Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο που συνέρχεται στις 24 και 25 Ιουνίου 2021 έχει αποκτήσει ιδιαίτερη βαρύτητα, καθώς οι συνομιλίες ανάμεσα στην Πρόεδρο της Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και στον αμερικανό πρόεδρο Τ. Μπάιντεν αλλά και ανάμεσα στον τον Έλληνα πρωθυπουργό Κ. Μητσοτάκη και τον τούρκο πρόεδρο Τ. Ερντογάν προσέφεραν νέο υλικό προς αξιοποίηση. Δυστυχώς, σε καμμιά από τις πιο πάνω συναντήσεις δεν περιλαμβανόταν η ουσία του κυπριακού.
Πολλοί διερωτώνται πως τα καταφέραμε να μπούμε στο περιθώριο της παγκόσμιας ατζέντας και γιατί ένα πρόβλημα εισβολής και κατοχής δεν βρίσκει ενεργητικούς συμπαραστάτες για να φτάσει στην επίλυση του. Η Σύνοδος αυτή προσφέρει, πιστεύω, μιαν ευκαιρία αν αλλάξουμε την προσέγγισή μας. Η ευρωτουρκική σχέση παραμένει πάντα ένα δυνατό κλειδί για να καθοδηγήσουμε την πορεία των πραγμάτων. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε τι θέλουμε και κυρίως πώς να το πετύχουμε.
Χάθηκε νομίζω πολύτιμος χρόνος. Πού βρίσκεται σήμερα το Πλαίσιο Γκουτέρες; Γιατί σπαταλήσαμε τέσσερα χρόνια χωρίς να αξιοποιήσουμε τα Έξι Σημεία του; Ο χρόνος δεν μένει ακίνητος και επιδεινώνεται η θέση μας ακόμα περισσότερο γιατί τώρα δεν υπάρχει καν η κοινά αποδεκτή βάση. Ο Μ. Ακιντζί, όχι μόνο διαπραγματευόταν την Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία, αλλά αποδεχόταν και το Πλαίσιο Γκουτέρες. Εισηγήθηκε μάλιστα να γίνει «στρατηγική συμφωνία» για να φτάσουμε σε λύση, ενώ ο Ε. Τατάρ δεν το αποδέχεται και μιλά για «δύο κράτη» και «κυριαρχική ισότητα».
Τι μπορούμε να κάνουμε; Πρώτο, να συμπλέουμε με τα ευρωπαϊκά συμφέροντα. Δεύτερο, να στηρίζουμε την Τελωνειακή Ένωση ΕΕ - Τουρκίας υπό την προϋπόθεση της συνολικής επίλυσης του κυπριακού. Τρίτο, να κατανοήσουμε ότι μόνο η ουσία του κυπριακού φέρνει τους εταίρους μας πραγματικά δίπλα μας. Τέταρτο, ότι μόνο αν έχουμε ειλικρίνεια και διαθέτουμε αξιοπιστία, κινητοποιούμε τους εταίρους μας πάνω στα ουσιώδη.
Χρειάζεται να εργαστούμε πάνω στη μεγάλη εικόνα και να αξιοποιήσουμε τα συγκριτικά πλεονεκτήματά μας. Πρόοδος στις ευρωτουρκικές σχέσεις μόνο με πρόοδο πάνω στην ουσία του κυπριακού. Το κυπριακό μπορεί να κινητοποιήσει συμμαχίες και αλληλεγγύη μόνον μέσα στη συνολική του διάσταση, όπως την κάλυψε στα ουσιώδη σημεία της ο ΓΓ του ΟΗΕ Α. Γκουτέρες στις 30 Ιουνίου 2017.
Συχνά ακούμε πως ο πρόεδρος θα ασκήσει βέτο. Η «απειλή» αυτή είναι η καλύτερη απόδειξη ότι δεν έπεισε τους εταίρους μας, ότι δεν κινητοποιήθηκε έγκαιρα ή ότι δεν έχει την απαιτούμενη αξιοπιστία για να πετύχει.
Αν θεωρούμε ότι πάμε σε λάθος κατεύθυνση οφείλουμε να μιλήσουμε και να μιλήσουμε τώρα. Όλοι αναγνωρίζουν πως είμαστε στην πιο δύσκολη στιγμή της Κύπρου μετά την εισβολή. Τι πήγε λάθος; Θυμίζω ότι δεν αξιοποιήσαμε σημαντικούς σταθμούς στην ευρωτουρκική σχέση για να θέσουμε την ουσία του κυπριακού στο πιο υψηλό επίπεδο. Θυμίζω ότι δεν αξιοποιήσαμε τα κεκτημένα που ο νομικός πολιτισμός της Ευρώπης μάς προσέφερε μετά από ιδιαίτερα επιτυχημένους νομικούς αγώνες.
Η συντονισμένη προσπάθεια για το Κυπριακό ανάμεσα στον ΟΗΕ και στην ΕΕ είναι αναγκαία. Ταυτόχρονα είναι και ένα κατ’ εξοχήν ευρωπαϊκό πρόβλημα γιατί ολόκληρη η Κύπρος είναι κράτος- μέλος της ΕΕ όπως προνοεί η Συνθήκη Προσχώρησης του 2003. Η επέκταση του ευρωπαϊκού κεκτημένου και η εφαρμογή των ευρωπαϊκών ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε όλη την Κύπρο θα γίνει εφικτή μόνο με την συνολική επίλυση. Μόνο τότε οι πολίτες της Κύπρου θα μπορούν να απολαμβάνουν τα δικαιώματα αυτά, ως Ευρωπαίοι, κύπριοι, πολίτες σε όλη την επικράτεια της χώρας μας.
Η Τουρκία, που διατηρεί βαριά στρατιωτική κατοχή και εξασκεί αποτελεσματικό έλεγχο σε μέρος του νησιού, είναι υποψήφιο για ένταξη κράτος, με τη θετική ψήφο της Κύπρου από το 2005. Η σχέση αυτή έχει αλλάξει και στην ατζέντα έρχεται σήμερα η συζήτηση για μιαν ανανεωμένη Τελωνειακή Ένωση ΕΕ-Τουρκίας, στο πλαίσιο μιας «θετικής ατζέντας», όπως έχουν συμφωνήσει τα κράτη- μέλη στην τελευταία Σύνοδο Κορυφής του Δεκεμβρίου.
Είναι πεποίθησή μου ότι τα ευρωπαϊκά συμφέροντα θα ενισχυθούν από την στιγμή που αυτή τη φορά θα ευθυγραμμιστούμε σε μια προσπάθεια από την οποία όλοι βγαίνουν κερδισμένοι. Εμείς μόνιμα και σταθερά χρειάζεται να συμπλέουμε με τα ευρωπαϊκά συμφέροντα γιατί μόνο έτσι θα προστατευθούμε και θα βγούμε κερδισμένοι. Η σύμπλευση αποτελεί τον μόνο τρόπο για να αποτρέψουμε τη διχοτόμηση, ή τα «δύο κρατη» ή τη λεγόμενη «κυριαρχική ισότητα».
Η επανένωση του νησιού, μέσα στην ενωμένη Ευρώπη, χωρίς στρατεύματα κατοχής και εγγυητικά δικαιώματα, κάτω από μια διζωνική/δικοινοτική ομοσπονδιακή δομή με μια κυριαρχία, μια υπηκοότητα και μια ιθαγένεια, είναι η μόνη απάντηση στα σημερινά αδιέξοδα.
Αχιλλέας Δημητριάδης
Δικηγόρος
