Το σύνδρομο του Βrexit και των σκληρών συνόρων

Τι προσδοκά η Βρετανία με την έξοδό της από την ΕΕ, ποιες οι επιπτώσεις ενός άτακτου Brexit, τι θα γίνει με τις Βάσεις και πώς επηρεάζεται η Κύπρος.

·     Γιατί η Βρετανία αποφάσισε το Brexit και τι προσδοκά για το μέλλον   

     * Όμως, οι Βρετανοί δεν έχουν κοινή πολιτική εξόδου

Το Brexit  είναι σταθμός για την ιστορία της Ευρώπης και δη της ΕΕ. Μέχρι πρότινος μιλούσαμε για διευρύνσεις. Τώρα αναφερόμαστε σε εξόδους. Και μάλιστα σε ένα διαζύγιο, το οποίο εξελίσσεται με τρόπο περιπετειώδη. Oι Βρετανοί, έχοντας τη γνωστή αυτοκρατορική συνείδηση, θέλουν να πάρουν το διαζύγιο με τον δικό τους τρόπο. Το πρόβλημα είναι ότι οι ίδιοι, δηλαδή από μόνοι τους οι Βρετανοί, δεν συμφωνούν πώς θα το πράξουν. Και το θέμα περιπλέκεται. Και γι’ αυτούς και για την ΕΕ.

Αιτίες εξόδου

Η απόφαση της εξόδου της Βρετανίας από την ΕΕ έχει διάφορες αιτίες:

Πρώτον, οι Βρετανοί δεν ήταν ποτέ ένθερμοι οπαδοί της περιφερειακής ολοκλήρωσης και της Ενωμένης Ευρώπης. Διακατέχονταν ανέκαθεν από ευρωσκεπτικισμό. Υπήρχε, δηλαδή, ιδεολογικό ζήτημα πολιτικής κουλτούρας.

Δεύτερον, η ΕΕ ως τέτοια δεν μπορεί να επιλύσει τα προβλήματα των περιφερειών και των κρατών. Πέρασε μια έντονη οικονομική και τραπεζική κρίση, από την οποία ακόμη να αποδράσει αξιόπιστα και αποτελεσματικά. Η κατάσταση αυτή, συν τα προβλήματα με το μεταναστευτικό, έδωσαν τροφή για την ενίσχυση του ευρωσκεπτικισμού και για την καλλιέργεια της αντίληψης ότι μόνοι μπορούμε καλύτερα. Γιατί; Διότι η Βρετανία είναι καθαρός αιμοδότης του Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου. Δηλαδή, δίνει περισσότερα από αυτά που παίρνει. Εάν, βεβαίως, δεν υπάρχει μεγάλη απορροφητικότητα, τα χρήματα επιστρέφονται. Όμως, το επιχείρημα ήταν το εξής: Εάν αυτά τα ποσά, που είναι πέραν των 92 δισεκατομμυρίων για μια επταετία, τα διαχειριστούμε μόνοι μας, αφού είναι δικά μας λεφτά, μπορούμε να έχουμε καλύτερα αποτελέσματα, από τη γεωργία ώς την υγεία, καθώς και σε άλλους τομείς.

Πέραν τούτων, υπάρχει και ένας άλλος λόγος που ενοχλεί τους Βρετανούς. Η κυριαρχία της Γερμανίας εντός της ΕΕ. Βρίσκονται, λοιπόν, αντιμέτωποι με το γερμανικό ζήτημα: Εάν, δηλαδή, θα έχουμε μια γερμανική Ευρώπη ή μια ευρωπαϊκή Γερμανία. Από τη στιγμή που υπερίσχυσε, στην πράξη, η αντίληψη της γερμανικής Ευρώπης, η Βρετανία έσπρωξε εαυτήν προς την έξοδο και την ανεξαρτητοποίηση, έχοντας κατά νουν τα εξής:

1. Έχει το City, δηλαδή το Λονδίνο, που είναι εμπορικό, οικονομικό, χρηματιστηριακό και πολιτικό κέντρο, ισχυρότερο ακόμη και από τις Βρυξέλλες. 2. Έχει τη δική της λίρα, αφού ποτέ δεν αποδέχθηκε να υποταχθεί στο ευρώ. Μπορεί να διαχειρίζεται εξ ιδίων τα του οίκου της χωρίς τη γερμανική οικονομική σχολή σκέψης και τις γερμανικές σκοπιμότητες και ηγεμονικές τάσεις. 3. Προσδοκά να αναβιώσει την οικονομική της αυτοκρατορία, δηλαδή να καταλάβει μόνη της με χωριστές συμφωνίες τις μεγάλες αγορές, όπως, π.χ., η Ινδία και άλλες χώρες της Ασίας. Αυτό εκτιμά ότι μπορεί να το πράξει χωρίς τα «βαρίδια» των πρώην εταίρων, τουλάχιστον στον βαθμό που τη δέσμευαν όταν ήταν εντός.

