Αμφίρροπες μάχες, κλειστά φώτο-φίνις, αλλά και άνετες επικρατήσεις καταγράφει η ιστορία των προεδρικών εκλογών στην Κύπρο. Στο παρόν ρεπορτάζ βλέπουμε τι ανέδειξε η κάλπη από τις πρώτες εκλογές που διενεργήθηκαν τον Δεκέμβριο του 1959 μέχρι και το 2018. Από τον πρώτο Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας, Αρχιεπίσκοπο Μακάριο, στον Σπύρο Κυπριανού, τον Γιώργο Βασιλείου, τον Γλαύκο Κληρίδη, τον Τάσσο Παπαδόπουλο, τον Δημήτρη Χριστόφια και τον Νίκο Αναστασιάδη. Για να θυμούνται οι παλιοί και να μαθαίνουν οι νεότεροι.

Οι πρώτες προεδρικές εκλογές

Οι πρώτες προεδρικές εκλογές στην Κύπρο έγιναν κατά τηn διάρκεια της μεταβατικής περιόδου προς την ανεξαρτησία και εγκαθίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας, στις 13 Δεκεμβρίου 1959. Πρώτος Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας εξελέγη ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, ο οποίος, επί συνόλου 216.254 έγκυρων ψήφων, είχε πάρει 144.501 ψήφους, δηλαδή ποσοστό 66,82%, ενώ ο ανθυποψήφιός του Ιωάννης Κληρίδης έλαβε 71.753 ψήφους, δηλαδή ποσοστό 33,18%.Ταυτόχρονα, έγιναν εκλογές και για τον Αντιπρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας μεταξύ των Τουρκοκυπρίων και εξελέγη ο Φαζίλ Κουτσιούκ, χωρίς ανθυποψήφιο.

Χαρακτηριστικό της εκλογικής αυτής αναμέτρησης ήταν η μη υποστήριξη του Γλαύκου Κληρίδη προς τον πατέρα του Ιωάννη και η σύμπλευσή του με το Μακαριακό στρατόπεδο. Κατηγορήθηκε τότε ότι παραβίαζε τηn χριστιανική εντολή «τίμα τον πατέρα σου και τηn μητέρα σου...». Εκείνος απαντούσε με το αρχαιοελληνικό «πατρός τε και μητρός τε και των άλλων προγόνων απάντων τιμιότερον και αγιότερον εστίν η πατρίς».

Επανεκλογή Αρχιεπισκόπου Μακαρίου 1968 και 1973

Στο διάστημα μεταξύ των ετών 1965-1967 είχε παραταθεί η θητεία του Προέδρου της Δημοκρατίας με τον ειδικό Νόμο αρ. 38 του 1965, που ψήφισε η Βουλή των Αντιπροσώπων, λόγω των επικρατουσών τότε συνθηκών.

Οι επόμενες εκλογές, κατόπιν τούτου, διενεργήθηκαν την 25 η Φεβρουαρίου 1968. Ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, ο οποίος επανεξελέγη ως Πρόεδρος της Δημοκρατίας, είχε πάρει, επί συνόλου 229.488 έγκυρων ψήφων, 220.911 ψήφους, δηλαδή ποσοστό 96,26%, ενώ ο Τάκης Ευδόκας, που ήταν ο ανθυποψήφιός του, έλαβε 8.577 ψήφους, δηλαδή ποσοστό 3,74%. Οι εκλογές έγιναν μέσα σε πολύ έντονο κλίμα, ενώ το θέμα που κυριάρχησε ήταν η Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα.

Ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος επανεξελέγη ως Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, στις Προεδρικές Εκλογές της 18 ης Φεβρουαρίου 1973, αφού ήταν ο μόνος υποψήφιος που υπέβαλε υποψηφιότητα, γι’ αυτό ανακηρύχθηκε χωρίς ψηφοφορία.

Σπύρος Κυπριανού: 1977, 1978 και 1983

Ο Σπύρος Κυπριανού ήταν ο δεύτερος Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, ο οποίος εξελέγη χωρίς ψηφοφορία, αφού ήταν ο μόνος υποψήφιος που υπέβαλε υποψηφιότητα για την Αναπληρωματική Εκλογή Προέδρου της 10 ης Σεπτεμβρίου 1977, η οποία κατέστη αναγκαία λόγω του θανάτου του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου που επεσυνέβη στις 3 Αυγούστου 1977. Η εκλογή αυτή κάλυψε το υπόλοιπο της προεδρικής θητείας, μέχρι τον Φεβρουάριο του 1978.

