Βαθαίνει η συνεργασία μεταξύ των Σωμάτων Ασφαλείας και των Ενόπλων Δυνάμεων του Κυπριακού Κράτους για αντιμετώπιση ζητημάτων εγκληματικότητας, τρομοκρατίας και παράνομης μετανάστευσης, αρχής γενομένης της Πράσινης Γραμμής στην πρωτεύουσα. Η πολιτική απόφαση μεταξύ των Υπουργείων Δικαιοσύνης, Άμυνας και Εσωτερικών έχει ήδη ληφθεί. Συγκεκριμένα, η Αστυνομία Κύπρου και η Εθνική Φρουρά θα συνεργαστούν στα ευαίσθητα ζητήματα που εμπίπτουν στην «γκρίζα ζώνη» μεταξύ δημόσιας τάξης και εθνικής–κρατικής ασφάλειας, χωρίς ωστόσο να δημιουργείται καμιάς μορφής «συνοριοφυλακή», καθώς δεν υπάρχουν «σύνορα». Μέσα από επαφές με όλα τα εμπλεκόμενα μέρη, χαρτογραφούμε την έκταση αυτής της ενδιαφέρουσας επικείμενης διϋπηρεσιακής συνεργασίας.

Ο νέος Υπουργός Εσωτερικών Νίκος Νουρής, ανέφερε στο «Σίγμα» (04/12/2019) πως υπάρχει ευθύς εξ αρχής «πολλή αποφασιστικότητα», προσθέτοντας: «Έχω πει κατά την παραλαβή του Υπουργείου, και το εννοώ, ότι αν αφεθεί το μεταναστευτικό, όπως εξελίσσεται, είναι μια ωρολογιακή βόμβα στα θεμέλια της συνοχής και του κοινωνικού ιστού της κυπριακής πολιτείας». Ο ΥΠΕΣ ανέφερε, επίσης, πως εντοπίζονται προβλήματα «γκετοποίησης» και γι’ αυτό θα υπάρχουν «περίπολα της αστυνομίας και του στρατού, ταυτόχρονα», από το απόγευμα, κάθε μέρα, μέχρι αργά τα μεσάνυχτα, ώστε να εμπεδωθεί το αίσθημα ασφάλειας και να αποτραπούν «ενδεχόμενες μεταναστευτικές ροές με αυτό τον συγκεκριμένο τρόπο». Στην Ιταλία, για παράδειγμα, ένας από τους λόγους που δεν υπάρχει «εύφορο έδαφος για τζιχάντ» είναι η πρόληψη της δημιουργίας «γκέτο» («Σημερινή», 10/11/2019).

Όπως είπε ο ΥΠΕΣ, μαζί με τα Υπουργεία Δικαιοσύνης & Δημοσίας Τάξης και Άμυνας έχουν «τροχοδρομηθεί» και μια σειρά από άλλα μέτρα, τα οποία ωστόσο δεν ανέφερε διότι, όπως είπε, «τα έχουμε προωθήσει και στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και περιμένουμε και αντιδράσεις για να δούμε αν, ενδεχόμενα, κάποια από αυτά μπορεί να εκφεύγουν από την ευρωπαϊκή πρακτική». Όμως, οι μοναδικές προκλήσεις που δημιουργεί το Κυπριακό Ζήτημα αναγκάζουν την προώθηση κάποιων πιο ιδιαίτερων μέτρων. Για παράδειγμα, τα στοιχεία του ΥΠΕΣ («Σίγμα», 21/11/2019) δεικνύουν ότι το 90% των τριάντα και πλέον χιλιάδων μεταναστών που είναι στην Κύπρο, εισήλθαν μέσω κατεχομένων, γι’ αυτό υπάρχει και η καταγγελία για οργανωμένο κύκλωμα της Τουρκίας με σκοπό τη δημογραφική υπερχείλιση των ελεύθερων περιοχών.

Στην πρώτη του ανακοίνωση («SigmaLive», 04/12/2019), το ΥΔΔΤ ανέφερε πως τα μέτρα που αποφασίστηκαν περιλαμβάνουν εκτέλεση επί 24ώρου βάσεως μικτών περιπολιών από αστυνομικούς και στρατιωτικούς κατά μήκος της Νεκρής Ζώνης, στην εντός των τειχών πόλη της Λευκωσίας. Επίσης, θα διενεργούνται πεζές περιπολίες από μέλη της ΜΜΑΔ κατά τις απογευματινές και νυκτερινές ώρες, που θα λαμβάνουν χώρα και σε άλλες προβληματικές περιοχές της εντός των τειχών Λευκωσίας. Τα νέα μέτρα θα τεθούν σε εφαρμογή από τη Δευτέρα, 9 Δεκεμβρίου 2019.

