Τι μπορεί να αλλάξει στην ΕΕ με τη συμφωνία της Βρετανίας για «ειδικό καθεστώς» και κάτω από ποιες συνθήκες διευκολύνεται η αντίληψη της γερμανικής Ευρώπης

- Ποιες οι γεωπολιτικές αλλαγές στην Ευρώπη, οι σχέσεις ΕΕ - Βρετανίας και πώς επηρεάζεται η Κύπρος
- Τι σημαίνει η απόκλιση από το κεκτημένο στα ωφελήματα προς τους ξένους και η αλλαγή στην παροχή του επιδόματος τέκνου
- Υπάρχει ενδεχόμενο να ξαναγεννηθεί το Σκοτικό Ζήτημα και κάτω από ποιες συνθήκες
- Πώς η αντίληψη της κρατικής κυριαρχίας και του έθνους κράτους υπερισχύει του κοινοτισμού

Το ζητούμενο πλέον δεν είναι εάν θα διευρυνθεί, όπως ελέγετο παλαιότερα η ΕΕ, αλλά, επί του παρόντος, εάν θα κρατηθεί σε συνοχή και πώς. Προ ολίγων μηνών είχαμε το φαινόμενο και την απειλή του Grexit και το τώρα του Brexit, των Βρετανών δηλαδή, που είναι ενταγμένοι στην ΕΕ ως Ην. Βασίλειο. Την προπερασμένη Παρασκευή, στις 19 Φεβρουαρίου, το Συμβούλιο των Αρχηγών Κρατών και Κυβερνήσεων κατέληξε σε μια συμφωνία μεταξύ της ΕΕ και της Βρετανικής Κυβέρνησης, την οποία πήρε ανά χείρας ο Πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον, για να πείσει τους συμπατριώτες του να πουν ναι στην παραμονή της χώρας στην ΕΕ στο δημοψήφισμα της 23ης Ιουνίου.

Ενίσχυση κυριαρχίας, απόκλιση από κεκτημένο

Σε γενικές γραμμές η συμφωνία περιλαμβάνει τα εξής:

1. Την ενίσχυση της κυριαρχίας της Βρετανίας σε σχέση με τις Βρυξέλλες και την προσδοκία για την όσο το δυνατό περισσότερη οικονομική και τραπεζική απεξάρτηση από την ΕΕ. Η Βρετανία υποστηρίζει ότι στην ΕΕ δεν υπάρχει μόνο το ευρώ αλλά και η λίρα που ελέγχεται από τη Βρετανική Κεντρική Τράπεζα, καθώς και ότι δεν πρόκειται το Λονδίνο να πληρώνει τις λανθασμένες οικονομικές πολιτικές της Ευρωζώνης, επειδή ανήκει στην ΕΕ. Με άλλα λόγια, δεν θέλει να συνεισφέρει σε bail out, όπως αυτά της Ελλάδας, για παράδειγμα, ή της Ιρλανδίας. Όπως είπε ο Πρωθυπουργός Κάμερον, «αγαπά τη Βρετανία, όχι τις Βρυξέλλες» και επανέλαβε πολλάκις ότι αυτό που τον ενδιαφέρει είναι το «εθνικό του συμφέρον».

2. Την επταετή απόκλιση από το κεκτημένο, υπό την έννοια ότι η Βρετανία δεν θα δίδει ωφελήματα σε εργαζόμενους Ευρωπαίους πολίτες, παρά μόνο εάν περάσουν τέσσερα χρόνια από την άφιξή τους στη χώρα και εφόσον συνεισφέρουν στα ταμεία του κράτους. Σύμφωνα με τον Πρωθυπουργό Κάμερον, κανείς δεν μπορεί να εισπράττει από τα ταμεία του κράτους ωφελήματα, εάν δεν πληρώνει πρώτα, καθότι δημιουργούνται προβλήματα. Το ζήτημα αυτό είναι σημαντικό για τους ακόλουθους λόγους:

