Η Τουρκία συνεχίζει τη δική της πολιτική στην Ανατολική Μεσόγειο με συγκροτημένο σχεδιασμό, τον οποίο έχει προαναγγείλει μέσα από το δικό της ερευνητικό πρόγραμμα. Εάν κάποιος μελετήσει πού η Άγκυρα έχει δώσει ερευνητική έμφαση μέσω του «Μπαρμπαρός», θα αντιληφθεί πώς θα κινηθεί και τι σχεδιάζει. Αυτό μάλιστα αναλύεται και από την Αθήνα και από τη Λευκωσία. Συνεπώς: Πρώτο, το «Γιαβούζ» θα κινηθεί προς την Καρπασία και προς τον Κόλπο της Αμμοχώστου. Δεύτερο, η Αθήνα φοβάται ότι η κίνηση ΜΑΤ θα γίνει πλησίον του Καστελορίζου ή και στο σημείο όπου υπερκαλύπτονται η ελληνική με την κυπριακή ΑΟΖ. Και μάλιστα μια τέτοια κίνηση εκτιμάται ότι θα γίνει μετά τις ελληνικές εκλογές, όταν δηλαδή θα είναι νέα η Κυβέρνηση και θα προσπαθεί να βρει τα βήματά της. Στρατιωτικές πηγές τονίζουν ότι είναι καλό για την Άγκυρα αυτό το timing εάν θέλει να προκαλέσει την Ελλάδα, η οποία θα βρεθεί μπροστά στο εξής δίλημμα: Ή θα σωπάσει και θα υποστεί ταπείνωση, αποδεχόμενη τη δημιουργία νέων γκρίζων ζωνών, που θα είναι προέκταση εκείνων του Αιγαίου, ή θα  επιδιώξει να εκδιώξει τον εισβολέα, οπότε θα υπάρξει κλιμάκωση μιας μίνι κρίσης που κανείς δεν θα γνωρίζει πού θα μπορεί να καταλήξει. Όπως επιπροσθέτως τονίζεται: «Υπάρχει διαφορά μεταξύ των προκλήσεων στην Κυπριακή ΑΟΖ και εκείνων εντός της ελληνικής, που είναι απλώς νοητή και μη καθορισμένη για τον εξής λόγο: Η Κύπρος δεν έχει ναυτικό, συνεπώς μπορεί να υπάρξει μια δικαιολογία, γιατί δεν μπορεί να αποτρέψει τις τουρκικές προκλήσεις. Σε ό,τι, όμως, αφορά την Ελλάδα, ποια μπορεί να είναι η δικαιολογία;».

Το σκηνικό και οι ΗΠΑ

Άρα, η αχίλλειος πτέρνα της Ελλάδας είναι η περιοχή Καστελορίζου, ως προς τις γεωτρήσεις. Βεβαίως, υπάρχει και η αντίληψη ότι οι ΗΠΑ δεν θα επιτρέψουν σε δυο συμμάχους τους να φτάσουν στα άκρα. Κατά την τελευταία ενημέρωση των πρέσβεων της ΕΕ στην Άγκυρα και κατά τις διπλωματικές επαφές με τους Αμερικανούς, οι Τούρκοι ισχυρίζονται ότι είναι η Ελλάδα και η Κύπρος που προκαλούν με τις μονομερείς τους αποφάσεις στα ενεργειακά, ενώ η Άγκυρα ενεργεί εντός της δικής της υφαλοκρηπίδας και δεν αποδέχεται την ΑΟΖ ενός κράτους, όπως είναι η Κυπριακή Δημοκρατία, που δεν αναγνωρίζει. Ταυτοχρόνως αφήνει σαφώς να νοηθεί ότι αν προκύψει κρίση, την ευθύνη φέρουν Λευκωσία και Αθήνα.  

Το σκηνικό έχει ως ακολούθως:

1. Οι Αμερικανοί δεν ασκούν τον ίδιο έλεγχο που ασκούσαν στο παρελθόν επί του Ερντογάν. 2. Οι Αμερικανοί ενδέχεται να αφήσουν την κρίση να εξελιχθεί για να εκτεθεί ο Ερντογάν και σε συνεννόηση με την τουρκική αντιπολίτευση θα τρέξουν εξελίξεις. Όμως, εάν αυτό το σενάριο αποτύχει, ο Τούρκος Πρόεδρος θα είναι πολύ πιο ενισχυμένος από σήμερα και πολύ πιο επικίνδυνος και για τον... εαυτό του και για τους γείτονές του. Το πρόβλημα για τις ΗΠΑ είναι ότι η Ελλάδα δεν έχει αξιόπιστη αποτροπή, οπότε ο Ερντογάν μπορεί να το τραβήξει στα άκρα, δηλαδή να προχωρήσει σε κρίση για να εδραιώσει διά πυρός και σιδήρου τη δική του υφαλοκρηπίδα.

