Η δημόσια υπηρεσία διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην παροχή υπηρεσιών και στην ευημερία της κοινωνίας. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται αυξανόμενη ανησυχία για τη βιωσιμότητα των δημοσίων δαπανών, και ιδιαίτερα για το κόστος της απασχόλησης και των αποδοχών στο δημόσιο τομέα.
Η ανάγκη για δημοσιονομική εξυγίανση, σε συνδυασμό με τις μακροπρόθεσμες προκλήσεις που θέτουν η γήρανση του πληθυσμού και οι τεχνολογικές εξελίξεις, καθιστά επιτακτική τη λήψη μέτρων που θα διασφαλίζουν την αποτελεσματικότητα και την αποδοτικότητα της κρατικής μηχανής.
Το ΔΝΤ εξέδωσε σχετική έκθεση (Managing Government Employment and Compensation) όπου παρουσιάζει αναλυτικά την υφιστάμενη κατάσταση στη δημόσια υπηρεσία. Επισημαίνει τις βασικές προκλήσεις και προτείνει στοχευμένες μεταρρυθμίσεις για τη συγκράτηση του κόστους, τη βελτίωση της λειτουργικότητας της δημόσιας υπηρεσίας και τη δημιουργία δημοσιονομικού χώρου.
Βασικά ευρήματα
Το 2023, οι δαπάνες για αποδοχές δημοσίων υπαλλήλων ανήλθαν στο 12% του ΑΕΠ, ποσοστό υψηλό σε σύγκριση με άλλες προηγμένες οικονομίες.
Ωστόσο, ο αριθμός δημοσίων υπαλλήλων ως ποσοστό του εργατικού δυναμικού είναι χαμηλότερος από τον μέσο όρο, γεγονός που υποδηλώνει υψηλό μέσο όρο αποδοχών ανά υπάλληλο.
Σημειώνεται πως οι δημόσιοι υπάλληλοι κερδίζουν 27% περισσότερα από τους ιδιωτικούς υπάλληλους.Παρά τις υψηλές αποδοχές, η ποιότητα των δημόσιων υπηρεσιών στην Κύπρο υστερεί σε σχέση με άλλες χώρες της ΕΕ, σύμφωνα με δείκτες όπως η "Αποτελεσματικότητα της Κυβέρνησης".
Το σύστημα βασίζεται σε αυτόματες αυξήσεις βάσει προϋπηρεσίας (ετήσιες προαγωγές σε), χωρίς κριτήρια απόδοσης.
Οι αποδοχές αυξάνονται αυτόματα με τον πληθωρισμό (σπάνιο φαινόμενο διεθνώς), ενώ οι μισθοί στον ιδιωτικό τομέα είναι πιο ευέλικτοι.
Έλλειψη κινήτρων για κινητικότητα ή επαγγελματική ανάπτυξη, με αποτέλεσμα δυσκαμψίες στη διαχείριση του προσωπικού.
Όπως αναφέρεται στην έκθεση, μόνο 20 παραιτήσεις μόνιμων υπαλλήλων το 2023.
Καταγράφονται υπερβολικά καταρτισμένοι υποψήφιοι για θέσεις χαμηλής εξειδίκευσης, γεγονός που οδηγεί σε αδρανείς πόρους και απώλεια ανθρώπινου κεφαλαίου.
Επίσης, υπάρχει έλλειψη ευελιξίας στη διαχείριση προσωπικού, με έμφαση σε υπερωρίες αντί για εσωτερική κινητικότητα.
Προτεινόμενα Μέτρα
- Περιορισμός των Αποδοχών
- Αναστολή ή μείωση των αυξήσεων λόγω πληθωρισμού.
- Μείωση της συχνότητας των αυτόματων προαγωγών (π.χ. από ετήσιες σε διετείς).
- Κατάργηση της 13ης μισθού ή μείωση των υπερωριών ως έσχατη λύση.
- Αναστολή της ΑΤΑ για τους κρατικούς υπαλλήλους ή τη μείωση του συντελεστή τιμαριθμικής αναπροσαρμογής.
- Αποσύνδεση των μισθών από την αυτόματη προϋπηρεσία και εισαγωγή κριτηρίων απόδοσης.
- Διαφοροποίηση μισθών ανά επάγγελμα για να αντανακλούν τις απαιτήσεις της αγοράς.
- Εξωτερικοποίηση ορισμένων λειτουργιών σε ιδιωτικούς φορείς.
- Ενίσχυση της ψηφιοποίησης για μείωση θέσεων χαμηλής εξειδίκευσης.
- Κινητικότητα προσωπικού μεταξύ υπηρεσιών για καλύτερη κατανομή δεξιοτήτων.
Το ΔΝΤ προβλέπει ότι χωρίς μεταρρυθμίσεις, οι δαπάνες για αποδοχές θα παραμείνουν υψηλές (~8.5-9% του ΑΕΠ μέχρι το 2029).
Ως μέτρα εξοικονόμησης προτείνεται η αναστολή COLA για 3 χρόνια που θα μείωνε τις δαπάνες κατά 0.3% του ΑΕΠ, αλλά και η μείωση των προαγωγών σε διετείς θα εξοικονομούσε 0.6% του ΑΕΠ έως το 2029.
Συμπεράσματα
Η Κύπρος αντιμετωπίζει υψηλό κόστος λειτουργίας του δημοσίου με περιορισμένη αποτελεσματικότητα. Οι μεταρρυθμίσεις πρέπει να εστιάζουν στη βιωσιμότητα των μισθών, την αποδοτικότητα της δημόσιας διοίκησης και την ενίσχυση της ευελιξίας.
Η προτεινόμενη προσέγγιση βασίζεται σε σταδιακές αλλαγές για να αποφευχθούν κοινωνικές αντιδράσεις, με μακροπρόθεσμη στόχευση στην ευθυγράμμιση με τις πρακτικές της ΕΕ.