Α. Η απόκλιση από το κεκτημένο ζητήθηκε για επτά χρόνια, διότι αποτελεί διάκριση σε βάρος πολιτών και εάν ήταν σε μόνιμη βάση θα προσβαλλόταν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο του Λουξεμβούργου. Ακόμη, όμως, και η απόκλιση των επτά ετών μπορεί, σύμφωνα με νομικούς κύκλους στην ΕΕ, να προσβληθεί στο δικαστήριο. Ένα ζήτημα μάλιστα που ηγέρθη δημόσια ενώπιον του κ. Γιούνκερ, ο οποίος εξέφρασε την ελπίδα ότι δεν θα περιπλακούν τα πράγματα.

Β. Ενδέχεται να επιφέρει μεταβολές στα δικαιώματα εργασίας και διακίνησης εντός της ΕΕ. Στόχος του μέτρου είναι να περιορίσει τη διακίνηση των εργαζομένων προς τη Βρετανία από χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ και άλλες που ψάχνουν καλύτερη τύχη. Εάν το μέτρο εφαρμοστεί και από άλλες χώρες και δη μεγάλες, τότε γίνεται αντιληπτό ότι υπάρχει ενίσχυση της λογικής του έθνους κράτους σε βάρος του κοινοτισμού, ως αποτέλεσμα των οικονομικών ανισοτήτων εντός της ΕΕ και των δημοσιονομικών και τραπεζικών προβλημάτων που υπάρχουν ακόμη και σε πλούσιες χώρες της ΕΕ. Και είναι αποτέλεσμα των θεσμικών ελλειμμάτων και των αδυναμιών των ηγετών της ΕΕ να βρουν λύσεις στα προβλήματα ή να είχαν την προνοητικότητα να τα αποτρέψουν.

Ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας, για παράδειγμα, και η θεσμοθέτηση του ενιαίου τραπεζικού συστήματος (Ευρωπαϊκή Τραπεζική Ένωση) με κριτήρια (βλέπε κεφαλαιακή επάρκεια), επί τη βάσει των οποίων να κατοχυρώνονται και οι τράπεζες και οι καταθέτες και η οικονομία θα έπρεπε να τεθούν πριν από και όχι μετά την κρίση. Η ΕΕ βρίσκεται σε μια συνεχή θεσμική αναδιάρθρωση, εξού και η θέση του κ. Κάμερον ότι η Βρετανία θα πρέπει να μείνει με ειδικό καθεστώς σε μιαν ΕΕ που αναδιαμορφώνεται. Την οποία όμως αναδιάρθρωση και αναδιαμόρφωση ο καθένας εννοεί με δικό του τρόπο.

3. Η αναπροσαρμογή του επιδόματος τέκνου σε ξένους εργαζομένους, πολίτες της ΕΕ, στη Βρετανία, των οποίων τα παιδιά είναι στην αλλοδαπή, αναλόγως του οικονομικού επιπέδου στη χώρα όπου διαμένουν. Το μέτρο αυτό είναι συνέχεια του προηγούμενου και έχει λογική βάση. Καθόλου παράξενο να εφαρμοστεί και από άλλες χώρες.

4. Ενισχύεται η σημασία του Βρετανικού Κοινοβουλίου σχετικά με την έγκριση νομοθεσιών που εμπίπτουν στην αρχή της επικουρικότητας.

