιτικούς, όπως και τον εαυτό του, με παρρησία στην κρίση της αδέκαστης ιστορίας!