3. Η Τουρκία θα σηκώσει τους τόνους και δεν θα διστάσει να φτάσει σε κρίση για να επέμβουν οι ΗΠΑ και να οδηγηθούν οι δυο πλευρές σε διάλογο, στον οποίο χάνει αυτός ο οποίος: Α. Έχει τα νόμιμα δικαιώματα, διότι  αυτός θα πρέπει να δώσει για να φτάσει σε συμβιβασμό. Β. Είναι ο αδύνατος.

Αναγνώριση μέσω αερίου 

Στην περίπτωση της Κύπρου, η Άγκυρα δεν αισθάνεται κόστος και δεν υπολογίζει την Κυπριακή Δημοκρατία, την οποία θεωρεί ως εκλιπούσα. Και δεν πρόκειται να καθορίσει  ΑΟΖ μαζί της. Κατά την τελευταία ενημέρωση των πρέσβεων της ΕΕ στην Άγκυρα και κατά τις διπλωματικές επαφές με τους Αμερικανούς, οι τουρκικές θέσεις είναι έγγραφες και σαφείς: Πρώτο, ΑΟΖ θα καθοριστεί μετά τη λύση. Δεύτερο, οποιαδήποτε συμφωνία των Ελληνοκυπρίων, τονίζει η Άγκυρα, για το ζήτημα των υδρογονανθράκων θα μπορεί να γίνει δεκτή μόνο εάν υπάρξει συναπόφαση με τους Τουρκοκυπρίους. Εφόσον, δε, η Τουρκία δεν αναγνωρίζει την Κυπριακή Δημοκρατία, τι ζητά ή ίδια; Τονίζει ότι, για να γίνουν δεχτές οι ενεργειακές αποφάσεις της Κύπρου, θα πρέπει να εξευρεθεί μια φόρμουλα αναγνώρισης του ψευδοκράτους προ της λύσης! Εδώ είναι που η δική μας θέση θα έπρεπε να είχε τεθεί δημόσια: Εάν οι Τουρκοκύπριοι θέλουν οφέλη από το φυσικό αέριο, να επανενταχθούν στην Κυπριακή Δημοκρατία και να την αναγνωρίσουν τόσο οι ίδιοι όσο και η Άγκυρα.   

Ερωτήματα και...  τσουνάμια

Η τουρκική προκλητικότητα δεν είναι νέο φαινόμενο. Εκδηλώνεται εδώ και καιρό, αλλά τόσο η Κυβέρνηση όσο και το Εθνικό Συμβούλιο δεν ανέπτυξαν μετά το Κραν Μοντανά σχέδιο Β, παρά μόνο επιδιώκεται διεθνώς η επανένταξη των συνομιλιών για να συνεχιστεί η φόρμουλα λύσης από εκεί όπου έχει μείνει. Είναι, δε, πρόδηλο ότι καμιά ενέργεια επιβολής κόστους προς την Τουρκία δεν επιδιώχθηκε επί μακρόν για να μην θεωρηθεί ως πρόκληση και να κλείσει μια ενδεχόμενη νέα ευκαιρία. Αυτή η πολιτική λογική έφερε την Τουρκία έξω από την Πάφο και δημιουργεί στην παρούσα φάση πρόβλημα στις κυπριακές θέσεις εντός της ΕΕ για τους εξής λόγους:

Ερωτούν, όπως συμβαίνει, πολλοί και κυρίως οι Γερμανοί: Εάν επιβάλουμε κυρώσεις και τα τσουγκρίσουμε με την Τουρκία και τερματίσει τις προκλήσεις της, εσείς τι θα πράξετε την επομένη; Και η δική μας απάντηση, δηλαδή της Κυβέρνησης και της συμπολιτευόμενης αντιπολίτευσης του ΑΚΕΛ, είναι: Να πάμε σε συνομιλίες και να εμπλέξουμε σε αυτές και την Τουρκία, δηλαδή τον Ερντογάν. Στη δική μας θέση η απάντηση μερίδας των εταίρων είναι η εξής: Θα συγκρουσθούμε εμείς με την Τουρκία για τα δίκαια τη Κύπρου και θα πληρώσουμε κόστος, και εσείς την επομένη θα συναγελάζεσθε με τον Ερντογάν; Πώς θα τα βρείτε εσείς με τον Ερντογάν όταν δεν τα βρίσκουμε εμείς; Όταν η ίδια η ΕΕ λαμβάνει μέτρα λόγω δημοκρατικών ελλειμάτων στη χώρα του, αλλά δεν ακούει; Στο δε ερώτημα εάν η Λευκωσία έχει εναλλακτικό τρόπο δράσης, τόσο η Κυβέρνηση όσο και η αντιπολίτευση σηκώνουν τα  χέρια ψηλά.