Ειδικό καθεστώς και αυτοκρατορική συνείδηση

5. Η Βρετανία δεν θα δεσμεύεται σε θέματα «στενότερης ΕΕ», με άλλα λόγια περισσότερης ολοκλήρωσης, ενώ ξεκαθαρίζει την πλήρη άσκηση κυριαρχικών δικαιωμάτων επί των ενόπλων δυνάμεων και της αστυνομίας. Εξ υπαρχής, οι Βρετανοί υποστήριζαν ότι επ’ ουδενί λόγω θα επέτρεπαν να εκχωρηθούν κυριαρχικά δικαιώματα προς τις Βρυξέλλες σε επίπεδο high politics, άμυνας δηλαδή και εξωτερικής πολιτικής. Γι' αυτό και δεν δέχθηκαν ποτέ να απολέσουν το βέτο τους. Η τάση της περισσότερης κυριαρχίας του έθνους κράτους είναι αποτέλεσμα, εκτός των άλλων, της αποτυχίας της ΕΕ στην οικονομία, στην κοινωνική δικαιοσύνη και συνοχή, καθώς και στους τομείς της άμυνας και της εξωτερικής πολιτικής, όπως συνέβη και στην περίπτωση της Ουκρανίας καθώς και σε εκείνη της Συρίας. Η αποτυχία αυτή προσδίδει μεγαλύτερο ρόλο στη Ρωσία και αναδεικνύει τη σημασία της ως έθνους κράτους.

Μια αντίληψη που αποτυπώνεται στην πράξη στη διάλυση των πολυεθνικών ή διεθνικών ομοσπονδιών, όπως της Γιουγκοσλαβίας, της Τσεχοσλοβακίας και της ίδιας της Σοβιετικής Ένωσης, την ίδια στιγμή μάλιστα που ιστορικά ήκμαζαν οι θεωρίες της περιφερειακής ολοκλήρωσης και της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης. Ακόμη για παράδειγμα και αυτές οι ΗΠΑ, που έχουν μικρή ιστορία στην παγκοσμιότητα, και διαθέτουν πολυεθνική βάση μεταναστών, επιδιώκουν, μέσα από πολέμους και το Χόλιγουντ, καθώς και μέσα από ένα ιδεολογικό σύστημα δημοκρατικών αρχών και αξιών, που εφαρμόζεται στο πλαίσιο της «αποστολικής διπλωματίας», να εμπεδώσουν τη δική τους εθνική συνείδηση στη λογική του έθνους κράτους.

Κάτι τέτοιο επιδίωξαν να κάνουν και οι Άγγλοι στη Βρετανία χρησιμοποιώντας το βασιλικό στέμμα, καθώς και την ιδεολογία και τις ταξικές αναλύσεις και κατευθύνσεις του συντηρητικού κόμματος, ώστε να αναδειχθεί μια βρετανική εθνική συνείδηση, η οποία όμως να κυριαρχείται από το αγγλικό αυτοκρατορικό στοιχείο.

Το Σκοτικό Ζήτημα και η ΕΕ

Εάν το δημοψήφισμα της 23ης Ιουνίου είναι υπέρ της παραμονής της Βρετανίας στην ΕΕ, η κατάσταση συνεχίζεται, χωρίς τις περιπλοκές που θα προκύψουν εάν η Βρετανία εξέλθει της ΕΕ. Εάν εξέλθει η Βρετανία της ΕΕ θα σηματοδοτηθούν νέα γεωπολιτικά δεδομένα. Το πρώτο θεσμικό ζήτημα, που είναι συναφές και με γεωπολιτικές αλλαγές, αφορά στον τρόπο αποχώρησης της Βρετανίας ως Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ και τη νέα μεταξύ τους σχέση. Μια τέτοια διαδικασία εκτιμάται ότι θα πάρει περίπου δύο χρόνια.

Ενδιαφέρον, βεβαίως, είναι κατά πόσον η απόφαση αυτή θα προκαλέσει νέους τριγμούς στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα της ΕΕ ή εάν θα προκαλέσει κρίση ακόμη και στην ίδια την Βρετανία. Διότι, από τώρα, προβάλλεται ο εξής ισχυρισμός: Εάν το δημοψήφισμα είναι υπέρ της εξόδου και οι Σκοτσέζοι για παράδειγμα θέλουν να μείνουν, τι γίνεται; Επί τούτου προβάλλεται ο ισχυρισμός ότι το δημοψήφισμα είναι δεσμευτικό για όλους. Και για Άγγλους και για Σκοτσέζους και για Ιρλανδούς και για Ουαλούς.

