Η προτεινόμενη φορολογική μεταρρύθμιση για τα φυσικά πρόσωπα, όπως ανακοινώθηκε από το Τμήμα Οικονομικών Μελετών του Κέντρου Οικονομικών Ερευνών του Πανεπιστημίου Κύπρου, αποτελεί τη σημαντικότερη αλλαγή στο φορολογικό σύστημα από το 2002.
Οι εισηγήσεις κινούνται προς τη σωστή κατεύθυνση, καθώς διορθώνουν ορισμένες υφιστάμενες στρεβλώσεις, όπως η επαναφορά φορολογικών εκπτώσεων για τα παιδιά των νοικοκυριών.
Ωστόσο, η μεταρρύθμιση δεν επαρκεί για τη δικαιότερη κατανομή των φορολογικών βαρών και την ουσιαστική στήριξη των οικογενειών με παιδιά, ιδιαίτερα των πολύτεκνων, σε μια περίοδο όπου η Κύπρος αντιμετωπίζει σοβαρό δημογραφικό πρόβλημα. Παρά το γεγονός ότι η αντιμετώπιση της υπογεννητικότητας αναφέρεται ως επιδιωκόμενος στόχος, η μεταρρύθμιση δεν περιλαμβάνει ουσιαστικά κίνητρα που να ενισχύουν τη γεννητικότητα και να στηρίζουν τις οικογένειες.
Η δημογραφική κρίση αποτελεί μείζον εθνικό ζήτημα, καθώς η συνεχής μείωση των γεννήσεων απειλεί τη βιωσιμότητα του πληθυσμού. Παρά το γεγονός ότι οι προτεινόμενες αλλαγές αναγνωρίζουν τη σημασία της ενίσχυσης των οικογενειών, δεν παρέχονται ουσιαστικά κίνητρα για την αντιμετώπιση της υπογεννητικότητας. Το εισοδηματικό όριο των €80.000, ανεξαρτήτως του αριθμού των μελών της οικογένειας, αγνοεί τις αυξημένες ανάγκες των πολύτεκνων οικογενειών. Οι πολύτεκνες οικογένειες, οι οποίες είναι ιδιαίτερα ευάλωτες, πλήττονται από την έλλειψη στοχευμένων μέτρων. Σύμφωνα με την έκθεση "Πληθυσμός κατά Εισοδηματική Τάξη"1 (Σεπτέμβριος 2024) της Στατιστικής Υπηρεσίας Κύπρου, το ισοδύναμο διαθέσιμο εισόδημα μειώνεται όσο αυξάνεται ο αριθμός των μελών του νοικοκυριού, καθιστώντας τις πολύτεκνες οικογένειες οικονομικά ασθενέστερες. Ενδεικτικά, αναφέρεται ότι νοικοκυριό με ετήσιο εισόδημα €80.000 και δύο άτομα ανήκει στην Ανώτερη εισοδηματική τάξη, νοικοκυριό με 1-5 τέκνα στη Μεσαία, ενώ νοικοκυριό με περισσότερα παιδιά στην Κατώτερη.
Οι οικογένειες με πολλά παιδιά επισημαίνουν την ανάγκη για βελτιώσεις στις προτεινόμενες διατάξεις, ώστε να αρθούν οι αδικίες και να επιτευχθεί η κοινωνική δικαιοσύνη. Προτείνεται η διαφοροποίηση του ισοπεδωτικού ορίου εισοδήματος για τις οικογένειες με παιδιά, με την αύξησή του κατά €20.000 για κάθε επιπλέον παιδί μετά το πρώτο, σύμφωνα με την ισοδύναμη κλίμακα του ΟΟΣΑ2. Επιπλέον, προτείνεται η πλήρης εξαίρεση των πολύτεκνων οικογενειών από εισοδηματικά όρια, λαμβάνοντας υπόψη τις αυξημένες ανάγκες τους και συμβάλλοντας στη δικαιότερη κατανομή των φοροαπαλλαγών.
Η φορολογική έκπτωση των €1.000 ανά παιδί κρίνεται ανεπαρκής. Οι οικογένειες με παιδιά προτείνουν την αύξηση του ποσού αναλογικά με τον αριθμό των παιδιών, ώστε για το δεύτερο και κάθε επόμενο παιδί να υπάρχει προοδευτική αύξηση της έκπτωσης. Παράλληλα, ζητείται η εφαρμογή της ίδιας αναλογικής κλιμάκωσης και στις εκπτώσεις για στεγαστικά δάνεια, ενοίκια και πράσινη ενέργεια, ώστε να ενισχυθούν οι οικογένειες με περισσότερα παιδιά, για τις οποίες το κόστος στέγασης και ενέργειας είναι υψηλότερο.
Η εφαρμογή του Ισοδύναμου Διαθέσιμου Εισοδήματος ως βάση για τον καθορισμό των εισοδηματικών κριτηρίων θα συνέβαλε στη δικαιότερη κατανομή των φοροαπαλλαγών. Παράλληλα, προτείνεται η κατάταξη των πολύτεκνων οικογενειών στο ευνοϊκότερο σενάριο, όπως ισχύει για τις μονογονεϊκές οικογένειες, με τα εισοδήματα του κάθε γονέα να λαμβάνονται υπόψη εις το διπλάσιο τους.
Η φορολογική μεταρρύθμιση αποτελεί ευκαιρία για τη διαμόρφωση μιας πιο δίκαιης κοινωνικής πολιτικής. Η στήριξη των πολύτεκνων οικογενειών δεν είναι μόνο ζήτημα κοινωνικής δικαιοσύνης, αλλά και αναγκαίο μέτρο για την αντιμετώπιση της υπογεννητικότητας και τη διασφάλιση της δημογραφικής βιωσιμότητας της χώρας.
Ιδιαίτερα σημαντική είναι η αντιμετώπιση των δημογραφικών αλλαγών που παρατηρούνται τα τελευταία χρόνια στην Κύπρο. Τα μέτρα στήριξης των παιδιών επικεντρώνονται κυρίως στα χαμηλά εισοδηματικά στρώματα, όπου ο γηγενής πληθυσμός αριθμητικά μειονεκτεί. Αντιθέτως, ο γηγενής πληθυσμός υπερεκπροσωπείται στη μεσαία τάξη, όπου, λόγω εισοδηματικών κριτηρίων, στερείται κρατικών παροχών για παιδιά. Σύμφωνα με στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας, οι γεννήσεις από γηγενείς μειώνονται διαχρονικά, ενώ οι γεννήσεις από αλλοδαπούς, ιδίως από τρίτες χώρες, αυξάνονται ραγδαία (NON-EU 2013: 937 γεννήσεις, 2023: 2.460 γεννήσεις). Ως αποτέλεσμα, οι πολυμελείς οικογένειες πλέον αποτελούνται στη συντριπτική τους πλειονότητα από αλλοδαπές οικογένειες.
Οι οικογένειες με παιδιά διεκδικούν την υιοθέτηση ουσιαστικών μέτρων που θα στηρίζουν όλες τις οικογένειες, προωθώντας την κοινωνική συνοχή και μια δικαιότερη φορολογική μεταχείριση.
Φάκας Ιωαννίκιος
Μέλος της Παγκυπρίας Οργάνωσης Πολύτεκνων
