Η προσφυγική κρίση έχει προ καιρού εξελιχθεί σε πολιτική, σε ζήτημα ασφάλειας και συνοχής της Ε.Ε. και εφαρμογής του κοινοτικού κεκτημένου, όπως καθορίζεται μέσα από τη Συνθήκη του Σένγκεν για την ελεύθερη διακίνηση προσώπων. Πέτρα του σκανδάλου δεν είναι μόνο η συριακή κρίση, όπως έχει γεννηθεί μέσα από την πολιτική των ΗΠΑ, καθώς και η έλλειψη στρατηγικής από την Ε.Ε., η οποία παγιδευμένη στο πεπρωμένο της, είναι όμηρος των εθνικών συμφερόντων των κρατών-μελών της, καθώς και των θεσμικών προβλημάτων και αδυναμιών, τις οποίες δεν μπορεί να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά.

 

Η οικονομική στήριξη

 

Την περασμένη Τετάρτη, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε σχέδιο δράσης που προνοεί οικονομική βοήθεια προς τον Βαλκανικό Διάδρομο της τάξης των 700 εκ. ευρώ για τρία χρόνια, εκ των οποίων τα περισσότερα, περί τα 450 δις ευρώ, θα διατεθούν για την Ελλάδα. Το οικονομικό είναι η μία πτυχή του προβλήματος. Η λύση του, όμως, δεν στηρίζεται στο χρήμα αλλά σε πολιτικές επιλογές, που επικεντρώνονται στα εξής:

 

1. Στην παραχώρηση χρημάτων προς την Τουρκία για να υπάρχουν υποδομές προκειμένου οι πρόσφυγες να έχουν υποφερτές συνθήκες ζωής και να μη στρέφονται προς την Ευρώπη μέσω Ελλάδας. Επί τη βάσει αυτής της λογικής έχει εγκριθεί το κονδύλι των 3 δις ευρώ προς την Τουρκία, τα οποία, όπως και για την Ελλάδα, θα δοθούν προς Μη Κυβερνητικούς Οργανισμούς και την Υπάτη Αρμοστεία του ΟΗΕ. Το ερώτημα είναι εάν τα χρήματα αυτά θα αποτρέψουν το κύμα προς την Ευρώπη. Η απάντηση δεν μπορεί να είναι και τόσο αισιόδοξη. Οι Σύροι πρόσφυγες προτιμούν την Ε.Ε. παρά την Τουρκία ως τελικό προορισμό.

 

2. Στον τερματισμό του πολέμου στη Συρία. Η εύθραυστη συμφωνία για κατάπαυση του πυρός, εάν τελικά τηρηθεί, συνιστά ένα πρώτο θετικό βήμα. Είναι αυτό που λέμε από κάπου θα πρέπει να ξεκινήσουμε για να αλλάξει η κατάσταση, η οποία, όμως, θα πάρει χρόνο για τους εξής λόγους: Α. Θα αργήσει να υπάρξει, εάν υπάρξει, πολιτική σταθερότητα στη Συρία, αφενός λόγω της παρουσίας των μαχητών του Ισλαμικού Κράτους, αφετέρου λόγω του ότι οι αντιμαχόμενες δυνάμεις δύσκολα θα τα βρουν μεταξύ τους. Ακολουθούν τον δρόμο του Ιράκ, λόγω των θρησκευτικών, ακόμη και των εθνολογικών διαφορών και των ξένων συμφερόντων και επεμβάσεων, όπως των ΗΠΑ, της Ρωσίας, της Τουρκίας, του Ιράν, της Σαουδικής Αραβίας και με διακριτικό τρόπο του Ισραήλ. Β. Η Συρία είναι ισοπεδωμένη. Συναφώς θα μπορούσε να ισχυριστεί κάποιος ότι εάν υπάρξει κάποια σταθερότητα, θα ανοιχτούν νέες θέσεις εργασίας. Για πόσους όμως και πόσοι θα προτιμήσουν να μείνουν και όχι να φύγουν από τη χώρα; Εκείνοι που ήδη έφυγαν, για τα επόμενα χρόνια πολύ περισσότερες πιθανότητες υπάρχουν να κυνηγήσουν το ευρωπαϊκό όραμα παρά να επιστρέψουν.