Επιπροσθέτως, οι εταίροι φοβούνται ότι κεντρικό αντίμετρο της Τουρκίας στην επιβολή κυρώσεων είναι το άνοιγμα της κάνουλας του μεταναστευτικού, το οποίο η Άγκυρα έχει μετατρέψει από ανθρωπιστικό ζήτημα σε οικονομική, κοινωνική και πολιτική απειλή για την Ευρώπη. Έχει ναρκοθετήσει τη διαδικασία από το Αιγαίο ως τις Βρυξέλλες. Τόσο η κεντρο-δεξιά όσο και οι σοσιαλιστές και οι αριστερά φοβούνται ότι ένα νέο μεταναστευτικό ρεύμα από την Τουρκία θα εξελιχθεί σε τσουνάμι και θα αυξήσει τους ακροδεξιούς στην Ευρώπη, οξύνοντας τα ήδη υφιστάμενα προβλήματα.  

Προβληματισμοί

Επί τη βάσει των ανωτέρω η ουσία είναι η εξής: Οι εταίροι μας, εάν συγκρουστούν με την Τουρκία, θα πρέπει να αντιληφθούν ότι δεν θα έχουν μόνο κόστος αλλά και όφελος και δη από τα ενεργειακά. Εμείς εμπράκτως πρέπει να τους πείσουμε. Όταν όμως ακούν τις ηγεσίες του ΑΚΕΛ και του ΔΗΣΥ να αναφέρονται σε αγωγό προς την Τουρκία με τη λύση του Κυπριακού, και ότι τα δικά μας πλεονεκτήματα θα τα παραχωρήσουμε στην Άγκυρα, γιατί να συγκρουστούν μαζί της αφού αυτή την οποία προβάλλουμε σήμερα ως δική μας ενεργειακή πηγή θα τη μεταβιβάσουμε με τις συνομιλίες και τη λύση στην Τουρκία; Άστε που έχουν κατανοήσει αρκετοί των Ευρωπαίων ό,τι και οι Ισραηλινοί. Ότι,  δηλαδή, με την υπό συζήτηση λύση της ομοσπονδίας οι αποφάσεις θα λαμβάνονται από την Τουρκία μέσω των δομών του κράτους και της ισότιμης, όπως η Άγκυρα την εννοεί, συμμετοχής των Τουρκοκυπρίων.  Άρα η επιβολή στοχευμένων μέτρων σε βάρος της Άγκυρας  περνά μέσα από τις απαντήσεις σειράς προβληματισμών και αναπροσαρμογής θέσεως, ενταγμένων σε συγκροτημένη στρατηγική:

1. Μήπως είναι αφελές να πιστεύουμε ότι η ΕΕ θα τα τσουγκρίσει ή ακόμη και θα συγκρουσθεί με την Τουρκία, ενώ εμείς θα καθόμαστε στους καναπέδες, χωρίς να έχουμε δική μας αξιόπιστη αποτροπή και συμμαχίες; Δεν θα πρέπει να σκεφτούμε πώς θα λαδώσουμε τη μηχανή; Δεν θα πρέπει να εξετάσουμε, στη λογική της αποτροπής, την αγορά οπλικών συστημάτων από τους συμμάχους μας και την εξέταση συμμετοχής σε παραγωγές στην ΕΕ; 2. Δεν θα πρέπει να ξεκαθαρίσει προς τους εταίρους ποιος θα κάνει τα επόμενα χρόνια κουμάντο στις πηγές για τις οποίες σήμερα  ζητούμε στήριξη επειδή είναι δικές μας; Το τονίζουμε αυτό διότι, σε περίπτωση επιβολής της υπό συζήτηση ομοσπονδιακής λύσης, η διαχείριση γίνεται από την Τουρκία. Το Ισραήλ φλερτάρει σήμερα μαζί μας διότι είναι στη γειτονιά μας και διότι η Τουρκία το προκαλεί και θέλει να του κλέψει τον περιφερειακό του ρόλο. Ανάλογη είναι και η στάση των ΗΠΑ, οι οποίες, όμως, εάν κλείσει το παράθυρο της ευκαιρίας, που προκύπτει για μας μέσα από την αντιπαράθεσή τους με τον Ερντογάν, θα μας γυρίζουν την πλάτη. Και δεν θα έχουν αυτές την ευθύνη, αλλά εμείς. Βλέπουμε τη διαφορετικότητα των συμφερόντων που υπάρχουν μεταξύ ΕΕ και Τουρκίας από τη μια και των Ισραήλ - ΗΠΑ από την άλλη, με σημείο αναφοράς την Κύπρο και το φυσικό αέριο. Διαφαίνεται, ταυτοχρόνως, η γεωπολιτική και θεσμική σημασία του EastMed, επί του οποίου μπορούν να οικοδομηθούν κοινά συμφέροντα, που δεν είναι οικοδομημένα σήμερα. Είναι στα χαρτιά  (χωρίς αυτό να σημαίνει ότι μας πέφτει λίγο το τερματικό). Όπως και οι όποιες συμμαχίες μας.

