Ο Υπουργός Εσωτερικών Κωνσταντίνος Ιωάννου, σε συνέντευξη στο Sigmalive, αναλύει την πολιτική που εφάρμοσε η Κυβέρνηση Χριστοδουλίδη από την πρώτη ημέρα ανάληψης των καθηκόντων της, για διαχείριση του δύσκολου ζητήματος του μεταναστευτικού. Οι αριθμοί σε όλα τα επίπεδα δείχνουν μια σαφή βελτίωση της κατάστασης. Σημαντική μείωση αφίξεων και αύξηση αποχωρήσεων, μείωση χρόνου εξέτασης αιτήσεων, αναβάθμιση υφιστάμενων υποδομών και δημιουργία νέων. Ο κ. Ιωάννου ξεκαθαρίζει ότι το μεταναστευτικό δεν προσφέρεται για πολιτικά ή επικοινωνιακά οφέλη και ότι η κυβέρνηση παρακολουθεί τις εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή και δεν εφησυχάζει. 

Είναι όντως τόσο θετική η εικόνα που παρουσιάζει σήμερα το μεταναστευτικό; Μήπως υπάρχει κάποια τάση ωραιοποίησης της κατάστασης;

Καμία τάση και καμία προσπάθεια ωραιοποίησης. Το μεταναστευτικό είναι πολύ σοβαρό ζήτημα, σε πανευρωπαϊκό επίπεδο και δεν προσφέρεται για πολιτικά ή επικοινωνιακά οφέλη. Οι αριθμοί είναι εκεί και δεν επιδέχονται αμφισβήτησης. Από τον Μάρτιο του 2023 μέχρι το τέλος του 2024 αναχώρησαν συνολικά από την Κυπριακή Δημοκρατία 18.055 υπήκοοι τρίτων χωρών, την ίδια ώρα που οι αφίξεις το 2024 μειώθηκαν στο ένα τρίτο του αριθμού του 2022. Για πρώτη φορά στην ιστορία του μεταναστευτικού στην Κύπρο, φεύγουν περισσότεροι από όσους έρχονται. Χαίρομαι ιδιαίτερα διότι για αυτές μας τις ενέργειες, ειδικά όσον αφορά τις επιστροφές, έχουμε λάβει και τα εύσημα από αξιωματούχους της Ευρωπαϊκής Ένωσης και αποτελούμε παράδειγμα βέλτιστης πρακτικής ανάμεσα στους εταίρους μας.

Ισχύει ότι καταγράφουμε τις καλύτερες επιδόσεις στην ΕΕ στην αναλογία αφίξεων / αποχωρήσεων;

Το 2024 οι αποχωρήσεις ανήλθαν συνολικά στα 10.941 άτομα, ενώ οι αφίξεις ήταν 6.102. Αυτό το δεδομένο πράγματι κατατάσσει την Κυπριακή Δημοκρατία στην πρώτη θέση ανάμεσα στα κράτη μέλη της ΕΕ σε ποσοστό επιστροφών επί των αφίξεων. Επίσης, μεταξύ 2022 και 2024, πετύχαμε μείωση κατά 69% του αριθμού των αιτούντων άσυλο, αριθμός εντυπωσιακός αν ληφθεί υπόψη ότι μέσα σε αυτή την περίοδο μεσολάβησε και σειρά από γεωπολιτικές αναταράξεις στη Μέση Ανατολή. Οι χαμηλότερες αφίξεις, σε συνδυασμό με τον υπερδιπλασιασμό των εξεταστών αιτήσεων ασύλου, βοήθησαν στη μείωση του χρόνου ολοκλήρωσης της εξέτασης των αιτήσεων ασύλου, από 21 μήνες που ήταν το 2022 σε τρεις μήνες ή ακόμα και σε έναν μήνα για συγκεκριμένες κατηγορίες αιτητών Αυτή ακριβώς η σωστή διαχείριση του μεταναστευτικού αντανακλάται στις υποδομές υποδοχής, με τον αριθμό των διαμενόντων στο Κέντρο «Πουρνάρα» πλέον να μην ξεπερνά τους 350 τον μήνα. 

Πριν από σχεδόν δύο χρόνια όταν αναλάμβανε τη διακυβέρνηση του τόπου ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης κι εσείς το Υπουργείο Εσωτερικών, η κατάσταση ήταν εντελώς διαφορετική, ήταν κυριολεκτικά εκτός ελέγχου. 