Και εδώ είναι που κυριαρχεί μέσα από νομικές δεσμεύσεις η έννοια του βρετανικού έθνους κράτους, με κεντρικό στοιχείο το αγγλικό, αφού το πολιτειακό σύστημα δεν είναι ομοσπονδιακό. Ακόμη και τμήμα των όποιων εξουσιών να έχει δώσει κατά καιρούς το Λονδίνο προς τους Σκοτσέζους, η κεντρική Κυβέρνηση -μια και αδιαίρετη- έχει τη δυνατότητα ακόμη και αυτής της αναστολής τους. Από την άλλη, είναι νωπό ακόμη το δημοψήφισμα για την απόσχιση ή όχι της Σκοτίας από τη Βρετανία, με το αποτέλεσμα να φτάνει σε ποσοστό 55,3% υπέρ της παραμονής. Άλλωστε, η ένταξη στην ΕΕ έχει γίνει ως Ην. Βασίλειο, που σημαίνει ότι κάθε τμήμα της Βρετανίας ουδόλως μπορεί από μόνο του να διαπραγματευτεί την παραμονή του ή την αποχώρησή του, εκτός και αν φύγει από το Ην. Βασίλειο.

Εκείνο που θα ήταν δυνατό να ισχυριστεί κάποιος είναι η πιθανότητα να ξαναγεννηθεί το Σκοτικό Ζήτημα, εάν το αποτέλεσμα στο δημοψήφισμα της 23ης Ιουνίου είναι διαφορετικό και αντιφατικό κατά πολύ από αυτό της Αγγλίας και άλλων περιοχών. Εάν, δηλαδή, αποφασιστεί έξοδος από την ΕΕ και οι Σκοτσέζοι με ποσοστό πέραν του 60% πουν ναι στην παραμονή, τότε θα ήταν δυνατό να ισχυριστεί κάποιος ότι θα μπορούσε να γεννηθεί ζήτημα που θα αφορά στη διεκδίκηση ανεξαρτητοποίησης της Σκοτίας ή ομοσπονδοποίησής της με την Αγγλία και δη με το Ην. Βασίλειο.

Τη δεύτερη επιλογή, της συνομοσπονδίας ή μιας μορφής ομοσπονδίας, δεν θα τη δεχθούν προφανώς οι Άγγλοι για λόγους αρχής. Θα είναι δύσκολη ώς αδύνατη η επιλογή να παραμείνει η Σκοτία στην ΕΕ ή οποιοδήποτε άλλο τμήμα της Βρετανίας χωρίς υποβολή νέας ένταξης, ασχέτως εάν επιταχυνθούν οι διαδικασίες. Το θέμα είναι εκτός από ουσιαστικό και τυπικό. Στην εξέλιξη ενός τέτοιου σεναρίου θα έχουμε νέα δεδομένα και στο βρετανικό νησί και στην Ευρώπη.

Σημειωτέον δε, ότι οι υπολογισμοί σήμερα για τον επικερδή χαρακτήρα της βρετανικής οικονομίας στηρίζονται στο υφιστάμενο θεσμικό πολιτειακό σχήμα και στον έλεγχο των πηγών πετρελαίου στα βόρεια, δηλαδή στη Σκοτία. Μια σκοτική αποχώρηση αλλάζει τα δεδομένα, χωρίς να σημαίνει ότι δεν είναι επιβλαβής και προς τη Σκοτία. Οπότε δεν θα υπάρχει λογική αποχώρησης.

Δημοκρατία των Fax

Οι λοιποί Ευρωπαίοι υποστηρίζουν ότι παρά τη συμφωνία με τη Βρετανία, η ενοποιητική προσπάθεια θα συνεχιστεί, αφού οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις συνεχίζονται, παρά τα προβλήματα που υπάρχουν. Και ειδικά συνεχίζονται οι ενταξιακές με την Τουρκία, της οποίας το τελικό καθεστώς δεν είναι βέβαιο. Εάν δηλαδή θα είναι ειδική σχέση ή πλήρης ένταξη. Πάντως, επί του παρόντος, δεν υπάρχει τυποποιημένο καθεστώς ειδικής σχέσεις. Υπάρχουν, όμως, πλέον δύο μοντέλα.