Στις εκλογές της 5 ης Φεβρουαρίου 1978, ο Σπύρος Κυπριανού επανεξελέγη ως Πρόεδρος της Δημοκρατίας, αφού ήταν ο μόνος υποψήφιος που υπέβαλε υποψηφιότητα, γι’ αυτό και ανακηρύχθηκε εκ νέου χωρίς ψηφοφορία. Η εκλογή κάλυψε την πενταετή προεδρική θητεία μεταξύ των ετών 1978-1983.

Στις εκλογές της 13 ης Φεβρουαρίου 1983, ο Σπύρος Κυπριανού επανεξελέγη για τρίτη συνεχή φορά Πρόεδρος της Δημοκρατίας, αφού επί συνόλου 307.392 έγκυρων ψήφων είχε πάρει 173.791 ψήφους, δηλαδή ποσοστό 56,54%, ενώ οι ανθυποψήφιοί του, Γλαύκος Κληρίδης και Βάσος Λυσσαρίδης, έλαβαν 104.294 ψήφους, δηλαδή ποσοστό 33,93% και 29.307 ψήφους, δηλαδή ποσοστό 9,53%, αντίστοιχα.

Ο Σπύρος Κυπριανού υποστηρίχθηκε από το ΔΗΚΟ και το ΑΚΕΛ, ενώ κυρίαρχο θέμα στην προεκλογική εκστρατεία ήταν το «Μίνιμουμ πρόγραμμα» που συνέπηξαν το ΔΗΚΟ με το ΑΚΕΛ ή «Κοινοπραξία», όπως λεγόταν από την αντιπολίτευση, για το οποίο υπήρξε διαφωνία και από μέρους του Πρωθυπουργού της Ελλάδας, Ανδρέα Παπανδρέου.

Γιώργος Βασιλείου: Οι πρώτες εκλογές με επαναληπτική εκλογή

Ο Γιώργος Βασιλείου ήταν ο τρίτος Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, ο οποίος εξελέγη κατόπιν επαναληπτικής εκλογής, που διενεργήθηκε την Κυριακή, 21 Φεβρουαρίου 1988. Κατά την προεδρική εκλογή της πρώτης Κυριακής, 14 Φεβρουαρίου 1988, επί συνόλου 334.639 έγκυρων ψήφων, τα αποτελέσματα διαμορφώθηκαν ως εξής: Γλαύκος Κληρίδης 111.504 ψήφους, δηλ. ποσοστό 33,30%, Γιώργος Βασιλείου 100.748 ψήφους, δηλ. ποσοστό 30,10%, Σπύρος Κυπριανού 91.335 ψήφους, δηλ. ποσοστό 27,30%, Βάσος Λυσσαρίδης 30.865 ψήφους, δηλ. ποσοστό 9,20% και Θράσος Γεωργιάδης 187 ψήφους, δηλ. ποσοστό 0,06%.

Μετά το αποτέλεσμα της εκλογής της Κυριακής, 14 Φεβρουαρίου 1988, επειδή κανένας υποψήφιος δεν είχε συγκεντρώσει ποσοστό πέραν του 50% του συνολικού αριθμού των έγκυρων ψήφων, διενεργήθη επαναληπτική εκλογή μεταξύ των δύο επικρατέστερων υποψηφίων την αμέσως επόμενη Κυριακή, 21 Φεβρουαρίου 1988, κατά την οποία εξελέγη ο Γιώργος Βασιλείου ως Πρόεδρος της Δημοκρατίας, για την πενταετή θητεία 1988-1993. Ο Γιώργος Βασιλείου, επί συνόλου 325.062 έγκυρων ψήφων, είχε πάρει 167.834 ψήφους, δηλ. ποσοστό 51,6%, ενώ ο αντίπαλός του Γλαύκος Κληρίδης έλαβε 157.228 ψήφους, δηλ. ποσοστό 48,4%.

Κληρίδης για μία δεκαετία σε «κλειστό φώτο φίνις»

Ο Γλαύκος Κληρίδης ήταν ο τέταρτος Πρόεδρος της ΚΔ, ο οποίος εξελέγη σε επαναληπτική εκλογή, που διενεργήθηκε την Κυριακή, 14 Φεβρουαρίου 1993. Κατά την προεδρική εκλογή της πρώτης Κυριακής, 7 Φεβρουαρίου 1993, επί συνόλου 255.635 έγκυρων ψήφων, τα αποτελέσματα διαμορφώθηκαν ως εξής: Γιώργος Βασιλείου 157.027 ψήφοι και ποσοστό 44,15%, Γλαύκος Κληρίδης 130.663 ψήφοι, δηλ. ποσοστό 36,74%, Πασχάλης Πασχαλίδης 66.300 ψήφοι, δηλ. ποσοστό 18,64%, Γεώργιος Μαυρογένης 890 ψήφοι, δηλ. ποσοστό 0,25% και Γιαννάκης Ταλιώτης 755 ψήφοι, δηλ. ποσοστό 0,21%.