 

Παγκόσμια αγορά και παιχνίδι εξουσίας

Το Brexit έχει χαρακτήρα συνδρόμου, που σχετίζεται με τη συνύπαρξη της ευρωσκεπτικιστικής και της αυτοκρατορικής βρετανικής συνείδησης, η οποία περνά και στην πολιτική και στην οικονομία, έχοντας ως στόχους να στραφεί η Βρετανία μόνη της προς τις μεγάλες αγορές και να καταστεί ένας άλλος οικονομικός και παγκόσμιος πόλος. Θα έχει, δηλαδή, και την αγορά της ΕΕ ως τρίτο συνδεόμενο κράτος, αλλά και άλλες αγορές. Η αναφορά  περί ενός άλλου πόλου δεν είναι τυχαία. Σήμερα στη Γηραιά Ήπειρο έχουμε τους εξής πόλους: Α. Ρωσία. Β. ΕΕ και δη τη Γερμανία, με μικρότερο πόλο τη Γαλλία. Μεταξύ της Ρωσίας και της ΕΕ και δη της Γερμανίας, η Βρετανία ανεξαρτητοποιείται, με την προσδοκία της ενίσχυσης των σχέσεών της με τον Μεγάλο Ηγεμόνα, δηλαδή τις ΗΠΑ, στο πλαίσιο της λειτουργίας ενός πολυπολικού συστήματος.  

Από την άλλη, το σύνδρομο του Brexit έχει εξελιχθεί πολύ περισσότερο σε εσωτερικό πρόβλημα των Βρετανών, που επηρεάζει μεν την ΕΕ και τα κράτη μέλη της, αλλά όχι στον βαθμό που βλέπουμε ότι επηρεάζει τη Γηραιά Αλβιόνα. Το τονίζουμε αυτό, διότι: 

Πρώτον, οι Βρετανοί δεν είχαν κοινή πολιτική, ούτε έχουν για τον τρόπο εξόδου. Δεύτερον, από εθνικό ζήτημα έχει εξελιχθεί σε παιχνίδι εσωτερικής εξουσίας. Εάν παρακολουθήσει κάποιος το Βρετανικό Κοινοβούλιο, θα διαπιστώσει ότι το πρόβλημα δεν είναι μόνον ο τρόπος εξόδου από την ΕΕ, αλλά και κατά πόσον θα πέσει ή όχι η Μέι. Πολύ περισσότερο δίνεται η εντύπωση ότι γίνεται πόλεμος φθοράς της ίδιας και τους κόμματός της, παρά η εξανάγκασή της σε παραίτηση. Διότι, γνωρίζουν οι Εργατικοί ότι θα είναι λύτρωση και όχι μια απλή αποτυχία για τη Βρετανίδα Πρωθυπουργό η αποχώρηση από την Πρωθυπουργία. Άλλωστε, το Κοινοβούλιο λέει, μεν, ναι στην έξοδο, αλλά όχι στην άτακτη έξοδο. Τώρα, όμως, που η ΕΕ ζητά από τους Βρετανούς να της πουν τις ακριβώς θέλουν... αδυνατούν. Ζητούν χρόνο, συνδιαλέγονται και, πάντως, δεν συμφωνούν με ό,τι συμφωνήθηκε...

Προσύμφωνο για τις Ιρλανδίες

Βασική πέτρα του σκανδάλου εμφανίζεται το Backstop, δηλαδή η σχέση που θα διέπει το καθεστώς μεταξύ της Βορείου και της Νοτίου Ιρλανδίας, αφού η μία θα είναι εντός και η άλλη εκτός της ΕΕ. Η αρχική κοινή θέση ήταν και παραμένει ότι δεν θα πρέπει να επιβληθούν σκληρά σύνορα, διότι θα επανέλθει καθεστώς διχοτόμησης και θα επιστρέψει ο εφιάλτης του εμφυλίου πολέμου. Υπερισχύει, λοιπόν, η αντίληψη για τα χαλαρά σύνορα. Επί τούτου υπάρχει μια αρχική συμφωνία που θα πρέπει να ολοκληρωθεί  ώς το τέλος του 2020 ή ώς τον Ιούλιο του ίδιου έτους. Η αρχική συμφωνία, που είναι ενσωματωμένη στη συμφωνία αποχώρησης, προβλέπει μεταξύ άλλων:

1. Τη συνέχιση του καθεστώτος της τελωνειακής ένωσης. Η Βρετανία θα συμμορφώνεται με τους ειδικούς τελωνειακούς κανόνες της ΕΕ, που αφορούν τρίτες χώρες και με νομοθεσίες της ΕΕ που αφορούν διάφορους τομείς, από τα φορολογικά ώς τα γεωργικά και άλλα εμπορικά προϊόντα, χωρίς, όμως, να υπάρχει οποιαδήποτε δέσμευση ότι αυτό θα ισχύει για νομοθεσίες της ΕΕ που θα εκδοθούν μετά το Brexit, καθώς και για σχετικές αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, του οποίου οι αποφάσεις συνιστούν νομολογίες και νόμους. 

2. Η  Βρετανία θα μπορεί να συνάπτει εμπορικές συμφωνίες με τρίτα κράτη, όμως οι συμφωνίες θα περιορίζονται ως προς τις διατάξεις τους από την τελωνειακή ένωση της Βρετανίας με την ΕΕ. Δηλαδή, δεν πρέπει να εγκαθιδρύει διαφορετικού τύπου σχέσεις, κατά τρόπον ώστε να συγκρούεται με την τελωνειακή ένωση που η Βρετανία έχει με την ΕΕ.

3. Οι νομοθεσίες της ΕΕ για την ελευθερία διακίνησης προσώπων, αγαθών και κεφαλαίων δεν θα εφαρμόζονται. Θα υπάρξει άλλη ρύθμιση, για να αποφευχθούν κύματα προσφύγων και παράνομων μεταναστών. Ήδη έχει αποφασιστεί ότι δεν θα χρειάζονται βίζα οι πολίτες της ΕΕ και της Βρετανίας για τις μετακινήσεις τους, οι μεν εντός της ΕΕ οι δε εντός της Βρετανίας. Όμως, θα υπάρχει ελεύθερη διακίνηση προϊόντων από τη Νότιο Ιρλανδία προς τη Βόρειο και προς το λοιπό Ην. Βασίλειο, ενώ ταυτοχρόνως η ΕΕ και το Ην. Βασίλειο θα αναζητήσουν τρόπους διευκόλυνσης του εμπορίου μεταξύ Βρετανίας και Βορείου Ιρλανδίας, αποφεύγοντας τους ελέγχους σε αεροδρόμια και λιμάνια.

4. Η Βρετανία μπορεί να εφαρμόζει στη Β. Ιρλανδία τις διατάξεις του παρόντος πρωτοκόλλου, που διέπει τις σχέσεις μεταξύ τους και με την ΕΕ, αλλά, όπου το δίκαιο της ΕΕ εφαρμόζεται στη Βρετανία σε σχέση με τη Βόρειο Ιρλανδία, το δικαστήριο της ΕΕ και οι θεσμοί της θα συνεχίσουν να έχουν εξουσίες και αρμοδιότητες. Η Βρετανία θα έχει τη δυνατότητα να αναθεωρήσει ή να αντικαταστήσει αυτές τις νομοθεσίες που τη συνδέουν με τη Βόρειο Ιρλανδία, που είναι κράτος μέλος της ΕΕ. Τι λέει, λοιπόν, η συμφωνία σε αυτό το σκέλος; Ότι οι νομοθεσίες και γενικότερα το νομικό πλαίσιο που μπορεί να ισχύει μεταξύ της Βρετανίας και της Β. Ιρλανδίας, λόγω παράδοσης και εσωτερικών αποφάσεων που έχουν γίνει νόμοι, δεν υπερισχύει του νομικού πλαισίου και των εξουσιών ή και των αποφάσεων των δικαστηρίων της ΕΕ.

Άτακτο Brexit

Ποιος είναι τώρα ο βασικός φόβος που εκφράζουν όσοι δεν αποδέχονται το περιεχόμενο της διαδικασίας εξόδου; Ότι, εάν δεν εξευρεθεί συμφωνία οριστική για το θέμα της Ιρλανδίας ώς το τέλος του 2020 ή ώς τον Ιούλιο του ίδιου έτους, τότε το πρόβλημα ενδέχεται να διαιωνιστεί και, ως εκ τούτου, η υφιστάμενη «ενδιάμεση συμφωνία» θα συνεχίσει. Η δε Βρετανία θα είναι εκτός και δεν θα λαμβάνει μέρος στις αποφάσεις της ΕΕ, αλλά με το άλλο πόδι, δηλαδή στον τομέα του εμπορίου, και αλλού θα είναι εντός, χωρίς τα ανάλογα οφέλη των κρατών μελών. Εάν, από την άλλη, έχουμε άτακτο Brexit, πολύ περισσότερο θα επηρεαστεί η Βρετανία παρά η ΕΕ και οι χώρες. Βεβαίως, αυτό είναι ζήτημα που θα αφορά και τα συμφέροντα κάθε κράτους μέλους χωριστά. Σε περίπτωση άτακτου Brexit, η Βρετανία θα αντιμετωπιστεί από την ΕΕ και τα κράτη μέλη της ως τρίτη χώρα, όπως ο Καναδάς, η Αυστραλία και οι ΗΠΑ. Υπό αυτές τις συνθήκες, για τις εισαγωγές και της εξαγωγές προϊόντων θα εφαρμοστεί σε πρώτη φάση ό,τι αναφέρει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου. Υπάρχει κατάλογος δασμών για τα περισσότερα των προϊόντων.