Στοχευμένα μέτρα, ισοδύναμα ανταλλάγματα 

Υπό αυτές τις συνθήκες, η Κυβέρνηση μαζί με τους Ευρωπαίους Εταίρους βρήκαν τη γνωστή φόρμουλα σε επίπεδο Συμβουλίου Υπουργών Εξωτερικών, με την οποία εντέλλεται η  Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η Υπηρεσία Εξωτερικών Υποθέσεων όπως εισηγηθούν τη λήψη στοχευμένων μέτρων κατά της Τουρκίας. Ποια θα μπορούσαν να ήταν τα μέτρα θα το δούμε στη συνέχεια. Σημειώνουμε, πάντως, ότι τα τουρκικά ενταξιακά κεφάλαια είναι παγωμένα, λόγω υπαιτιότητας της Άγκυρας, ούτως ή άλλως συζητείτο το θέμα της περικοπής προενταξιακών κονδυλίων και ούτως ή άλλως ήταν δύσκολο να προχωρήσει η εμβάθυνση της τελωνειακής ένωσης. Η απόφαση του Συμβουλίου Γενικών Υποθέσεων έδωσε λαβή στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Αρχηγών Κρατών και Κυβερνήσεων να στείλει αυστηρότερο μήνυμα στην Τουρκία, αναφερόμενο σε «στοχευμένα μέτρα». Εάν η λήψη μέτρων αφορά αυτά τα οποία είναι ήδη αποφασισμένα από τους εταίρους, τότε μύγα που την τσίμπησε την Άγκυρα. Συνεπώς, τα στοχευμένα μέτρα μπορούν να ξεκινούν από:

1. Τον αποκλεισμό της Τουρκίας από τη συμμετοχή της σε διεθνή φόρα ή την αναστολή του Συμβουλίου Σύνδεσης Τουρκίας – ΕΕ. Θα ήθελε κάτι τέτοιο η Λευκωσία; Το τονίζουμε αυτό, διότι όταν γινόταν λόγος για αναστολή των ενταξιακών της Τουρκίας με την ΕΕ ή και διακοπή τους,  τόσο η Αθήνα όσο και η Λευκωσία έλεγαν όχι.

2. Την απαγόρευση εισόδου εντός της ΕΕ σε πολιτικούς και επιχειρηματίες, που εμπλέκονται στο θέμα των γεωτρήσεων και αποκλεισμό από την αγορά εταιρειών που συμμετέχουν με οποιοδήποτε τρόπο στη διαδικασία.

3. Πάγωμα λογαριασμών σε όσους εμπλέκονται στη υπόθεση.

4. Την επιβολή εμπάργκο όπλων. 

5. Λήψη στοχευμένων εμπορικών και άλλων κυρώσεων επί της Τουρκίας. 

Εάν  βεβαίως ζητήσουμε για παράδειγμα αυτά τα μέτρα από τους Ευρωπαίους και άλλα, θα πρέπει και εμείς:

Α. Να είμαστε έτοιμοι να προστατεύσουμε τα δικά τους συμφέροντα. Εφόσον η Τουρκία απειλεί να ανοίξει την κάνουλα του προσφυγικού για να πνίξει την Ελλάδα και να προκαλέσει πρόσθετα προβλήματα στην υπόλοιπη Ευρώπη, το ερώτημα που τίθεται είναι το εξής: Θα ήταν έτοιμη η Αθήνα να κλείσει τα σύνορά της με την Τουρκία σε συνεννόηση με την ΕΕ; Β. Να προχωρήσουμε σε ό,τι έχουμε ήδη αναφέρει: Θα πρέπει μέσω του φυσικού αερίου να δεθούν το συντομότερο, ακόμη περισσότερο τα κυπριακά συμφέροντα με εκείνα της ΕΕ και δη της Γερμανίας ως ηγέτιδας δύναμης. Η σύνδεση των εθνικών συμφερόντων διεφάνη και στη στήριξη της οποίας έτυχε τόσο ο ΥπΕξ όσο και ο Πρόεδρος στις τελευταίες αποφάσεις που λήφθηκαν σε επίπεδο Συμβουλίου. Αναφερόμαστε στη Γαλλία και ειδικότερα στην Ιταλία. Είναι σαφές ότι η ισχυρή στήριξή τους δεν σχετίζεται μόνο με το δίκαιο, αλλά τα κοινά ενεργειακά συμφέροντα δισεκατομμυρίων ευρώ. Και κάτι συναφές που αφορά εμάς: Υπάρχει σχέδιο αντιμετώπισης των κυμάτων αιτητών ασύλου που έρχονται από τα κατεχόμενα;   