Το ένα είναι της Νορβηγίας, που είναι εκτός της ΕΕ, και στηρίζεται στην πρακτική της δημοκρατίας των Fax, που σημαίνει ότι οι Βρυξέλλες στέλνουν στο Όσλο τις νομοθεσίες και οι εκεί θεσμοί επιλέγουν ποιες από αυτές και πώς θα ενσωματωθούν για να διευκολύνουν τις σχέσεις τους με την ΕΕ. Αυτό συνιστά μοντέλο ειδικής σχέσης της ΕΕ με μια χώρα που επέλεξε να είναι εκτός. Ενδεχομένως, ανάλογο μοντέλο να υιοθετηθεί και για τη Βρετανία εάν η απόφαση είναι η έξοδος. Διαφορετικά, θα ισχύσει το ειδικό καθεστώς εντός της ΕΕ, όπως συμφωνήθηκε στις 19 Φεβρουαρίου. Συνεπώς, για την Τουρκία υπάρχουν ήδη παραλλαγές μοντέλων, χωρίς να αποκλείεται η περίπτωσή της να αποτελέσει ένα τρίτο.

Γεωπολιτικές αλλαγές και Μεγάλες Δυνάμεις

Εάν πάντως η Βρετανία φύγει από την ΕΕ, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να συνιστά η επιλογή της αυτή δώρο για τη Γερμανία και την πολιτική της για μια γερμανική Ευρώπη αντί για μιαν ευρωπαϊκή Γερμανία. Πολύ πιο βολικό για τη Βρετανία θα είναι με το ένα πόδι μέσα και με το άλλο έξω. Έτσι θα μπορεί να έχει και έλεγχο στους σχεδιασμούς του Βερολίνου εντός της ΕΕ. Βεβαίως, από την άλλη, η πλήρης βρετανική έξοδος δημιουργεί ακόμη έναν εντελώς ανεξάρτητο ισχυρό πόλο εντός της Ευρώπης με σύμμαχο τις ΗΠΑ, πέραν των άλλων δύο, δηλαδή της Γερμανίας και της Ρωσίας. Θα μπορούσε κάποιος να αναφερθεί και στη Γαλλία, όμως ο ρόλος της είναι αποδυναμωμένος.

Οι εξελίξεις θα είναι δραματικές στη Γηραιά Ήπειρο, εάν μαζί με μια πιθανή έξοδο της Βρετανίας από την ΕΕ αρχίσει και μια ενεργειακή συνεργασία Μόσχας - Βερολίνου στην πράξη, μέσω του Βόρειου Αγωγού ΙΙ, που θα καθιστά τη Γερμανία ως κύρια ενεργειακή διανομέα στην Ευρώπη. Και χωρίς την έξοδο της Βρετανίας από την ΕΕ, μια τέτοια εξέλιξη αλλάζει τον χάρτη της Ευρώπης. Η Πολωνία, οι Βαλτικές Χώρες, η Λευκορωσία κ.λπ. θα βρεθούν εγκλωβισμένες μεταξύ των δύο πόλων και θα στραφούν αναγκαστικά προς τις ΗΠΑ, των οποίων ο ρόλος θα αναβαθμιστεί ακόμη περισσότερο στη Γηραιά Ήπειρο, εάν σε περίπτωση εξόδου της Βρετανίας αρχίσει να ξηλώνεται το μωσαϊκό της ΕΕ. Είτε ξηλωθεί είτε όχι η ΕΕ, η Γερμανία θα έχει κυρίαρχο ρόλο.