Μετά το αποτέλεσμα και επειδή κανένας εκ των υποψηφίων δεν συγκέντρωσε ποσοστό πέραν του 50% του συνολικού αριθμού των έγκυρων ψήφων, διενεργήθηκε επαναληπτική εκλογή μεταξύ των δύο επικρατέστερων υποψηφίων την αμέσως επόμενη Κυριακή, κατά την οποία εξελέγη ο Γλαύκος Κληρίδης ως Πρόεδρος της Δημοκρατίας, για την πενταετή προεδρική θητεία 1993-1998. Ο Γλαύκος Κληρίδης, επί συνόλου 355.714 έγκυρων ψήφων, είχε πάρει 178.945 ψήφους, δηλ. ποσοστό 50,31%, ενώ ο ανθυποψήφιός του, Γιώργος Βασιλείου, έλαβε 176.769 ψήφους και ποσοστό 49,69%.

Κύριο θέμα της προεκλογικής εκστρατείας ήταν η λεγόμενη «Δέσμη Ιδεών Γκάλι» για την λύση του Κυπριακού, που απετέλεσε την βάση για το κατοπινό «Σχέδιο Ανάν».

Ο Γλαύκος Κληρίδης επανεξελέγη ως Πρόεδρος της ΚΔ για την επόμενη πενταετία και πάλι σε επαναληπτική εκλογή που διενεργήθηκε την Κυριακή, 15 Φεβρουαρίου 1998. Κατά την προεδρική εκλογή της πρώτης Κυριακής, 8 Φεβρουαρίου 1998, επί συνόλου 396.299 έγκυρων ψήφων, οι υποψήφιοι είχαν πάρει: Γιώργος Ιακώβου 160.918 ψήφους, δηλ. ποσοστό 40,61%, Γλαύκος Κληρίδης 158.763 ψήφους, δηλ. ποσοστό 40,06%, Βάσος Λυσσαρίδης 41.978 ψήφους και ποσοστό 10,59%, Αλέξης Γαλανός 16.003 ψήφους, δηλ. ποσοστό 4,04%, Γιώργος Βασιλείου 11.908 ψήφους και ποσοστό 3%, Νικόλας Κουτσού 3.625 ψήφους, δηλ. 0,91% και Νίκος Ρολάνδης 3.104 ψήφους, δηλ. ποσοστό 0,78%.

Την επόμενη Κυριακή και αφού κανένας υποψήφιος δεν έλαβε πέραν του 50% των ψήφων, διενεργήθηκε επαναληπτική εκλογή, κατά την οποία επανεξελέγη ως Πρόεδρος για την πενταετία 1998-2003 ο Γλαύκος Κληρίδης, ο οποίος, επί συνόλου 407.101 έγκυρων ψήφων, έλαβε 206.879 ψήφους, δηλ. ποσοστό 50,82%. Ο Γιώργος Ιακώβου είχε λάβει 200.222 ψήφους και ποσοστό 49,18%.

Στην προεκλογική περίοδο κυριάρχησαν οι ρωσικοί πύραυλοι S-300 και η εγκατάστασή τους ή μη στο νησί, με τον Πρόεδρο Κληρίδη να υπόσχεται την εγκατάστασή τους, χαρακτηρίζοντας την κίνηση αυτή ως την πολιτική του «ενεργού ηφαιστείου», ως μέτρο άσκησης πίεσης προς την Τουρκία με στόχο την λύση του Κυπριακού.

Τάσσος Παπαδόπουλος από τον 1ο γύρο

Ο Τάσσος Παπαδόπουλος ήταν ο πέμπτος Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, ο οποίος εξελέγη από τον πρώτο γύρο των εκλογών, συγκεντρώνοντας ποσοστό 51,51% των έγκυρων ψήφων. Αναλυτικά, επί συνόλου 414.193 έγκυρων ψήφων, το αποτέλεσμα είχε ως ακολούθως: Τάσσος Παπαδόπουλος 213.353 ψήφοι, Γλαύκος Κληρίδης 160.724 ψήφοι, δηλ. ποσοστό 38,80%, Αλέκος Μαρκίδης 27.404 ψήφοι (6,62%), Νίκος Κουτσού 8.771 ψήφοι (2,12%), Κώστας Κυριάκου 1.840 (0,44%), Ανδρέας Ευστρατίου 606 ψήφοι (0,15%), Αδάμος Κατσαντώνης 558 (0,13%), Χρίστος Ιωσηφίδης 391 ψήφοι (0,09%), Γεώργιος Μαυρογένης 337 (0,08%) και Παντελής Σοφοκλέους 209 ψήφοι (0,05%).
Στην προεκλογική περίοδο κυριάρχησετο «Σχέδιο Ανάν».