Ως προβληματικές περιοχές όπου θα αυξηθούν τα μέτρα αναφέρονται, με βάση τις μέχρι τώρα πληροφορίες, οι οδοί Λήδρας, Ερμού, Ονασαγόρου, η περιοχή του «ΟΧΙ», καθώς και η Πλατεία Φανερωμένης.

Ανατέμνοντας τα δύο μέτρα, γίνεται κατανοητό πως αυτά είναι προσαρμοσμένα στην «ιδιάζουσα κατάσταση» που προκαλεί η συνεχιζόμενη τουρκική κατοχή, όπως μας δήλωσε χαρακτηριστικά ο Υπουργός Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξης, Γιώργος Σαββίδης. Ο ΥΔΔΤ δήλωσε ότι «εννοείται, βεβαίως, πως δεν είναι συνοριοφυλακή» καθώς «δεν υπάρχουν σύνορα». Συνεπώς, το πρώτο μέτρο έχει να κάνει με «μια ιδιάζουσα κατάσταση, την οποία σίγουρα όμως πρέπει να παρακολουθούμε και στην έκταση που μας επιτρέπεται από τις διεθνείς συμβάσεις και υποχρεώσεις που έχουμε βάσει νόμου και διεθνών συμβάσεων σε θέματα μετανάστευσης, στον καλύτερο δυνατό βαθμό που μπορούμε να παρακολουθούμε». Βεβαίως, πρόσθεσε ο κ. Σαββίδης, είναι σημαντικό το να «εμπεδώσουμε στον κόσμο το αίσθημα της ασφάλειας, που είναι ο κύριος σκοπός της Αστυνομίας».

Σε αυτό το σημείο οφείλουμε να σημειώσουμε πως η «Πράσινη Γραμμή» ευρύτερα γνωστή ως «γραμμή αντιπαράταξης», είναι στην πραγματικότητα «Γραμμή Κατάπαυσης του Πυρός» («Armistice Line») (ΓΚΠ) μεταξύ των αντιμαχόμενων μερών. Είναι, δηλαδή, το εδαφικό σημείο όπου σταματούν οι εχθροπραξίες και δεν αποτελεί σε καμία περίπτωση «σύνορο» μεταξύ κρατών, διότι δεν έχει υπογραφεί και επικυρωθεί συμφωνία ειρήνης και, συνεπώς, είναι μια ντε φάκτο κατάσταση. Στην κυπριακή περίπτωση, η ΓΚΠ είναι το βόρειο όριο που χωρίζει την «ουδέτερη ζώνη» με τα κατεχόμενα από τον τουρκικό στρατό εδάφη. Η «ουδέτερη ζώνη» ή «νεκρή ζώνη» είναι έδαφος που παραχωρήθηκε από την Κυπριακή Δημοκρατία για να ελέγχεται στρατιωτικά από την UNFICYP και αστυνομεύεται από την UNPOL. Υπό αυτές τις συνθήκες, το νότιο όριο αυτής της ζώνης την χωρίζει από τις ελεύθερες περιοχές. Σε τέτοιες περιπτώσεις, και σε διεθνές επίπεδο, είθισται να ελέγχει ο στρατός, διότι αν ελέγχει η πολιτική αστυνομία τότε μπορεί θεωρηθεί σύνορο.

Καθώς η αποστολή της Εθνικής Φρουράς είναι ο πόλεμος, δεν μπορεί να συλλάβει ή να κάνει χρήση οπλισμού σε ζητήματα αστυνομικής φύσεως. Ωστόσο, υπό αυτές τις συνθήκες, η συνδρομή της ΕΦ στη γενικότερη αστυνόμευση των ευαίσθητων περιοχών στη γραμμή αντιπαράταξης, πέραν της πρακτικής διάστασης, όπως η επιτήρηση και συλλογή πληροφοριών, συμβάλλει αποφασιστικά στο να μην εντυπωθεί η αίσθηση δημιουργίας «συνοριοφυλακής». Σε πρακτικό επίπεδο, αν για παράδειγμα ο σκοπός του στρατιωτικού φυλακίου αντιληφθεί κάτι ύποπτο, όπως την παράνομη είσοδο λαθρομεταναστών μέσα από τη γραμμή αντιπαράταξης, θα μπορεί να ειδοποιήσει αμέσως το μικτό περίπολο. Τότε, οι αστυνομικοί που έχουν την αρμοδιότητα και το δικαίωμα συλλήψεων, αλλά και της χρήσης υπηρεσιακών όπλων αν χρειαστεί, μπορούν να επέμβουν.  

