Πολλοί λένε ότι οι φετινές εκλογές είναι πολύ ήσυχες και ίσως υποτονικές. Τα επιτελεία χαίρονται που δεν υπάρχει ένταση, αλλά δεν το κρύβουν ότι σπαζοκεφαλιάζουν πώς να κινητοποιήσουν τους ψηφοφόρους που δεν δείχνουν ενθουσιασμό. Το θέμα δεν περιορίζεται μόνο στους νέους ψηφοφόρους που δεν πήγαν να γραφτούν στον εκλογικό κατάλογο. Γενικότερα, υπάρχει μειωμένο ενδιαφέρον.

Χαρακτηριστικό είναι ότι στη διάρκεια του προεκλογικού δύο εκδηλώσεις που τράβηξαν το ενδιαφέρον ήταν η μεγάλη συγκέντρωση των κυνηγών και η πορεία διαμαρτυρίας των Λεμεσιανών ποδοσφαιρόφιλων πρόσφατα. Και στις δύο περιπτώσεις, πολίτες κινητοποιήθηκαν δυναμικά, για θέματα που είναι, όμως, εκτός της ατζέντας των Προεδρικών.

Η ατζέντα τις τελευταίες μέρες έγραφε “ΑΟΖ”. Χωρίς να έχει γίνει κάτι πραγματικά, η “γκάφα” του Προέδρου της Δημοκρατίας έστειλε τις συζητήσεις στο κόκκινο. Ενώ, αμέσως μετά, εξαγγέλθηκε και η απόφαση για κατάθεση του συνόλου των συντεταγμένων της κυπριακής ΑΟΖ από την Κυβέρνηση. Εκτός από το ότι ο Πρόεδρος Αναστασιάδης, στα καλά καθούμενα, έβαλε ένα “αυτογκόλ”, τους πολίτες δεν φαίνεται να τους απασχολεί πράγματι η ΑΟΖ, πέραν του ότι, για μία ακόμα φορά, ζούμε κάτω από απειλές και “καουμποϊλίκια” της Τουρκίας. Αυτήν, όμως, τη συμπεριφορά της Τουρκίας, δεν φαίνεται να έχει τρόπο να την αντιμετωπίσει, πραγματικά, καμία από τις εναλλακτικές προτάσεις Προεδρίας που έχουμε μπροστά μας.

Το μεγαλύτερο μέρος του προεκλογικού είναι πια πίσω μας. Σε τρεις ακριβώς εβδομάδες είναι η ώρα της κάλπης. Τίθεται το ερώτημα ποιες είναι οι διαφορές στην ατζέντα των βασικών υποψηφίων για την Προεδρία. Η αλήθεια είναι ότι δεν φαίνεται να υπάρχουν ριζικές διαφορές σε μεγάλα θέματα. Μπορεί οι υποψήφιοι και οι δυνάμεις που τους στηρίζουν να είναι διαφέρουν σε μεγάλο βαθμό, αλλά σε θέματα πολιτικής δεν έχουν καταγραφεί με συγκεκριμένο τρόπο τόσο μεγάλες διαφορές.

Κυπριακό

Στο Κυπριακό, ο Νίκος Αναστασιάδης λέει ότι θα συνεχίσει την πορεία που χαράχτηκε και θα επιδιώξει να αξιοποιήσει το ότι ο Γενικός Γραμματέας των Η.Ε. έχει βάλει τη θέση για κατάργηση των εγγυήσεων. Θέλει, όμως, προτού υπάρξει ξανά μια διάσκεψη των Η.Ε., να υπάρχει η “κατάλληλη προετοιμασία”. Δηλαδή, να είναι γνωστόν ότι η Τουρκία έχει τη διάθεση να εγκαταλείψει τις ιδέες για εγγυήσεις και παραμονή στρατευμάτων. Ο ίδιος, όμως, δεν διευκρινίζει, εάν, για να το πετύχει αυτό, θα δεχτεί, όπως ζητούν οι Τουρκοκύπριοι, την “εκ περιτροπής”. Ακόμα λιγότερο σίγουρο είναι, αν θα έδινε ποτέ η ίδια η Τουρκία το στίγμα της παραίτησης από την αξίωση για εγγυήσεις και, επομένως, δεν φαίνεται εύκολο να υπάρξει στο ορατό μέλλον νέα διάσκεψη.