 

Οι προθέσεις της Άγκυρας

 

Υπό αυτές τις συνθήκες, η ανθρωπιστική κρίση, που προκαλεί ο πόλεμος στη Συρία, μπορεί μεν να περιοριστεί υπό προϋποθέσεις, αλλά όχι να επιλύσει το πρόβλημα αμέσως. Ειδικότερα, ως προς τον περιορισμό της, πέραν της οικονομικής βοήθειας προς την Τουρκία, το ζητούμενο είναι εάν η χώρα αυτή θέλει να συνεργαστεί και αν οι Ευρωπαίοι εταίροι κατανοούν τι αλήθεια συμβαίνει ή εάν θέλουν να κατανοήσουν την πραγματικότητα.

 

Και επί τούτου εννοούμε το εξής: Έχουμε μία χώρα αυταρχική και αντιδημοκρατική, η οποία εξάγει το πρόβλημά της, θέλει να εισπράττει οικονομική βοήθεια από την Ε.Ε., αλλά ουδέν ουσιαστικό πράττει για την επίλυσή του. Και εξηγούμε: Πρώτο, εάν η Τουρκία είχε πρόθεση να περιορίσει αποτελεσματικά τα κύματα των προσφύγων, θα μπορούσε να το πράξει στα παράλιά της, καταπολεμώντας εκεί τους λαθρέμπορους και όχι στη θάλασσα, όπου ο κίνδυνος αφορά στην απώλεια των ανθρωπίνων ζωών.

 

Ερώτημα: Γιατί δεν το πράττει, αφού όπως η ηγεσία της ισχυρίζεται, είναι μια χώρα με φημισμένα Σώματα Ασφαλείας, σε ό,τι αφορά την Αστυνομία και τον Στρατό, που επιβάλλουν την τάξη, όπως ισχυρίζονται, σε κάθε περίπτωση; Πώς δεν μπορούν να συλλαμβάνουν τους λαθρέμπορους που δρουν μέρα μεσημέρι μπροστά στις τηλεοπτικές κάμερες; Είναι πρόδηλο ότι οι τουρκικές Αρχές δεν ενεργούν, διότι επί σκοπώ επιδιώκουν να δημιουργήσουν περισσότερα προβλήματα στην Ελλάδα και να την αποδυναμώσουν.

 

Εκ των πραγμάτων γίνεται εξαγωγή του προβλήματος προς την υπόλοιπη Ε.Ε., με απώτερο στόχο να περιορίζει η Άγκυρα το δικό της πρόβλημα και να ζητά, όπως πράττει, οικονομικά και άλλα ανταλλάγματα (βλέπε άνοιγμα κεφαλαίων), με την υπόσχεση να περιορίσει το κύμα προσφύγων. Δεύτερον, πώς να εκτιμά κάποιος ότι η Τουρκία έχει πρόθεση να επιλύσει το προσφυγικό, όταν είναι μέρος του προβλήματος, και ενώ υπάρχει η εύθραυστη εκεχειρία επιμένει ότι ανά πάσα στιγμή θα εισβάλει στη Συρία για να επιβάλει ζώνη ασφαλείας, όπως ισχυρίζεται, με απώτερο στόχο να κόψει τους Κούρδους στα δυο και να αποτρέψει τη δημιουργία κουρδικής οντότητας στο πλαίσιο της λύσης του Συριακού ειδικότερα, εάν αυτή δοθεί στη βάση μιας ομοσπονδίας;

 

Η εν δυνάμει ομοσπονδία στη Συρία

 

Σημειώνουμε εδώ ότι η περί ομοσπονδίας περίπτωση της Συρίας είναι διαφορετική ως προς τα χαρακτηριστικά της και τη βάση δικαίου, από εκείνη της Κύπρου. Και συμβαίνει αυτό διότι η κουρδική περιοχή στη Συρία αποτελείται από γηγενή πληθυσμό, ενώ ο βορράς στην Κύπρο τελεί υπό κατοχήν και ο υφιστάμενος πληθυσμός που κατοικεί εκεί έχει σχηματιστεί παρανόμως ως αποτέλεσμα της εισβολής και της κατοχής με τη βίαιη εκδίωξη του γηγενούς ελληνικού πληθυσμού, από τη μια και τη μετακίνηση των Τουρκοκυπρίων από τον νότο, καθώς και με την εγκατάσταση εποίκων, που συνιστά πολιτική που χαρακτηρίζεται ως έγκλημα πολέμου.

