Υπάρχουν δύο ειδών οικονομικές δραστηριότητες σε όλες τις οικονομίες στον κόσμο. Η παραγωγική που προσθέτει αξία και ευημερία στον κόσμο της χώρας και η «παρασιτική» που απομυζά έσοδα από την παραγωγική οικονομία. Σε αυτή τη δεύτερη κατατάσσονται όλοι όσοι αποκτούν πλούτο χρεώνοντας «ενοίκια» (rents) σε οικονομικούς παράγοντες στην παραγωγική οικονομία και σε όσους κατέχουν πλούτο.

Το πρόβλημα είναι όταν τα παράσιτα σε μια οικονομία υπερισχύουν των οικονομικών παραγόντων και περιορίζουν έτσι την φυσιολογική ανάπτυξη της χώρας κρατώντας την ευημερία των πολιτών σε χαμηλά επίπεδα. Σε τέτοια περίπτωση, που δυστυχώς ευρίσκεται η Κύπρος σήμερα, τα παράσιτα, αργά αλλά σίγουρα, σκοτώνουν τον οργανισμό που τους φιλοξενεί. 

Έχω αναφερθεί σε προηγούμενο άρθρο μου στο, ίσως πιο τρανταχτό, παράδειγμα παρασιτικής ύπαρξης και ρόλου στην Κύπρο όπου το τραπεζικό καρτέλ και η εξυπηρέτηση του από τους πολιτικούς και τους επόπτες και που είναι πρωτοφανής ανά το παγκόσμιο (1). Παραθέτω μέρος του πιο κάτω με τον τίτλο «Το τραπεζικό καρτέλ». Όμως στην Κύπρο, παρόλο που οι τράπεζες και η άγραφη συνεργασία τους με την πολιτική και εποπτική ηγεσία είναι με διαφορά η μεγαλύτερη εστία παρασίτων, δεν είναι η μόνη. 

Τρανταχτό επίσης είναι το παράδειγμα του φορολογικού και νομοθετικού συστήματος που διέπει τις εταιρείες και πως αυτό και άλλες θεσμοθετήσεις βολεύουν λογιστές, δικηγόρους, γραφειοκράτες, εργολάβους να απομυζούν «ενοίκια» από την πραγματική οικονομία.  

Ακόμη και αυτό το Γενικό Σύστημα Υγείας έχει καταντήσει να ρουφάει έσοδα από τους φορολογουμένους, ενώ σκοτώνει την πρακτική της ιατρικής στην Κύπρο μετατρέποντας τους γιατρούς από θεραπευτές σε γραφειοκράτες. Ακόμα ένα τεράστιας σημασίας παράδειγμα είναι η επιμονή των κυβερνώντων να συνάπτουν συμβόλαια που αφορούν δημόσια έργα, αμελέτητοι και χωρίς προηγουμένως αυτές οι αποφάσεις να παίρνονται κατόπιν αντικειμενικής και ορθολογιστικά ορθής οικονομικής μελέτης (cost-benefit analysis) και χωρίς προηγουμένως να μετρήσουν και να υπολογίσουν τα ρίσκα κάποιου τέτοιου μεγάλου έργου (2). 

Το τραπεζικό καρτέλ 

Αντί να οικοδομήσουν τα θεμέλια μιας υγιούς οικονομίας ενισχύοντας την οικονομική ευημερία, οι τράπεζες σήμερα συλλέγουν «ενοίκια» (“rents”) και εξάγουν και μεταφέρουν τον υπάρχοντα πλούτο από τους πολλούς στους λίγους αντί να δημιουργούν νέο πλούτο για όλους. Και το κάνουν αυτό με τη συνεργασία, ευλογία και προστασία από την πολιτική ελίτ. 

Οι τράπεζες έχουν δύο ρόλους και αποτυγχάνουν οικτρά και στους δύο: 

Να χορηγούν παραγωγικά δάνεια και μόνο μετά από κατάλληλη αξιολόγηση της ικανότητας αποπληρωμής. 

Να παρέχουν ένα αποτελεσματικό και ανέξοδο σύστημα πληρωμών για τη διευκόλυνση των συναλλαγών στην οικονομία. 

Χορήγηση βιώσιμων δανείων 

Οι τράπεζες κερδίζουν περισσότερα χρήματα δίνοντας μη βιώσιμα δάνεια από ό,τι παραγωγικά και εξυπηρετούμενα. Αναφέρθηκα πολλές φορές στο θέμα και έχω δημοσιεύσει πολλά άρθρα όπου αυτό αναλύεται και επεξηγείται ιδίως διότι η Κύπρος μετά το 2013 αποτελεί τρανταχτό κακό παράδειγμα για όλο τον κόσμο. Αντί να μάθουμε από το πάθημά μας, εξακολουθούμε να εφαρμόζουμε τις ίδιες και χειρότερες πρακτικές. 