Παρόμοια θέση εκφράζει και ο Σ. Μαλάς για την ανάγκη να συνεχιστεί η διαδικασία “από εκεί που έμεινε”. Η διαφορά είναι ότι, τουλάχιστον, το ΑΚΕΛ σαφώς τοποθετείται υπέρ της ανάγκης να γίνει δεκτή η “εκ περιτροπής”, ενώ συνεχώς επικαλούνται την ανάγκη να “κρατήσουμε τις συγκλίσεις Χριστόφια-Ταλάτ”. Φυσικά, ούτε ο Χριστόφιας, ούτε ο Ταλάτ θα είναι εκεί και, επομένως, δεν υπάρχουν και τέτοιες συγκλίσεις. Δεν διευκρίνισαν ποτέ τι θα έκαναν, αν πρότειναν “επιστροφή” στις συγκλίσεις εκείνες και η τουρκοκυπριακή πλευρά το αρνιόταν, όπως ξέρουμε ήδη ότι θα κάνει. Όπως, επίσης, όταν κατηγορούν τον Ν. Αναστασιάδη πως δεν κατάφερε να φανεί και στα Η.Ε. το φταίξιμο της Τουρκίας, δεν εξήγησαν ποτέ πώς ο Σ. Μαλάς θα έκανε τον Α. Γκουτέρες να εκδώσει κάποια έκθεση που να δείχνει την Τουρκία ως τον φταίχτη.

Από την πλευρά του Νικόλα Παπαδόπουλου, η απάντηση σε όλα είναι η “νέα στρατηγική”. Όπως, επίσης, καθαρό είναι ότι θα απευθυνόταν στον Γενικό Γραμματέα και θα δήλωνε ότι, όσα έχουν συζητηθεί μέχρι τώρα σε διακοινοτικό επίπεδο, είναι “άκυρα”. Το ακριβώς αντίθετο, δηλαδή, από την επίκληση συγκλίσεων. Αν, όμως, γινόταν κάτι τέτοιο, ποιο θα ήταν το επόμενο βήμα; Ένας Μ. Ακιντζί που λέει ότι “τέλειωσε ο καιρός που κάναμε διαπραγματεύσεις χωρίς προκαθορισμένη ημερομηνία τέλους”, θα δεχόταν ποτέ να ξεκινήσει από την αρχή; Εάν ακόμα δεν ήταν ο Μ. Ακιντζί, αλλά κάποιος άλλος, με σκληρότερες, ακόμα, θέσεις, πού θα μπορούσε να καταλήξει μια διαπραγμάτευση από το μηδέν;

Οικονομία

Στα θέματα της οικονομίας, που θεωρεί ότι είναι το δυνατό του σημείο, ο Ν. Αναστασιάδης λέει να συνεχίσουμε στην πορεία της δημοσιονομικής ισορροπίας που δίνει πλεονάσματα. Μπορεί να έχει πετύχει για το 2017 εντυπωσιακό πλεόνασμα, όμως και πάλι δεν ξέρει κανένας, αν θα ήταν αρκετό για τις φιλόδοξες πολιτικές που έχουν εξαγγελθεί. Συγκεκριμένα, η Κυβέρνησή του μιλά τώρα για “προικοδότηση” ενός ταμείου για τους πληγέντες των τραπεζών, αλλά και τη δημιουργία ενός ακόμα ταμείου για να αποζημιώνονται οι πρόσφυγες για την “απώλεια χρήσης” των περιουσιών τους. Το καθένα από αυτά τα θέματα ίσως απορροφούσε σχεδόν όλο το πλεόνασμα, εκτός και αν η διακυβέρνηση Αναστασιάδη μπορεί να δημιουργήσει ακόμα μεγαλύτερα.