 

Στον βορρά της Κύπρου, ο νόμιμος πληθυσμός όπως και η επί του εδάφους πλειοψηφία ανήκουν στους Έλληνες του νησιού κατά 82%, που βιαίως εκδιώχθηκαν από τον τουρκικό στρατό. Άρα, στην περίπτωση της Συρίας η ομοσπονδία θα είναι συμβατή με το δίκαιο και θα έχει απελευθερωτικό χαρακτήρα για έναν λαό, δηλαδή τον κουρδικό, που στην παρούσα φάση δεν του επιτρέπουν να έχει δικαιώματα, παρότι κατοικούσε επί αιώνες σε συγκεκριμένο γεωγραφικό χώρο, αναπτύσσοντας δικό του πολισμό, διοίκηση, ακόμη και δικαστικό σύστημα (επίλυση διαφορών σε τοπικό επίπεδο που γίνονται αποδεκτές οι αποφάσεις εντός της Τουρκίας αλλά και στη Συρία).

 

Αντιθέτως, στην Κύπρο, η ομοσπονδία δεν έχει νόμιμη βάση, αφού ο στόχος της δεν είναι η απελευθέρωση και η επιστροφή των Ελλήνων της Κύπρου, καθώς και η αποκατάσταση της παραβιασθείσας από την Άγκυρα και τον στρατό της εννόμου τάξεως, αλλά η νομιμοποίηση των τετελεσμένων της εισβολής, όπως επιβλήθηκαν παρανόμως το 1974. Δηλαδή, η νομιμοποίηση του γεωγραφικού, πληθυσμιακού και γεωγραφικού διαχωρισμού της Κυπριακής Δημοκρατίας, η οποία θα διχοτομηθεί σε δυο ισότιμα συνιστώντα κράτη και θα διαλυθεί. Το κοινό σημείο αναφοράς είναι η τουρκική πολιτική, η οποία συνεχίζει να είναι επιθετική και επεκτατική και να χρησιμοποιεί τα όπλα και την εισβολή ως εργαλεία επιβολής των εθνικών της συμφερόντων.

 

Η ίδια πρακτική υιοθετείται στο βόρειο Ιράκ, όπου εισβάλλει η Άγκυρα κατά το δοκούν, χωρίς εγγυητικά δικαιώματα και χωρίς να τιμωρείται από κανέναν. Και σε κάθε περίπτωση εισβολής, η Άγκυρα χρησιμοποιεί τους ίδιους ισχυρισμούς όπως εκείνους που προέβαλε το 1974 στην Κύπρο. Μας έχει κάνει μοντέλο. Τονίζει, λοιπόν, ότι έχει χρέος να υπερασπιστεί τουρκικούς πληθυσμούς (βλέπε τώρα τους Τουρκομάνους). Και αυτό είναι το ιδεαλιστικό στοιχείο, που συνδυάζεται με το ζήτημα της ασφάλειας.

 

Έτσι, επιβεβαιώνεται ο Νταβούτογλου, ο οποίος γράφει στο βιβλίο του «Στρατηγικό Βάθος», ότι ακόμη και αν δεν υπήρχαν Τουρκοκύπριοι στην Κύπρο, θα έπρεπε να τους είχαν επινοήσει. Συν του ότι επιβάλλει στην Ελλάδα μιαν άλλη μορφή μετακίνησης πληθυσμών, από τον επί της Κύπρου εποικισμό. Δεν ισχυριζόμαστε ότι οι περιπτώσεις είναι ίδιες. Άλλο τα προσφυγικά ρεύματα και άλλο ο εποικισμός.

 

Όμως, το επιχείρημά μας έχει ως εξής: Διαχρονικά η Τουρκία χρησιμοποιεί τις μετακινήσεις πληθυσμών για να προκαλέσει συνθήκες αποσταθεροποίησης και να εξυπηρετήσει δικά της στρατηγικά συμφέροντα.