Αυτό είναι που διαφοροποιεί το πρώτο μέτρο (μικτές στρατιωτικές – αστυνομικές περιπολίες), από το δεύτερο (καθαρά αστυνομικές περιπολίες) σε άλλες προβληματικές περιοχές της Λευκωσίας.

Για το ζήτημα της τρομοκρατίας και άλλων σχετικών απειλών, υπάρχει κρατικός σχεδιασμός για την αντιμετώπιση κρίσεων σε περίοδο ειρήνης, ο οποίος καθορίζει, επίσης, ποια είναι τα αρμόδια υπουργεία που εμπλέκονται στην κάθε περίπτωση.

Το θέμα της καταπολέμησης της τρομοκρατίας, το χειρίζεται το ΥΔΔΤ και η Αστυνομία Κύπρου. Για παράδειγμα, το αρμόδιο Γραφείο Καταπολέμησης Τρομοκρατίας του Τμήματος Καταπολέμησης Εγκλήματος, διατηρεί «συνεργασία με άλλους κρατικούς φορείς με σκοπό την καταπολέμηση της τρομοκρατίας» και συνεργάζεται σε εθνικό–κρατικό, υπερεθνικό και διεθνές επίπεδο με τις αρμόδιες υπηρεσίες ασφάλειας και πληροφοριών. Η ΕΦ, όπου χρειάζεται, συνδράμει τα Σώματα Ασφαλείας και άλλες Υπηρεσίες της Δημοκρατίας, όπως για παράδειγμα την Πυροσβεστική, την Πολιτική Άμυνα ή το Τμήμα Δασών, αναλόγως της κρίσης, η οποία μπορεί να περιλαμβάνει και φυσικές καταστροφές. Όπως μας λέχθηκε από το ΥΠΑΜ, μέσα σε αυτό το πνεύμα υπάρχει αγαστή διϋπηρεσιακή συνεργασία και για το ζήτημα της τρομοκρατίας, όπου η ΕΦ στηρίζει την Αστυνομία όπως της ζητηθεί.

Στρατός και Αστυνομία έχουν, άλλωστε, εδώ και κάποια χρόνια συνεργασία με κοινές περιπολίες και παρουσία σχετικά με τη φύλαξη των Αεροδρομίων Λάρνακας και Πάφου. Για το θέμα αυτό υπήρξε συμφωνία μεταξύ των Υπουργείων Άμυνας και Δικαιοσύνης. Στρατιωτικοί αποσπάστηκαν από το ΓΕΕΦ στην Αστυνομία, όπου σε αυτή την περίπτωση τους δόθηκαν αστυνομικές εξουσίες. Αυτός είναι και ο λόγος που στο Αεροδρόμιο Λάρνακας, για παράδειγμα, μπορεί να δει κάποιος ένστολους στρατιωτικούς με μπλε αλεξίσφαιρα γιλέκα που φέρουν την ένδειξη «Police». Τα τότε προληπτικά μέτρα, ορθώς λήφθηκαν μετά από τις τακτικές τρομοκρατικές επιθέσεις σε μεγάλους δημόσιους χώρους, ειδικά κατά την περίοδο των εορτών, σε πολλές πόλεις της Ευρώπης. Κοινές περιπολίες στρατού – αστυνομίας για την αντιμετώπιση τρομοκρατικών επιθέσεων κατά ευαίσθητων «μαλακών στόχων» γίνονται και στο Βέλγιο.

Τόσο από πλευράς Δικαιοσύνης, όσο και από πλευράς Άμυνας, επιβεβαιώθηκε πως τα εν λόγω μέτρα θα αξιολογούνται συνεχώς κατά την πορεία εφαρμογής τους, με προοπτική την περαιτέρω συνεχή βελτίωση, με απώτερο σκοπό την ενίσχυση του αισθήματος ασφάλειας του κοινού.

Δρ Λάμπρος Γ. Καούλλας
Επ. Λέκτορας Αστυνόμευσης, Εκπαίδευση Δοκίμων Αστυφυλάκων
Τμήμα Νομικής, Πανεπιστήμιο Κύπρου