Δημήτρης Χριστόφιας: Ο έκτος Πρόεδρος

Ο Δημήτρης Χριστόφιας ήταν ο έκτος Πρόεδρος της ΚΔ, ο οποίος εξελέγη σε επαναληπτική εκλογή, που διενεργήθηκε την Κυριακή, 24 Φεβρουαρίου 2008. Κατά την προεδρική εκλογή της πρώτης Κυριακής, 17 Φεβρουαρίου 2008, επί συνόλου 450.639 έγκυρων ψήφων, τα αποτελέσματα διαμορφώθηκαν ως ακολούθως: Ιωάννης Κασουλίδης 150.996 ψήφοι, δηλ. ποσοστό 33,51%, Δημήτρης Χριστόφιας 150.016 ψήφοι, δηλ. ποσοστό 33,29%, Τάσσος Παπαδόπουλος 143.249 ψήφοι, δηλ. ποσοστό 31,79%, Μάριος Ματσάκης 3.460 ψήφοι (0,77%), Κώστας Κυριάκου (Ούτοπος) 1.092 (0,24%), Κώστας Θεμιστοκλέους 753 (0,17%), Ανδρέας Ευστρατίου 713 (0,16%), Χριστόδουλος Νεοφύτου 243 (0,05%), Αναστάσης Μιχαήλ 117 (0,03%).

Μετά το αποτέλεσμα της πρώτης Κυριακής και επειδή κανένας εκ των υποψηφίων δεν κατόρθωσε να λάβει πέραν του 50% των έγκυρων ψήφων, διενεργήθηκε επαναληπτική εκλογή την Κυριακή, 24 Φεβρουαρίου 2008, μεταξύ των δύο επικρατέστερων υποψηφίων, κατά την οποία εξελέγη ο Δημήτρης Χριστόφιας για την πενταετή θητεία 2008- 2013. Ο Δημήτρης Χριστόφιας, επί συνόλου 450.799 έγκυρων ψήφων έλαβε 240.604 ψήφους, δηλ. ποσοστό 53,37%, ενώ ο Ιωάννης Κασουλίδης έλαβε 210.195 ψήφους, δηλαδή ποσοστό 46,63%.

Νίκος Αναστασιάδης για δύο συνεχείς θητείες

Ο Νίκος Αναστασιάδης είναι ο έβδομος Πρόεδρος της ΚΔ, ο οποίος εξελέγη σε επαναληπτική εκλογή που διενεργήθηκε την Κυριακή, 24 Φεβρουαρίου 2013. Κατά την προεδρική εκλογή της πρώτης Κυριακής, 17 Φεβρουαρίου 2013, επί συνόλου 441.256 έγκυρων ψήφων, τα αποτελέσματα είχαν ως εξής: Νίκος Αναστασιάδης 200.591 ψήφοι, δηλ. ποσοστό 45,46%, Σταύρος Μαλάς 118.755 ψήφοι, δηλ. ποσοστό 26,91%, Γιώργος Λιλλήκας 109.996 ψήφοι, δηλ. ποσοστό 24,93%, Γεώργιος Χαραλάμπους 3.899 ψήφοι (0,88%), Πραξούλα Αντωνιάδου Κυριάκου 2.678 (0,61%), Μακαρία - Άντρη Στυλιανού 1.898 (0,43%), Λάκης Ιωάννου 1.278 (0,29%), Σόλων Γρηγορίου 792 (0,18%), Κώστας Κυριάκου (Ούτοπος) 722 (0,16%), Ανδρέας Ευσταθίου 434 (0,10%) και Λουκάς Σταύρου 213 (0,05%). Την αμέσως επόμενη Κυριακή στην επαναληπτική εκλογή μεταξύ των δύο επικρατέστερων εξελέγη ο Νίκος Αναστασιάδης ως Πρόεδρος της ΚΔ για την πενταετία 2013-2018, ο οποίος επί συνόλου 412.232 έγκυρων ψήφων, έλαβε 236.965 ψήφους, δηλ. ποσοστό 57,48%. Ο Σταύρος Μαλάς είχε πάρει 175.267 ψήφους δηλ. ποσοστό 42,52%.

Οι εκλογές διενεργήθηκαν σε μία ιδιαίτερα δύσκολη περίοδο στην ιστορία της Κύπρου, ένεκα της οικονομικής κρίσης.