 

Τα διδάγματα της κρίσης

 

Ποια είναι, λοιπόν, τα διδάγματα από την κρίση στη Συρία;

 

1. Καμιά αλλαγή δεν υπάρχει στην τουρκική πολιτική. Ούτε στη φιλοσοφία, ούτε στην πρακτική. Και εφόσον είναι το κλειδί στο Κυπριακό, πώς θα ανοίξει την πόρτα στη λύση της επανένωσης και στη βιωσιμότητά της, όταν δεν υπάρχουν δείγματα για την αλλαγή πολιτικής;

 

2. Το μοντέλο της εισβολής, που η Τουρκία εφήρμοσε στην Κύπρο, το χρησιμοποιεί στο Ιράκ και απειλεί να το χρησιμοποιήσει στη Συρία. Ήδη την βομβαρδίζει προ καιρού, ασχέτως εάν δεν έχουν ακόμη εκδηλωθεί μεγάλης κλίμακας χερσαίες επιχειρήσεις.

 

3. Οι λανθασμένες επιλογές των ΗΠΑ και η αδυναμία της Ε.Ε. να διαμορφώσει επαρκή εξωτερική πολιτική και στρατηγική στη Μέση Ανατολή και ειδικότερα στο Συριακό, έφεραν την ανθρωπιστική κρίση, η οποία εξελίχθηκε σε πολιτική ασφάλειας και συνοχής της ίδιας της Ε.Ε. Με τους τρομοκράτες να κτυπούν στην καρδιά της Ευρώπης, το Παρίσι, και να εγείρεται ζήτημα ασφάλειας, το οποίο διαχειρίζονται τα κράτη-μέλη με αποτέλεσμα να μη λειτουργεί πλέον κατά τρόπο ελεύθερο, αλλά να απειλείται η πλήρης εφαρμογή της Σένγκεν.

 

Μερικώς, οι τρομοκράτες επιτυγχάνουν την ανατροπή του δυτικού τρόπου ζωής και φέρνουν στην επιφάνεια μια πικρή αλήθεια: Ότι δηλαδή τα κράτη, πόσω μάλλον η Ε.Ε. ως τέτοια, δεν μπορούν να ανταποκριθούν στη βασική τους αποστολή, που είναι η ασφάλεια στο εσωτερικό τους, καθώς και εκείνη των εξωτερικών τους συνόρων. Εξ ου και η επιστράτευση του ΝΑΤΟ στο Αιγαίο, διότι η Ε.Ε.:

 

α) Δεν μπορεί να αντεπεξέλθει λόγω δομικών και πραγματικών αδυναμιών, αφού δεν έχει δικό της στρατό.

 

β) Δεν κατάφερε να στηρίξει επαρκώς την Ελλάδα επί τη βάσει των δικών της αρχών δικαίου ως απάντηση στην αμφισβήτηση που εγείρει η Τουρκία επί των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας στο Αιγαίο. Χωρίς να σημαίνει αυτό ότι δεν ευθύνεται και η Αθήνα, η οποία υιοθετεί μια κατευναστική, όπως και η Λευκωσία, έναντι της Άγκυρας πολιτική, με τη ψευδαίσθηση ότι θα βρεθεί βιώσιμη λύση. Το πρώτο επί τούτου δίδαγμα είναι ότι η Ε.Ε. δεν ενεργεί επί τη βάσει δικαίου εάν δεν το διεκδικεί ο έχων έννομο συμφέρον, ο οποίος δεν μπορεί να έχει την ψευδαίσθηση ότι χωρίς αυτοάμυνα θα τρέξουν οι άλλοι να τον σώσουν εάν τα συμφέροντά τους δεν το επιβάλλουν.