Μας δάνειζαν μόνο βάσει εξασφάλισης και χωρίς να διεξάγουν αξιολόγηση της ικανότητας αποπληρωμής ως οφείλουν. Ήταν και ο μόνος τρόπος να διαθέσουν τις πολλές δεκάδες δισεκατομμύρια που έφερναν στην Κύπρο οι συνεργάτες τους, δικηγόροι, λογιστές και πολιτικοί από διαβλητές χώρες και ανεξέλεγκτα από την Εποπτική Αρχή. Ο μόνος τρόπος να τα διαθέσουν ήταν να τα διαθέσουν σε δάνεια μόνο βάσει υποθήκης και άλλων εξασφαλίσεων ούτως ώστε να έχουν κάποιο εισόδημα. Αυτό ήταν και το μέγα έγκλημα όλων αυτών. Και αντί να τις κρατικοποιήσουν και ακόμη να βάλουν πολλούς από αυτούς φυλακή όπως έκανε η Ισλανδία, οι πολιτικοί μας τους χειροκροτούν και τους διορίζουν μάλιστα σε θέσεις κλειδιά. Αυτή είναι η πικρή αλήθεια που την έγραψα δεκάδες φορές, αλλά στου κουφού την πόρτα...! Έχω αρθρογραφήσει για το καυτό αυτό θέμα πολλές φορές. Κάποια από τα άρθρα μου μπορείτε να έχετε πρόσβαση στο Author page μου στο SSRN Library (www.ssrn.com/author=262460). Ο δεύτερος ρόλος μιας τράπεζας είναι: 

Η παροχή ενός αξιόπιστου και ανέξοδου συστήματος πληρωμών 

(An efficient and reliable payment system) 

Οι τράπεζες σήμερα, στο πλαίσιο ενός υπερβολικά απελευθερωμένου χρηματοπιστωτικού συστήματος και χωρίς καμία ρύθμιση ή έλεγχο, χρησιμοποιούν και τις δύο βασικές λειτουργίες για να αποσπάσουν μονοπωλιακά κέρδη και προνομιακές χρεώσεις σε ένα περιβάλλον καρτέλ, αντί ανταγωνισμού. Το αποτέλεσμα είναι ότι αντί να διευκολύνουν την οικονομική ανάπτυξη για όλους, καταστρέφουν τα ίδια τα θεμέλια μιας αποτελεσματικής και αποδοτικής οικονομίας της αγοράς. 

Οι τράπεζες στην Κύπρο είναι το καλύτερο παράδειγμα για το πώς μπορείτε να κερδίσετε χρήματα από το τίποτα! Ταυτόχρονα, προκαλούν τεράστιες ζημιές, αποστραγγίζουν χρήματα από την κυκλοφορία και προωθούν τον πληθωρισμό. Προσθέστε σε όλα τα πιο πάνω τις αδικαιολόγητες χρεώσεις από το καρτέλ των τραπεζών ακόμη και σε καταθετικούς λογαριασμούς με την αστεία δικαιολογία ότι μας «παρκάρουν τα λεφτά μας»! 

Το συμπέρασμα είναι ότι δεν μαθαίνουμε από τα λάθη μας και είμαστε όπως πάντα ανίκανοι να αντιδράσουμε στο ίδιο έργο θεατές. Οι τράπεζες εξακολουθούν όπως και προηγουμένως να δίνουν νέα δάνεια στους λίγους πλέον που απέμειναν και θεωρούνται ότι έχουν ακόμη πιστοληπτική ικανότητα, πρωτίστως βάσει εξασφαλίσεως. Και ως να μην έφταναν όλα αυτά, έχουν δημιουργήσει, με τη σιωπή και ανεκτικότητα των Εποπτικών Αρχών και της πολιτείας, ένα μονοπωλιακό καρτέλ που επιβαρύνει και εκμεταλλεύεται στο μέγιστο το σύστημα πληρωμών στην οικονομία. Οι τράπεζες στην Κύπρο, όπως έγραψε και ο Michael Hudson (2015) στον τίτλο του βιβλίου του "Killing the Host", αργά αλλά σταθερά σκοτώνουν την οικονομία (τον οργανισμό που τους φιλοξενεί). 

References: 

Σαββίδης Κ. Σαββάκης. «Σκοτώνοντας τον οικοδεσπότη», Sigmalive 26/06/2024 

Σαββίδης Κ. Σαββάκης. Έργα Δημοσίου Τομέα – Βάζοντας το κάρο μπροστά από το άλογο!, Stockwatch 14/01/2025 

Savvides, Savvakis. "A Banking System That Facilitates Wealth Transfer Rather Than Wealth Creation" (September 5, 2021) 

Savvides, Savvakis. “The disconnect of funding from wealth creation”. World Economics Journal, Vol. 23, No. 2, June 2022 

Savvides, Savvakis. "Collateral Damage of Reckless Lending" (December 27, 2019). John Deutsch International Development Discussion Paper, Queen's University, DDP 2019-13 

Hudson, Michael. “Killing the Host: How financial parasites and debt bondage destroy the global economy", Counterpunch books, 2015. 

* Ο Σαββάκης Κ. Σαββίδης είναι οικονομολόγος που ειδικεύεται στην οικονομική ανάπτυξη και τη χρηματοδότηση έργων. Ήταν πρώην ανώτερος διευθυντής στην Κυπριακή Τράπεζα Αναπτύξεως και έχει διατελέσει τακτικός επισκεπτόμενος λέκτορας στο πανεπιστήμια του Harvard και Queen’s του Καναδά. Author Page: http://ssrn.com/author=262460