Γ.    Να πείσουμε τους εταίρους με ποιον θα μιλούν τώρα και στη συνέχεια για το φυσικό αέριο. Δεν μπορεί με τις προτάσεις μας περί αγωγού προς Τουρκία και με τη φόρμουλα της ομοσπονδιακής λύσης να δίδεται η εντύπωση ότι ο διαχειριστής του φυσικού αερίου θα αλλάξει. Θα μεταβιβαστεί στην Άγκυρα μέσα από την επιβεβαίωση της αναθεωρητικής της πολιτικής.

Συνεπώς, επιβάλλεται μια διαφορετική προσέγγιση και η προώθηση ισοδύναμων ανταλλαγμάτων στους εταίρους μας. Τα όποια μέτρα δεν θα βρίσκονται σε συνάρτηση μόνο με το δίκαιο, αλλά και με τα συμφέροντα και τα ισοδύναμα ανταλλάγματα.            

Τετελεσμένα και από Μηχανής Θεός

Επί του παρόντος: 1. Η Κυβέρνηση δεν επιστρέφει από τις Βρυξέλλες στη Λευκωσία με άδεια χέρια και κερδίζει χρόνο.

 2. Οι εταίροι μας και δη οι Γερμανοί και άλλοι, που έχουν μεγάλα οικονομικά και εμπορικά συμφέροντα στην Τουρκία, που ακόμη να τους εγγυηθούμε ότι θα εξισορροπηθούν μέσω του δικού μας φυσικού αερίου, κερδίζουν χρόνο μέσω των προτάσεων της Επιτροπής και δεν συγκρούονται ακόμη κάθετα με την Τουρκία.

3. Η Άγκυρα εφόσον δεν έχει ακόμη απαγορευτικό κόστος θα συνεχίσει την πολιτική της και θα εμφανίζεται και ως αδικημένη έναντι των Ευρωπαίων. Και ο Ερντογάν θα έχει το πρόσχημα να συνεχίζει το πάγωμα των μεταρρυθμίσεων. Οι λιγότερο κερδισμένοι επί της ουσίας είναι η Κύπρος και η Ελλάδα.

4. Η Κύπρος δεν απαλλάσσεται από τις τουρκικές προκλήσεις και τα τετελεσμένα, που δημιουργεί η Τουρκία στην κυπριακή ΑΟΖ, όπως, βεβαίως, δεν απαλλάσσεται γενικότερα από την κατοχή, αλλά εάν επιβληθούν μέτρα κόστους στην Άγκυρα, τα οποία δεν θα είναι σπασμωδικά και για το θεαθήναι, τότε μπορεί να γεννηθεί ελπίδα αντιμετώπισης της κατάστασης.  

5. Η Ελλάδα ζει με το άγχος να αντιμετωπίσει μια πρόκληση πιο έντονη από αυτήν που ζει η Κύπρος στην ΑΟΖ της. Να της επιβληθούν τετελεσμένα στη θάλασσα.  Όσο, δε, για την Αμερική, είναι η μόνη που διαθέτει την ισχύ για να εμφανιστεί ως ο Από Μηχανής Θεός. Είναι και αυτό όμως πιο δύσκολο απ’ ό,τι ήταν στο παρελθόν, λόγω της «ανεξαρτητοποίησης Ερντογάν». Και είναι εδώ που γίνεται αντιληπτός ο ισχυρισμός ουκ ολίγων εταίρων και πόσο σημαντική είναι μια εναλλακτική στρατηγική πρόταση πέραν του αποτυχημένου εξευμενισμού: Όταν δεν τα βρίσκουν οι ΗΠΑ ή οι Ευρωπαίοι συνομιλώντας με τον Τούρκο Πρόεδρο ή με τον... Οζερσάι, πόσες πιθανότητες έχει ο Πρόεδρος;