 

Ο ιδεαλισμός δεν μπορεί να περνά στο πεδίο της ρεαλιστικής πολιτικής, χωρίς τη στήριξη της ισχύος και του συμφέροντος, καθώς και της στρατηγικής. Και η Ε.Ε. πληρώνει σήμερα τις λανθασμένες εκτιμήσεις της, τα ελλείμματα στρατηγικής της και την αδυναμία της να κατανοήσει πώς εξυπηρετούνται καλύτερα τα συμφέροντά της μέσω της εφαρμογής των κανόνων διεθνούς δικαίου στο Αιγαίο. Εάν το κατανοούσε ή εάν ήθελε να το κατανοήσει με τη συνδρομή των Αθηνών, θα έπρεπε και πρέπει να χρησιμοποιήσει έναντι της Τουρκίας μιαν αποτρεπτική αντί εξευμενιστική πολιτική. Δηλαδή όχι μόνο να της προσφέρει καρότα εκατομμυρίων, ακόμη και δισεκατομμυρίων, αλλά να της δείξει και το μαστίγιο τη ισχύος.

 

4. Το κενό της ελλειμματικής στρατηγικής της Ε.Ε. και η διάγνωση της ορθής εξυπηρέτησης των συμφερόντων της Ε.Ε. καλύπτονται στην ευρύτερη περιοχή μας -και ειδικότερα στις σχέσεις μας με την Τουρκία- από το ΝΑΤΟ, την Τουρκία και τη Βρετανία με τις Βάσεις που διαθέτει μέσω Κύπρου. Τα λάθη του ΝΑΤΟ, όπως και στην Κριμαία και στον Καύκασο, έρχεται να εκμεταλλευθεί η Ρωσία για να επανέλθει δριμύτερη, αλλά και συμβιβαζόμενη με τις ΗΠΑ, όπως συμβαίνει τώρα στη Συρία.

 

5. Η Τουρκία όχι μόνο δεν αλλάζει πολιτική, αλλά είναι πρόδηλο ότι χρησιμοποιεί τις μετακινήσεις πληθυσμών είτε στη βάση του προσφυγικού είτε στη βάση τους εποικισμού για να εξυπηρετήσει τα δικά της συμφέροντα, για να δημιουργήσει συνθήκες αποσταθεροποίησης, για να ενισχύσει τη θέση της και να αποδυναμώσει τους άλλους και για να πάρει ανταλλάγματα στη λογική επίλυσης προβλημάτων που προκαλεί ή οξύνει. Αυτό δεν κάνει στην Κύπρο, στο Αιγαίο και με προέκταση την Ε.Ε.;

 

Και ποιος εγγυάται ότι, εφόσον η πολιτική της παραμένει ίδια, δεν θα εφαρμόσει νέο εποικισμό, με άλλο όνομα, με ξένους για παράδειγμα εργάτες ή μετανάστες, μετά από μια ομοσπονδιακή λύση; Την οποία, όπως μας πληροφορούν Τούρκοι αξιωματούχοι, θα χρησιμοποιεί η Άγκυρα στο πλαίσιο του ισότιμου συνιστώντος κράτους, για την εξυπηρέτηση των συμφερόντων της. Κι εμείς τι θα πράξουμε; Θα αντισταθούμε; Θα κάνουμε πόλεμο; Ακόμη και αν το θέλουμε, με τι ισχύ; Και είναι πρόδηλο ότι μέσα από τα διδάγματα της υφιστάμενης κρίσης και άλλων, η ισχύς αποδεικνύεται καταλυτικό στοιχείο για την ασφάλεια και την προάσπιση, καθώς και για την εξυπηρέτηση συμφερόντων, όπως και για την επιβίωση ενός κράτους.

 

Το παιχνίδι της Άγκυρας

 

Ιδού λοιπόν διδάγματα από την πραγματικότητα για την οικοδόμηση εναλλακτικής στρατηγικής, που δεν θα στηρίζεται στο ουτοπικό wishful thinking όπως η υφιστάμενη ελλειμματική μας πολιτική, αλλά στον ρεαλισμό, ο οποίος δεν διδάσκει τα όσα περί υποταγής αναφέρει η εν Κύπρω πολιτική κουλτούρα υπό τον μανδύα του συμβιβασμού, αλλά την ικανότητα σύγκλισης συμφερόντων, τις συμμαχίες και την ισχύ. Το ξέρει καλά το παιχνίδι η Άγκυρα, σε αντίθεση με την ηγεσία μας, που επί σειρά ετών μένει στα περί ρεαλισμού ανεξεταστέα!