Η Ελεγκτική Υπηρεσία, σε ειδική έκθεσή της για τη διαχείριση του μεταναστευτικού, επισημαίνει ότι η ραγδαία αύξηση των αιτητών διεθνούς προστασίας, σε συνδυασμό με την καθυστέρηση λήψης κατάλληλων μέτρων και τη δημιουργία απαραίτητων υποδομών, οδήγησε σε αδυναμία του κράτους να ανταποκριθεί αποτελεσματικά στις μεταναστευτικές ροές τα προηγούμενα χρόνια.
Σύμφωνα με την Ελεγκτική Υπηρεσία, η κύρια είσοδος των παράτυπων μεταναστών ήταν η γραμμή κατάπαυσης του πυρός. Από το 2023 παρατηρείται μείωση των εισροών και αύξηση των επιστροφών, κυρίως μέσω προγραμμάτων εθελούσιας επιστροφής με οικονομικό κίνητρο.
Ωστόσο, παραμένει αδύνατο να προσδιοριστεί με ακρίβεια ο αριθμός των παρανόμως διαμενόντων μεταναστών, με τις εκτιμήσεις να αναφέρουν ότι περίπου 13.000 άτομα με απορριφθείσες αιτήσεις διεθνούς προστασίας ίσως να παραμένουν στη χώρα. Επιπλέον, περίπου 290.000 άτομα που εισήλθαν νόμιμα στην Κύπρο την περίοδο 2014-2023 δεν έχουν καταγεγραμμένη αναχώρηση, δημιουργώντας επιπρόσθετη ανησυχία. Η αδυναμία επιβεβαίωσης των αναχωρήσεων αυτών εγείρει σοβαρούς προβληματισμούς.
Η Κυπριακή Δημοκρατία δαπάνησε σχεδόν μισό δισ. ευρώ για τη διαχείριση της παράτυπης μετανάστευσης μεταξύ 2021-2024, ενώ έλαβε €166,5 εκατομμύρια από την ΕΕ. Πολλές από τις δαπάνες θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί αν οι διαδικασίες ήταν ταχύτερες και οι υποδομές έτοιμες εγκαίρως. Παρά την ύπαρξη στόχων και δεικτών απόδοσης, η έλλειψη μετρήσιμων τιμών καθιστά δύσκολη την αξιολόγηση των αποτελεσμάτων.
Το πληροφοριακό σύστημα της Υπηρεσίας Ασύλου δεν αξιοποιείται πλήρως: οι φάκελοι διατηρούνται ακόμη σε έντυπη μορφή και δεν υπάρχει επαρκής διασύνδεση μεταξύ των εμπλεκόμενων υπηρεσιών. Αυτό δυσκολεύει τη διαχείριση και προκαλεί αυξημένο διοικητικό κόστος και λάθη. Η καθυστέρηση στην εξέταση των αιτήσεων ασύλου είναι σημαντική, με μέσο χρόνο πάνω από 20 μήνες και μόνο το 15% των αιτήσεων να ολοκληρώνονται εμπρόθεσμα. Μέχρι τον Μάρτιο του 2024 εκκρεμούσαν 25.489 αιτήσεις, με τον αριθμό να έχει μειωθεί πρόσφατα στις 19.000.
Η διαχείριση των Κέντρων Υποδοχής χαρακτηρίζεται από προκλήσεις, όπως υπερπληθυσμό και αυξημένες δαπάνες, ειδικά στο Κέντρο Πουρνάρα, όπου οι συνθήκες διαβίωσης επηρεάστηκαν αρνητικά. Η Κυπριακή Δημοκρατία έχει καταδικαστεί από το ΕΔΑΔ για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ενώ και άλλοι ευρωπαϊκοί θεσμοί εξέφρασαν ανησυχίες για τις συνθήκες κράτησης και μεταχείρισης μεταναστών. Αυτές οι πρακτικές πλήττουν τη διεθνή εικόνα της Κύπρου.
Τέλος, σύμφωνα με τον Υφυπουργό Μετανάστευσης, έχουν γίνει σημαντικές ενέργειες για βελτίωση της κατάστασης, οι οποίες καταγράφονται λεπτομερώς στο σχετικό παράρτημα της έκθεσης.