Από τα δύο άλλα επιτελεία δεν έχουμε ακούσει κάτι για τα δημοσιονομικά. Αντίθετα, ακούστηκαν πολλές προτάσεις για το πώς θα γίνονται νέες δαπάνες. Οι τοποθετήσεις τού στυλ “ο Αναστασιάδης έκανε πλεονάσματα με τα κλεμμένα”, όταν υπονοούν το “κούρεμα”, δεν διαφωτίζουν για το τι μπορεί να γίνει. Υπάρχει, βέβαια, η παλιά πρόταση Ν. Παπαδόπουλου για να διατίθεται 10% από το “πρωτογενές πλεόνασμα” για τα θύματα του “κουρέματος”. Εάν, όμως, λάβει κανείς υπόψη όλες τις άλλες δαπάνες που προτείνονται για να ικανοποιηθούν συγκεκριμένες ομάδες, είτε αυτές είναι οι μη κυβερνητικές οργανώσεις είτε οι χαμηλοσυνταξιούχοι είτε η οικοδόμηση νοσοκομείων, τότε δεν είναι καθαρό, αν θα υπάρχει πρωτογενές πλεόνασμα.

Το ίδιο μεγάλο κενό μένει και για τον φορέα που θα αναλάμβανε τα “μη εξυπηρετούμενα δάνεια”. Δεν έγινε καμία διευκρίνιση για το πώς θα χρηματοδοτηθεί. Αν η ιδέα είναι από τα δημόσια ταμεία, τότε θα χρειάζονταν και γι’ αυτήν τη δουλειά πολλές… δεκαετίες, αν όχι αιώνες, όπως ειρωνικά είπε ο Υπουργός Οικονομικών για το σχέδιο αποζημίωσης των κουρεμένων. Αν η ιδέα είναι να διαγραφούν και δάνεια, τότε όλοι ξέρουν ότι θα κινδυνεύσουν όχι μόνον οι τράπεζες, αλλά και οι ίδιοι οι καταθέτες.

Η θέση του Σ. Μαλά ότι, για να κάνει κάτι παρόμοιο, θα καλέσει σε διάλογο και τις τράπεζες, δείχνει ότι υπάρχει αντίληψη πως δεν μπορεί ανώδυνα να “φορτωθεί” το κόστος στο Κράτος. Αλλά, με την ίδια λογική, θα πρέπει να υποθέσουμε ότι όλοι οι υποψήφιοι καταλαβαίνουν πως ούτε και στις τράπεζες θα ήταν εφικτό να φορτωθεί τέτοιο κόστος, αφού μιλάμε για πολλά δισεκατομμύρια.

Μισθοί

Η πλευρά του Σ. Μαλά μπορεί να μην μπήκε σε βαθιά νερά για τέτοιες συζητήσεις, αλλά δίνει απλόχερα υποσχέσεις για τους μισθούς. Πώς θα μπορούσε, ως Πρόεδρος, ο Σ. Μαλάς να επηρεάσει τους μισθούς στον ιδιωτικό τομέα, δεν μας το εξηγούν. Η συγκεκριμένη πρόταση που ακούστηκε είναι ότι θα δαπανήσει πολλά εκατομμύρια στην έρευνα και την καινοτομία. Πρόταση που την έχουν και οι άλλοι υποψήφιοι, αλλά δεν δείχνει καθόλου με ποιον τρόπο θα μπορούσε τέτοιες δαπάνες να έχουν επηρεάσει μέχρι, ας πούμε, το τέλος του 2018 τους μισθούς στις ιδιωτικές δουλειές.