Εν συνεχεία, μπορεί να αρχίσει νέα διαπραγμάτευση μεταξύ της ΕΕ και της Βρετανίας, η οποία εξάγει το 44% των προϊόντων στην αγορά της ΕΕ (274 δις ευρώ) και εισάγει από τα κράτη μέλη τής ΕΕ το 53% (341 δις ευρώ). Το πλήγμα για τη Βρετανία θα είναι ισχυρό σε περίπτωση άτακτου Brexit και θα έχει αρνητικές επιπτώσεις, ακόμη και στη συναλλαγματική ισοτιμία της λίρας σε σχέση με το ευρώ. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν θα πληγούν και οι χώρες της ΕΕ, αναλόγως των αλληλεξαρτήσεων που η καθεμία έχει με τη Βρετανία.  Εκτιμάται ότι θα δημιουργηθεί ταλαιπωρία, έως και χαώδης κατάσταση στα τελωνειακά σημεία εισόδου και εξόδου της χώρας, καθώς και στις πτήσεις και δη στις βρετανικές αεροπορικές εταιρείες, ενώ αναμένεται, για ευνόητους λόγους, νέα φυγή εταιρειών από το Λονδίνο προς τη Φρανκφούρτη, που είναι το αντίπαλον δέος, λόγω της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και άλλων υπηρεσιών. Με βάση τις τρέχουσες εξελίξεις, ώς τις 12 του μήνα μπορούν οι Βρετανοί να βρίσκονται στην ΕΕ, διότι μετά θα πρέπει να αποφασίσουν εάν θα συμμετάσχουν ή όχι στις ευρωεκλογές, μια επιλογή την οποίαν απέκλεισαν. Ήδη, η κ. Μέι αναμένεται να ζητήσει νέα παράταση ώς τις 30 Ιουνίου.

Καθεστώς Βάσεων και εμπάργκο

Οι εξελίξεις αυτές αφορούν και στην Κύπρο. Δεν είναι μόνο το θέμα των Βάσεων, αλλά και πολλά άλλα ζητήματα, από τα πανεπιστήμια ώς τα πτυχία και την αναγνώρισή τους, μέχρι εργασιακά θέματα, το εμπόριο, οι πτήσεις από και προς Βρετανία, καθώς και ο τουρισμός. Απλό παράδειγμα: Μείωση της στερλίνας έναντι του ευρώ καθιστά την Κύπρο πιο ακριβό προορισμό σε σύγκριση με την Τουρκία, ακόμη και με τα κατεχόμενα, υπό την έννοια ότι και η τουρκική λίρα κατρακυλά. Προσδοκούμε ότι η Κυβέρνηση έχει ήδη ενεργοποιηθεί διά παν ενδεχόμενο. Υπάρχει, πάντως, κινητοποίηση. Ως προς το θέμα των Βάσεων, ακόμη και στην περίπτωση άτακτου Brexit, φαίνεται ότι υπάρχει συμφωνία Κυρίων, που προνοεί ότι θα ισχύσει ό,τι έχει ήδη συμφωνηθεί. Ότι, δηλαδή, δεν θα επηρεαστεί το καθεστώς των Βάσεων και δη των Ευρωπαίων πολιτών, Κύπριων και άλλων, που ζουν εκεί. Το ίδιο ισχύει και για το ιδιοκτησιακό και εμπορικό status. Στα ανωτέρω προστίθεται και η διευκρίνιση ότι για τις εμπορικές και άλλες συναλλαγές και διαδικασίες θα χρησιμοποιούνται τα αεροδρόμια και τα λιμάνια, επί των οποίων τον έλεγχο ασκεί η Κυπριακή Δημοκρατία. Μόνο για στρατιωτικούς σκοπούς μπορούν να χρησιμοποιούνται τα λιμάνια και το αεροδρόμιο των Βάσεων, όπως οι Συνθήκες της Ζυρίχης καθορίζουν.