Είναι γεγονός ότι τη συγκεκριμένη περίοδο η Κύπρος, όπως και όλα τα ευρωπαϊκά κράτη της Μεσογείου, δέχονταν δυσανάλογα μαζικές ροές παράτυπων μεταναστών. Θέλω να θυμήσω ότι το 2022 οι υποβληθείσες αιτήσεις ασύλου έφτασαν τις 21.565. Επρόκειτο για τον υψηλότερο αριθμό της τελευταίας δεκαετίας. Οι αφίξεις το 2022 είχαν φτάσει τις 17.280. Το 95% περίπου των παράτυπων μεταναστών ήταν υπήκοοι αφρικανικών χωρών και έφταναν στην Κυπριακή Δημοκρατία μέσω της Πράσινης Γραμμής. Χαρακτηριστική της κατάστασης που επικρατούσε στη χώρα λόγω των μαζικών αφίξεων, ήταν η εικόνα στο Κέντρο Πρώτης Υποδοχής «Πουρνάρα», όπου τον Απρίλιο του 2022 φιλοξενούνταν πέραν των 3.000 προσώπων, αριθμός τριπλάσιος της τότε χωρητικότητάς του. 

Τι διαφορετικό κάνατε εσείς για να διαχειριστείτε το πρόβλημα;

Από την πρώτη ημέρα που ανέλαβε τη διακυβέρνηση ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης, επικεντρωθήκαμε στην αποτελεσματική διαχείριση του μεταναστευτικού και καταφέραμε εν πολλοίς να δώσουμε λύση σε ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που απασχολούσαν την κοινωνία της Κύπρου. Τα δεδομένα επέβαλλαν ολιστική παρέμβαση της Κυβέρνησης και, εξ αρχής, υιοθετήθηκε μια νέα στρατηγική η οποία βασίστηκε σε τέσσερις κεντρικούς πυλώνες και δεκάδες επιμέρους δράσεις που προσέγγιζαν το ζήτημα σε όλα του τα επίπεδα. Τα μέτρα που λήφθηκαν εστίασαν στη μείωση των αφίξεων, στην επιτάχυνση των διαδικασιών εξέτασης των αιτήσεων, στη βελτίωση των υποδομών και στην αύξηση του αριθμού επιστροφών, με συγκεκριμένες και στοχευμένες ενέργειες. 

Φαντάζομαι το πιο δύσκολο τότε ήταν η συγκράτηση των μαζικών μεταναστευτικών ροών;

Πράγματι, σε πρώτη φάση επιχειρήσαμε να περιορίσουμε τις μαζικές μεταναστευτικές ροές, ειδικότερα Αφρικανών, που έφταναν αρχικά στις κατεχόμενες περιοχές με «φοιτητικές» θεωρήσεις και στη συνέχεια προωθούνταν στην Κυπριακή Δημοκρατία μέσω της Πράσινης Γραμμής. Ήταν σαφές από την πρώτη στιγμή πως τα πρόσωπα αυτά ήταν θύματα οργανωμένων κυκλωμάτων διακίνησης, θέτοντας σε κίνδυνο ανθρώπινες ζωές που αναζητούσαν μια καλύτερη ζωή και ασφάλεια. Απευθυνθήκαμε στην Ευρωπαϊκή Ένωση και πετύχαμε, διά της διπλωματικής οδού και μέσα από πιέσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προς την Τουρκία, να βελτιώσουμε τον βαθμό ελέγχου των προσώπων που έφταναν στην Κύπρο μέσω του Αεροδρομίου της Κωνσταντινούπολης. Επίσης, τα αποφασιστικά μέτρα που πήραμε όσον αφορά τις αφίξεις διά θαλάσσης Σύρων υπηκόων μέσω Λιβάνου και η απόφαση για αναστολή της εξέτασης των αιτήσεων των Σύρων, είχαν απτά αποτελέσματα και από τον περασμένο Απρίλιο κι έπειτα δεν έχει αφιχθεί καμία βάρκα στην Κύπρο.

Το γεγονός ότι η Κύπρος θεωρούνταν ελκυστικός προορισμός, με επιδόματα και άλλες παραχωρήσεις, προφανώς επιδείνωνε την κατάσταση.

Το μεγαλύτερο πρόβλημα ήταν η παραπληροφόρηση που υπήρχε προς τους παράτυπους μετανάστες από τους διακινητές. Παρουσιαζόταν, ουσιαστικά, η Κύπρος ως ένας οικονομικός «παράδεισος», όπου τα επιδόματα έφταναν σε χιλιάδες ευρώ. Πολλοί έφταναν στην Κύπρο θεωρώντας ότι μπορούν να μεταβούν σε άλλο κράτος μέλος της Ε.Ε. οδικώς ή με τα πόδια, μη γνωρίζοντας πως η χώρα μας είναι νησί, εκτός Σένγκεν. Έπρεπε επομένως να αντιμετωπίσουμε την παραπληροφόρηση, εξ ου και διενεργήσαμε ενημερωτική εκστρατεία στις χώρες της Υποσαχάριας Αφρικής, παρουσιάζοντας τις πραγματικότητες που επικρατούσαν στο νησί. Παράλληλα, ακριβώς για να καταστήσουμε την Κύπρο λιγότερο ελκυστικό προορισμό, σε συνεργασία με το Υπουργείο Εργασίας και την Αστυνομία, εντατικοποιήσαμε τους ελέγχους σε χώρους εργασίας και στην κοινότητα για εντοπισμό των παράνομων μεταναστών, ενώ διασφαλίσαμε μέσω των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας την άμεση αποκοπή των επιδομάτων των προσώπων, των οποίων η αίτηση απορρίπτεται οριστικά. 