Και είτε εξέλθει είτε όχι η Βρετανία της ΕΕ, ποτέ δεν θα δεχθεί να ζει υπό τη σκιά και την καθοδήγηση του Βερολίνου, όπως συμβαίνει με άλλες μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες και δη τη Γαλλία στην παρούσα φάση, αφού ο άξονας με τη Γερμανία χάνει την ισορροπία του και κλείνει προς το Βερολίνο, όπου είναι το οικονομικό κέντρο ισχύος. Και με τους Γερμανούς να θέλουν τις Βρυξέλλες ως τη δεύτερή τους πρωτεύουσα και τον χώρο όπου μπορούν να βαφτίζουν μεγάλο τμήμα των δικών τους εθνικών συμφερόντων ως κοινά ευρωπαϊκά. Αυτό δεν το δέχεται η Βρετανία, δηλαδή η Αγγλία.

Πολλαπλοί κύκλοι και η θέση της Κύπρου

Γίνεται, λοιπόν, όλο και πιο έντονη και εμφανής η Ευρώπη των κύκλων και των ταχυτήτων και ένα έκαστο των κρατών μελών κατατάσσεται, αναλόγως της ισχύος του ή/και των συμμαχιών τις οποίες συνάπτει. Η Βρετανία είναι από μόνη της μια ταχύτητα στην ΕΕ, ενώ από την άλλη, έχουμε τον ετεροβαρή άξονα Γερμανίας - Γαλλίας, τους λοιπούς μεγάλους ασθενείς της Ευρώπης, όπως είναι η Ιταλία και η Ισπανία, τις χώρες του φτωχού Νότου, του πλούσιου Βορρά, τους γερμανικούς δορυφόρους του πρώην ανατολικού μπλοκ και των Βαλκανίων, τις Βαλτικές χώρες, εκείνα τα κράτη που είναι εντός και αυτά που είναι εκτός ευρώ, καθώς και τα κράτη που είναι ανοικτά δορυφόροι των ΗΠΑ ή κάθονται στο σβέρκο τους και προχωρούν στην εξυπηρέτηση των εθνικών τους συμφερόντων μέσω του ΝΑΤΟ και της αμερικανικής ισχύος του, όπως η Βρετανία. Με άλλα λόγια έχουμε μια Βαβυλωνία!

Που βάζει φρένο στην περιφερειακή ολοκλήρωση και απειλή να τη σκοτώσει. Θα διερωτηθεί, βεβαίως, κάποιος, εμείς ως Κύπρος πού κολλάμε; Προφανώς, πουθενά, ή κάποιος δικαίως θα ήταν δυνατό να ισχυριστεί, στην Τουρκία. Δηλαδή υπό τη ζώνη της δικής της γεωπολιτικής ευθύνης. Όχι ότι δεν είμαστε, αλλά θα το επισημοποιήσουμε μέσω μιας τουρκικής προελεύσεως λύσης ομοσπονδίας, η οποία θα προκύψει κατόπιν σχεδιασμού των Βρετανών, που είχαν «πείσει» Αθήνα και Λευκωσία παλαιότερα να διαλύσουν το Δόγμα του Ενιαίου Αμυντικού Χώρου, ενώ τώρα επιδιώκουν να μας απομακρύνουν από το Ισραήλ για να μας ρίξουν στις αγκάλες της Τουρκίας. Είτε υπάρχει είτε όχι ΕΕ!

Εμείς πάντως, δηλαδή η ηγεσία μας, έχουμε σκοτώσει την ΕΕ πριν από τους Βρετανούς, όταν βάζαμε στο ράφι τις αποφάσεις των Βρυξελλών για την ομαλοποίηση των σχέσεών μας με την Τουρκία και την αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας από την Άγκυρα. Εμείς, αντί των ανωτέρω, ομαλοποιούμε τις σχέσεις της Κυπριακής Δημοκρατίας με το ψευδοκράτος, το οποίο μέσω του επερχόμενου σχεδίου λύσης θα αναγνωριστεί ως ισότιμο συνιστών κράτος. Και θα δοθεί η χαριστική βολή στην Κυπριακή Δημοκρατία…