Η πρόσφατη πανωλεθρία μας μετά από σειρά λαθών που οδήγησε στην εσπευσμένη απόφαση για το πώς θα προχωρήσουμε με το έργο της Μαρίνας Λάρνακας αποδεικνύει, για άλλη μια φορά, ότι ποτέ δεν μαθαίνουμε από τα λάθη μας. Ορισμένοι μάλιστα υποστηρίζουν ότι η πίεση που ασκείται στους πολιτικούς και τους γραφειοκράτες για να εξυπηρετήσουν ειδικά συμφέροντα είναι τόσο μεγάλη που το μόνο που χρειάζονται για να προχωρήσουν στην εξυπηρέτηση των «φίλων» τους είναι μια φτηνή δικαιολογία που είναι πιθανό να γίνει αποδεκτή από τα μέσα ενημέρωσης αλλά να είναι αρκετά καλή για να ξεγελάσει το ευρύ κοινό. Πώς αλλιώς μπορεί κανείς να ερμηνεύσει την πρόσφατη πρόταση του Προέδρου και την επακόλουθη απόφαση να ανατεθεί η μελέτη ενός τόσο σημαντικού έργου που αφορά τον δημόσιο τομέα σε αμφίβολους ιδιωτικούς ομίλους στην Ελλάδα με πρόσχημα μια υπάρχουσα διακυβερνητική συμφωνία μεταξύ των δύο χωρών!

Θέση μου είναι, και ήταν πάντα, ότι δεν πρέπει ποτέ να βάζουμε το κάρο μπροστά από το άλογο και ότι πρέπει να διασφαλίσουμε ότι πρωτιστα θα έχουμε ένα οικονομικά και δημοσιονομικά βιώσιμο σχέδιο/έργο. Εύκολο να το λέμε, ωστόσο δύσκολο να το πετύχουμε, ειδικά στην Κύπρο. Είναι επιτακτική ανάγκη ένας εμπειρογνώμονας και ένας ανεξάρτητος οργανισμός να εξετάζει τις διάφορες προτάσεις για τέτοια έργα και να αξιολογεί τόσο την αναμενόμενη απόδοση όσο και τους κινδύνους. Υπάρχουν ανεξάρτητες και αρμόδιες οντότητες, όπως η Παγκόσμια Τράπεζα ή η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (EIB), που μπορούν να παρέχουν τέτοιες κρίσιμες μελέτες. Αλλά σίγουρα, ο τρόπος για να προχωρήσουμε δεν είναι μέσω της ανάθεσης τέτοιων καθηκόντων σε ιδιωτικά κεφάλαια ή συμβούλους που πολύ πιθανόν να μην μπορούν ούτε να εφαρμόσουν την ορθή μεθοδολογία ούτε να έχουν την κατάλληλη τεχνογνωσία για να εκτελέσουν αυτό το κρίσιμο πρώτο βήμα. Αυτό πρέπει να είναι το πρωταρχικό μέλημα των πολιτικών και όχι να βουτήξουμε σε μια πρόωρη συζήτηση σχετικά με  το ποιος αναλαμβάνει εν μέρει ή εξ ολοκλήρου τη συμμετοχή της νέας εταιρείας που θα δημιουργηθεί. Μόνο όταν υπάρχει σταθερά μια ορθή αξιολόγηση και ανάλυση κινδύνου μπορεί κανείς να εξετάσει με σύνεση ποιος αναλαμβάνει ποια μέρη του έργου και ποιο μέρος της χρηματοδότησής του. Όχι πριν!