Η συμφωνία αυτή επιβεβαιώνει τον συμβατικό χαρακτήρα της κυριαρχίας των Βρετανών και όχι τον κρατικό. Ότι, δηλαδή, οι εξουσίες που έχουν δεν είναι αυτές που έχουν τα κράτη, αλλά εκείνες που αναφέρονται στις Συνθήκες. Εξ ου και το γεγονός ότι, για τη διεξαγωγή ασκήσεων ή τις υπερπτήσεις, επιβάλλεται η σύμφωνη γνώμη και παροχή άδειας από την Κυπριακή Δημοκρατία, διότι αυτή ασκεί την κρατική κυριαρχία, δηλαδή τη νομική εξουσία. Ταυτοχρόνως, δε, επιβεβαιώνει ότι η μόνη αρμόδια Αρχή, που καθορίζει τις νόμιμες εισόδους και εξόδους στην Κύπρο, είναι η κυπριακή Κυβέρνηση. Συνεπώς, όπως ορθώς γνωμοδότησε παλαιότερα η Νομική Υπηρεσία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για το θέμα του εμπορίου της ΕΕ με τα κατεχόμενα, η μόνη αρμόδια Αρχή για να κλείνει και να ανοίγει λιμάνια και αεροδρόμια είναι η Κυπριακή Δημοκρατία, κράτος μέλος της ΕΕ, επί τη βάσει του Πρωτοκόλλου 10. Αυτό σημαίνει ότι δεν ευσταθεί η τουρκική θέση περί εφαρμογής εμπάργκο σε βάρος των Τουρκοκυπρίων, διότι: Εάν είναι κλειστά τα λιμάνια και τα αεροδρόμια στα κατεχόμενα, αυτό είναι αποτέλεσμα της εισβολής και της συνεχούς κατοχής, η οποία δεν επιτρέπει στην Κυπριακή Δημοκρατία, ως τη μόνιμη αρμόδια Αρχή και υποκείμενο Διεθνούς Δικαίου, να ασκεί εξουσία επί του συνόλου της επικράτειάς της. Η κατοχή δεν επιτρέπει στην Κυπριακή Δημοκρατία να ασκεί στον βορρά κυριαρχία. Εφόσον δεν υπάρχει η δυνατότητα άσκησης εξουσίας, δεν υπάρχει υπεύθυνο υποκείμενο Διεθνούς Δικαίου. Εάν υπάρχει, αυτό δεν είναι το ψευδοκράτος, αλλά, σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης, η Τουρκία και δη ο στρατός της, που παρανόμως κατέχει την Κύπρο. Άρα, εάν υπάρχει εμπάργκο, είναι από τουρκική υπαιτιότητα και όχι λόγω της Κυπριακής Δημοκρατίας, στην οποία η Άγκυρα δεν επιτρέπει να ανοίξει, κατά τρόπον νόμιμο, τα αεροδρόμια και τα λιμάνια της. Αυτή η νομική αντίληψη γίνεται μέσω του Brexit, είτε άμεσα είτε έμμεσα, δεκτή. Αλλά, δυστυχώς, δεν προβάλλεται με ορθό τρόπο από τους ημετέρους...

Επιπλοκές εντός της Βρετανίας

Η Βρετανία, πάντως, επιμένει να συμπεριφέρεται αυτοκρατορικά, ασχέτως εάν το άτακτο Brexit, πέραν των οικονομικών και εμπορικών επιπλοκών, θα επιφέρει και κοινωνικές και πολιτικές - κομματικές ανακατατάξεις στο εσωτερικό. Η  απειλή, όμως, είναι τα σκληρά σύνορα των Ιρλανδιών και η συνεχής απαίτηση της Σκωτίας για ανεξαρτητοποίηση. Δεν είναι μόνον η ΕΕ που αντιμετώπισε πρόβλημα συνοχής, λόγω του Brexit, αλλά και το Ην. Βασίλειο. Το σύνδρομο των σκληρών συνόρων που προκαλεί ένα άτακτο Brexit μπορεί να περάσει από τις σχέσεις μεταξύ Βρετανίας και ΕΕ, καθώς και από τη σχέση που θα διέπει τις δύο Ιρλανδίες, σε εκείνη τη σχέση που θα διέπει την Αγγλία με τη Σκωτία, της οποίας οι αυτονομιστές είναι πάντα έτοιμοι με το χέρι στη... σκανδάλη. Το Λονδίνο, βεβαίως, δεν είναι εύκολος αντίπαλος.  Ίδωμεν.