Ο Νίκος Αναστασιάδης επανεξελέγη ως Πρόεδρος της ΚΔ για την πενταετία 2018-2023, στην επαναληπτική εκλογή που διενεργήθηκε την Κυριακή, 4 Φεβρουαρίου 2018. Κατά την προεδρική εκλογή της πρώτης Κυριακής, 28 Ιανουαρίου 2018, επί συνόλου 386.611 έγκυρων ψήφων, οι υποψήφιοι έλαβαν: ο Νίκος Αναστασιάδης 137.268 ψήφους, δηλ. ποσοστό 35,51%, ο Σταύρος Μαλάς 116.920 ψήφους, δηλ. ποσοστό 30,24%, ο Νικόλας Παπαδόπουλος 99.508 ψήφους, δηλ. ποσοστό 25,74%, ο Χρίστος Χρίστου 21.846 ψήφους, δηλ. ποσοστό 5,65%, ο Γιώργος Λιλλήκας 8.419 ψήφους, δηλ. ποσοστό 2,18%, ο Ανδρέας Ευστρατίου 845 (0,22%), ο Χάρης Αριστείδου 752 (0,19%), ο Μιχάλης Μηνά 662 (0,17%) και ο Χριστάκης Καπηλιώτης 391 ψήφους (0,10%).

Μετά το αποτέλεσμα της εκλογής της πρώτης Κυριακής, επειδή κανένας δεν συγκέντρωσε άνω του 50% των έγκυρων ψήφων, διενεργήθηκε επαναληπτική εκλογή την αμέσως επόμενη Κυριακή, κατά την οποία επανεξελέγη Πρόεδρος της Δημοκρατίας ο Νίκος Αναστασιάδης. Επί συνόλου 384.524 έγκυρων ψήφων, έλαβε 215.281 ψήφους, δηλ. ποσοστό 55,99%, ενώ ο ανθυποψήφιός του Σταύρος Μαλάς έλαβε 169.243 ψήφους, δηλ. ποσοστό 44,01%.

Η ανοδική πορεία της αποχής

Η Κύπρος μέχρι το όχι και τόσο μακρινό 2017 ήταν από τα λίγα κράτη μέλη της ΕΕ, που με νόμο καθιστούσε υποχρεωτική την συμμετοχή των εγγεγραμμένων ψηφοφόρων στις εκλογικές διαδικασίες. Αν και ο νόμος ήταν ανενεργός για αρκετά χρόνια μετά και την ένταξη της χώρας μας στην ΕΕ, οι προεδρικές εκλογές του 2018 ήταν οι πρώτες κατά τις οποίες η ψήφος δεν ήταν υποχρέωση αλλά δικαίωμα των πολιτών.

Η αποχή από τις πρώτες εκλογές του 1959 μέχρι και το 2003 εκινείτο σε χαμηλά ποσοστά, ενώ από το 2008 άρχισε να καταγράφεται σε διψήφιους αριθμούς, με αποκορύφωμα τις προεδρικές εκλογές του 2018 που ήταν στο πιο υψηλό της. Συγκεκριμένα: το 1959 η αποχή ανήλθε στο 8,76%, το 1968 στο 6,55%, το 1983 στο 4,98%, στον πρώτο γύρο των εκλογών του 1988 ανήλθε στο 5,76% και στην επαναληπτική εκλογή στο 5,70%, το 1993 στον πρώτο γύρο ανήλθε στο 7,58% και στον δεύτερο στο 6,73%, το 1998 στον πρώτο γύρο στο 8,28% και στον δεύτερο στο 5,88%, το 2003 ανήλθε στο 9,45%, το 2008 στον πρώτο γύρο ανήλθε στο 10,38% και στο 9,16% στον δεύτερο γύρο, το 2013 την πρώτη Κυριακή η αποχή ανήλθε στο 16,86% και στο 18,42% στην επαναληπτική εκλογή της δεύτερης Κυριακής, ενώ το 2018 ανήλθε στο 28,12% κατά τον πρώτο γύρο και στο 26,03% στον δεύτερο γύρο της εκλογικής διαδικασίας.

Το νομοσχέδιο το οποίο προνοούσε την άρση της υποχρεωτικής ψηφοφορίας και την αποποινικοποίηση της υποχρέωσης των πολιτών να ψηφίζουν στις εκλογές εγκρίθηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο τον Μάιο του 2017, ενώ η Βουλή το ενέκρινε σε νόμο τον Ιούλιο του ίδιου έτους, με 40 ψήφους υπέρ και 3 εναντίον.