Επιπλέον, οι κίνδυνοι που προσδιορίζονται και ποσοτικοποιούνται κατ' αυτόν τον τρόπο μπορούν να προετοιμάσουν το έδαφος για την επίτευξη μιας δίκαιης συμφωνίας των ενδιαφερόμενων μερών για τον επιμερισμό των κινδύνων και την απόδοση του έργου μεταξύ των εμπλεκόμενων μερών. Ωστόσο, είναι επιτακτική ανάγκη η οικονομική βιωσιμότητα να μελετάται και να επιβεβαιώνεται πρωτίστως πριν από την ανάληψη ενός έργου, ώστε να διασφαλίζεται ότι ενισχύει την ευημερία και την οικονομική ανάπτυξη της χώρας. Ενδεικτικά, στο Διάγραμμα 1 παρουσιάζονται ορισμένα τα στάδια της ανάλυσης που είναι απαραίτητα για μια ορθή αξιολόγηση της οικονομικής βιωσιμότητας και για την εκτίμηση και μέτρηση των κινδύνων του έργου. Η χρηματοδότηση του έργου είναι το τελευταίο στάδιο το οποίο αξιολογείται και τίθεται σε εφαρμογή μόνο αφού προκύψει ένα οικονομικά βιώσιμο Προφίλ Κινδύνου/Απόδοσης για Χρηματοδότηση (Risk/Return Financing Profile ) βασισμένο στα ευρήματα και τα συμπεράσματα των τριών προηγούμενων σταδίων με την σειρά, των προβλέψεων βάσει ενός Ολοκληρωμένου Χρηματοοικονομικού Μοντέλου (Integrated Financial Model), την Αξιολόγηση της Ανταγωνιστικότητας (Competitiveness Appraisal) και την Ανάλυση Κινδύνου (Risk Analysis).

Διάγραμμα 1 - Η αξιολόγηση των επενδυτικών σχεδίων κεφαλαίου και η εκτίμηση του κινδύνου

Είναι παντελώς ανορθόδοξο και αγγίζει τα όρια της απάτης όταν με τόσους που καραδοκούν να εκμεταλλευτούν την ασχετοσύνη μας, εμείς να εξετάζουμε και ακόμη και να διαπραγματευόμαστε τη χρηματοδότηση του οποιουδήποτε δεδομένου έργου χωρίς πρώτα να κατανοούμε πλήρως τα πλεονεκτήματα και τους κινδύνους που προβάλλει. Μια πλήρης και ορθή εκτίμηση του κινδύνου και της απόδοσης σε τέτοια μεγάλα έργα μπορεί να επιτευχθεί μόνο με την ανάληψη και την εκτέλεση της εκτίμησης και της ανάλυσης κινδύνου του έργου από μια κατάλληλη και ανεξάρτητη αρμόδια Αρχή. Ακριβώς για τον σκοπό αυτό, η Ευρωπαϊκή Ένωση συμβουλεύει τα κράτη μέλη που δεν διαθέτουν τέτοια αρμόδια χρηματοπιστωτικά ιδρύματα να δημιουργήσουν έναν πλήρως ανεξάρτητο Εθνικό Οργανισμό Χρηματοδότησης της Ανάπτυξης (National Development Finance Agency), ο οποίος να εγκρίνει και να παρέχει μέρος της χρηματοδότησης για έργα στα οποία εμπλέκεται ο δημόσιος τομέας και των οποίων η απαίτηση επένδυσης κεφαλαίου είναι υψηλότερη από ένα ελάχιστο προκαθορισμένο ποσό.  Προφανώς, η προηγούμενη κυβέρνηση ενέκρινε αυτήν την συμβουλή της ΕΕ σε επίπεδο Υπουργικού Συμβουλίου, αλλά στη συνέχεια δεν την εφάρμοσε ποτέ.

Στην Κύπρο, είχαμε ένα τέτοιο ανεξάρτητο επαγγελματικό χρηματοδοτικό ίδρυμα. Αυτό το ίδρυμα ήταν το ζηλευτό παράδειγμα πολλών αναπτυξιακών τραπεζών σε όλο τον κόσμο και το οποίο επίσης οδήγησε και καθοδήγησε την ανάκαμψη της χώρας μετά την οικονομική καταστροφή που προκάλεσε η τουρκική εισβολή του 1974. Δυστυχώς, οι προηγούμενες κυβερνήσεις διασφάλισαν ότι αυτός ο μοναδικός ανεξάρτητος οργανισμός εμπειρογνωμόνων που είχαμε για να ηγηθούμε της αξιολόγησης και χρηματοδότησης τέτοιων έργων του δημοσίου τομέα ήταν νεκρός και θαμμένος μέσω της ιδιωτικοποίησης της Κυπριακής Τράπεζας Ανάπτυξης (CDB).

Ο Σαββάκης Κ. Σαββίδης είναι οικονομολόγος, με ειδίκευση στην οικονομική ανάπτυξη και τη χρηματοδότηση έργων. Είναι πρώην ανώτερος διευθυντής στην Κυπριακή Τράπεζα Ανάπτυξης και έχει διατελέσει τακτικός επισκέπτης λέκτορας στα πανεπιστήμια Harvard και Queen's. Author page: http://ssrn.com/author=262460.