Είπατε ότι το 2022 οι διαμένοντες στο Πουρνάρα είχαν ξεπεράσει τις 3000, ενώ σήμερα είναι γύρω στους 300 με 350. Με αυτά τα δεδομένα, γιατί χρειαζόταν ο νέος χώρος «Λίμνες», ένα έργο που θα στοιχίσει πέραν των €75 εκατομμυρίων;

Δεν είναι η ίδια η χρήση και η αποστολή των δύο υποδομών. Το Κέντρο «Πουρνάρα» είναι χώρος πρώτης υποδοχής. Δηλαδή, με την άφιξή τους στη χώρα, οι παράτυποι μετανάστες παραμένουν για λίγες μέρες μέχρι να ολοκληρώσουν τις ιατρικές και άλλες εξετάσεις και να υποβάλουν την αίτησή τους. Λόγω των πιέσεων, σε ορισμένες περιπτώσεις το Κέντρο εξ ανάγκης λειτούργησε και ως χώρος φιλοξενίας. Το Κέντρο στις Λίμνες κατασκευάζεται για να λειτουργήσει ως προαναχωρησιακός χώρος κράτησης ή ολιγοήμερης παραμονής των παράνομων μεταναστών, των οποίων η αίτηση απορρίφθηκε τελεσίδικα και είναι υπό απέλαση ή εν αναμονή εθελούσιας επιστροφής. Η απουσία όλα αυτά τα χρόνια ενός χώρου κράτησης, περιόριζε τις Αρχές της Δημοκρατίας ως προς τη διενέργεια περισσότερων επιστροφών. Για αυτό και, στην όλη προσπάθεια διαχείρισης του μεταναστευτικού, αποτελεί σημαντική εξέλιξη το γεγονός ότι οι εργασίες στη Μεννόγεια προχωρούν βάσει των χρονοδιαγραμμάτων και με την ολοκλήρωση του έργου, οι αρμόδιες Αρχές θα έχουν στη διάθεσή τους περισσότερα εργαλεία, για να εντείνουν την ήδη επιτυχημένη πρακτική της Κύπρου στον τομέα των επιστροφών. Το Προαναχωρησιακό Κέντρο «Λίμνες» θα έχει δυνατότητα φιλοξενίας περίπου 800 προσώπων, συγχρηματοδοτείται κατά 90% από ευρωπαϊκά κονδύλια και αποτελεί την ουσιαστικότερη παρέμβασή μας σε ό,τι αφορά στις υποδομές. 

Με τους Σύρους τι γίνεται μετά τις τελευταίες εξελίξεις στη χώρα; Συνεχίζεται το ενδιαφέρον για αναχωρήσεις;

Όπως ανακοίνωσε μόλις προχθές ο Υφυπουργός Μετανάστευσης, υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον από Σύρους υπηκόους που επιθυμούν να επιστρέψουν στη χώρα τους. Από τις 9 Δεκεμβρίου 2024 μέχρι τις 31 Ιανουαρίου 2025, 1.367 υπήκοοι Συρίας έχουν εκφράσει την επιθυμία να επαναπατρισθούν. Από αυτούς, 944 απέσυραν τις αιτήσεις τους για παραχώρηση διεθνούς προστασίας, 11 παραιτήθηκαν από το προσφυγικό τους καθεστώς και 412 ανακάλεσαν το καθεστώς συμπληρωματικής προστασίας που τους είχε παραχωρηθεί. Έχουν ήδη αναχωρήσει από την Κύπρο 755 Σύροι υπήκοοι και η ετκίμηση του Υφυπουργείου είναι ότι με τη διασφάλιση μεγαλύτερης σταθερότητας στη Συρία, ο αριθμός των ατόμων που θα επιθυμούν να επαναπατριστούν θα αυξηθεί. 

Αντιλαμβάνεστε καλύτερα από εμάς ότι το μεταναστευτικό είναι σαν ωρολογιακή βόμβα, η οποία ανά πάσα στιγμή μπορεί να σκάσει ξανά. 

Έχουμε πλήρη επίγνωση της σοβαρότητας του ζητήματος. Για να επανέλθω και στο αρχικό σας ερώτημα περί ωραιοποίησης, σας διαβεβαιώ ότι κανένα εφησυχασμό ή αδράνεια δεν επιφέρει η βελτίωση της εικόνας που παρουσιάζει σήμερα η χώρα μας, δεδομένης της ρευστής κατάστασης που επικρατεί στην περιοχή μας. Παρακολουθούμε τις εξελίξεις και παραμένουμε με σοβαρότητα προσηλωμένοι στον στόχο υλοποίησης της στρατηγικής μας, με μοναδικό στόχο να παραμείνει η κατάσταση υπό έλεγχο.