Ούτε, βέβαια, η πρόταση που ακούστηκε για αύξηση του κατώτατου μισθού φαίνεται πώς μπορεί να επηρεάσει τη μεγάλη μάζα των εργαζομένων και των νοικοκυριών. Το ίδιο ερώτημα μπαίνει και για την άμεση διόρθωση περικοπών που υπόσχεται αυτό το επιτελείο. Το ερώτημα είναι πώς θα κάνει κάτι τέτοιο, την ώρα που θα αυξάνει και διάφορες άλλες δαπάνες σε καινούριους τομείς, όπως υπόσχεται.

Υφυπουργεία

Το πρόγραμμα Αναστασιάδη για Υφυπουργεία Ανάπτυξης και Τουρισμού και οι αλλαγές που φέρνει η αναπτυξιακή νομοθεσία που κατατέθηκε τελευταίως στη Βουλή, με τον “επενδυτικό νόμο”, δεν φαίνεται να βρίσκει αντίλογο από τα άλλα δύο επιτελεία. Εξάλλου, πολλές τέτοιες νομοθεσίες, συνήθως, στη Βουλή τις ψηφίζουν όλα τα κόμματα μαζί. Όπως, επίσης, δεν δείχνουν να έχουν μεγάλες διαφορές και στην ενεργειακή πολιτική, αφού όλοι λένε ότι “θα συνεχίσουν αποφασιστικά”.

Αλλά και στα θέματα της διαφθοράς και της απόδοσης δικαιοσύνης όλοι συμφωνούν ότι πρέπει να υπάρξει κάθαρση. Ενώ, περιορίζονται σε αλληλοκατηγορίες για τον «πρότερο βίο» ή για υποθέσεις στις οποίες έδειξαν ολιγωρία. Δεν είναι, εξάλλου, τυχαίο ότι, σε κάποιες υποθέσεις, που κρίθηκαν από δικαστήρια και υπήρξαν και ποινές φυλάκισης, τελικά υπήρχαν εμπλεκόμενοι και από τις τρεις αυτές παρατάξεις.

Μαγικές λύσεις δεν φαίνεται να υπάρχουν ούτε στην οικονομία, ούτε στο Κυπριακό. Έτσι, οι διαφορές μεταξύ των υποψηφίων μπορεί να βρίσκονται και στην ικανότητα διαχείρισης που έχουν. Αυτό, όμως, είναι περισσότερο υποκειμενικό.

Προσδοκίες των επιτελείων

Πάντως, ο Νίκος Αναστασιάδης προσπαθεί να αξιοποιήσει το “δείγμα γραφής” που έχει με τα αποτελέσματα μέχρι τώρα. Από την πλευρά του Νικόλα Παπαδόπουλου ποντάρουν στην ιδέα της “αλλαγής” και ελπίζουν ότι και με το πλεονέκτημα της νεαρής ηλικίας του ίδιου του υποψηφίου θα καρπωθούν τη γενικότερη κόπωση από το σύστημα.

Από την πλευρά του Σ. Μαλά προτάσσουν ένα γενικό ιδεολογικό θέμα, με τον ισχυρισμό ότι η ανάπτυξη που υπάρχει σήμερα “είναι για τους λίγους”. Υπόσχονται ότι ο ίδιος θα φέρει “ανάπτυξη για όλους”. Όταν, όμως, βρίσκουν μπροστά τους πολιτικές όπως του ΕΕΕ ή τη σημαντική μείωση της ανεργίας από την κορυφή όπου είχε φτάσει, δυσκολεύονται να είναι πειστικοί ότι αυτά είναι για τους “λίγους”. Το αντεπιχείρημα της πλευράς του Ν. Αναστασιάδη είναι, τότε, ότι χρειάζεται “ακόμα λίγος χρόνος” για να φτάσει το όφελος σε όλους. Έτσι εξηγείται το σύνθημά τους “σταθερά βήματα μπροστά”.