Αν κάποιος ψάξει να βρει πληροφορίες για την πτήση CY284, ίσως χαθεί στην πληθώρα των δημοσιευμάτων και των ερμηνειών για το πώς εκτυλίχθηκε η τραγωδία.

Μια τραγωδία η επικρατούσα εκδοχή της οποίας σχετίζεται με τις έριδες που ξέσπασαν στο εσωτερικό της Ελληνοκυπριακής κοινότητας τα πρώτα χρόνια μετά την ανεξαρτησία.

Η τραγωδία σημειώθηκε στις 12 Οκτωβρίου 1967 όταν το αεροσκάφος de Havilland Comet που εκτελούσε την πτήση CY 284 προς το Διεθνές Αεροδρόμιο της Λευκωσίας, εξερράγη πάνω από το Καστελόριζο. Το αεροσκάφος συνετρίβη στη Μεσόγειο Θάλασσα και οι 66 επιβαίνοντες έχασαν τη ζωή τους.

Η ιστορία της τραγωδίας ανακινήθηκε τα τελευταία χρόνια με αφορμή τα βιβλία του ερευνητή – συγγραφέα Simon Hepworth, ο οποίος μαζί με την ερευνήτρια και δημοσιογράφο Φανούλλα Αργυρού, αλλά και τους συγγενείς των θυμάτων, έψαξαν να μάθουν την αλήθεια. Μετά από τόσα χρόνια θέλησαν να ανοίξουν τον φάκελο της υπόθεσης και να ξεδιπλώσουν ένα πολιτικό παιχνίδι της τότε εποχής που στοίχησε τη ζωή σε 66 ανθρώπους.

Το SigmaLive επαναφέρει στο προσκήνιο την εν λόγω τραγωδία, συνομιλώντας με τον Simon, αλλά και με συγγενείς των θυμάτων της αεροπορικής τραγωδίας. Στα βιβλία του ο Simon κατονομάζει αυτόν που έδωσε την εντολή για να επιβιβαστεί η βόμβα στο αεροπλάνο, αλλά και σε ποιου το κάθισμα βρέθηκε η βόμβα. Όπως αναφέρει ο Simon, μετά τη δημοσίευση των βιβλίων και τις αναφορές σε συγκεκριμένους υπαίτιους για την τραγωδία,  δεν του ζητήθηκε να ανακαλέσει οποιαδήποτε από τα γραφόμενα του.   

Γιατί σας ενδιέφερε η πτήση CY284;

Ο καπετάνιος, Gordon Blackwood, ήταν στενός φίλος των γονιών μου και γείτονας, ενώ ο πατέρας μου ήταν επίσης πιλότος των British Airlines. Ήμουν οκτώ χρονών και στεναχωριόμουν πολύ που τον σκότωσαν.

Πάντα με ενδιέφερε, αλλά πίστευα ότι ο λόγος και οι δράστες θα ήταν πάντα ένα μυστήριο. Ήξερα τι είχε συμβεί καθώς βρήκα την επίσημη αναφορά ατυχήματος όταν εργαζόμουν για τη British Aerospace τη δεκαετία του 1980. Απλώς δεν ήξερα γιατί.

Πότε ξεκίνησε η έρευνά σας για την πτήση CY284;

Ξεκίνησα σοβαρή έρευνα το 2017, την εποχή της 50ης επετείου από την τραγωδία.. Ήρθα σε επαφή με μια δημοσιογράφο στο Λονδίνο, τη Φανούλλα Αργυρού, η οποία είχε ήδη βρει σημαντικό όγκο πληροφοριών και πήγε μαζί μου στα Εθνικά Αρχεία του Λονδίνου, όπου καταφέραμε μαζί με τον γιο μου να αντιγράψουμε περίπου 2.000 σελίδες πληροφοριών.

Μετά μου πήρε οκτώ μήνες για να το επεξεργαστώ και να καταλάβω τι υπήρχε εκεί. Με βοήθησε το γεγονός ότι η επαγγελματική μου ζωή ήταν στην αεροπορία, την αστυνόμευση και στον τομέα των πληροφοριών.

Τον Οκτώβριο του 2018, πήγα στην Κύπρο και γνώρισα και επικοινώνησα με πολλούς ανθρώπους. Επρόκειτο για μέλη οικογενειών, δημοσιογράφους και με δυο άτομα που είχαν άμεση σχέση με τον στρατηγό Γρίβα.

Κατά τη διάρκεια της έρευνάς σας ποιο ήταν αυτό που σας συγκλόνισε περισσότερο αλλά ταυτόχρονα σας ώθησε να συνεχίσετε;

Αυτό που με συγκλόνισε περισσότερο ήταν αξιόπιστες πληροφορίες δύο στοιχείων:

Πρώτον, φαινόταν ότι υπήρχε ένα πολιτικό κίνητρο, που φαινόταν να εμπλέκει υψηλόβαθμους πολιτικούς στην Κύπρο.

Δεύτερον, αποδεικτικά έγγραφα ότι το βρετανικό Υπουργείο Εξωτερικών παρενέβη ενεργά στην αστυνομική έρευνα (ξεκίνησε έρευνα για το έγκλημα αφού η έρευνα του ατυχήματος έδειξε οριστικά στοιχεία ότι μια βόμβα κατέστρεψε το αεροσκάφος). Υπήρχε ένα πολύ σαφές γραπτό μήνυμα, ότι οτιδήποτε υποδηλώνει πολιτική εμπλοκή θα πρέπει να παραπεμφθεί στο Φόρεϊν Όφις πριν προχωρήσει περαιτέρω η αστυνομία.

Μέχρι τώρα έχετε εκδώσει τέσσερα βιβλία αφιερωμένα στην πτήση. Τι μπορεί να βρει ο αναγνώστης στο νέο σας βιβλίο και ποια νέα στοιχεία προκύπτουν;

Το πρώτο βιβλίο, με τίτλο «Bealine Charlie Oscar», που ήταν το διακριτικό της πτήσης, βασίστηκε στην αρχική μου έρευνα στο Ηνωμένο Βασίλειο και στις επαφές μου με τις οικογένειες. Αφού επισκέφτηκα την Κύπρο το 2018, είχα πολύ περισσότερες πληροφορίες, οπότε δημοσίευσα μια δεύτερη έκδοση.

Το 2021, με πρόσθετες πληροφορίες και τον θάνατο ενός εξ αυτών που κατονομαζόταν ως εμπλεκόμενος στη διάπραξη της θηριωδίας, οδηγήθηκε στην τρίτη έκδοση. Διατίθεται και σε σκληρό εξώφυλλο, γιατί διαρκούν περισσότερο από τα χαρτόδετα. Αυτό είναι σημαντικό καθώς το βιβλίο είναι, μέχρι στιγμής, η μόνη πλήρης καταγραφή του περιστατικού, της έρευνας και των επακόλουθων. Είναι σημαντικό οι πληροφορίες να είναι καταγεγραμμένες για όσο το δυνατόν περισσότερο.

Μου επισημάνθηκε επίσης ότι μια ελληνική μετάφραση θα ήταν χρήσιμη. Ως εκ τούτου, δημιούργησα μια επεξεργασμένη έκδοση που αφήνει έξω μερικές από τις ενδιαφέρουσες τεχνικές εκτιμήσεις που στην πραγματικότητα δεν αποτελούν μέρος του μυστηρίου. Έτσι, αποφάσισα να δημιουργήσω μια δίγλωσση έκδοση, που ονομάζεται «Η καταστροφή της πτήσης CY284».

Γνωρίζετε τους μύθους που κυκλοφορούν στην κυπριακή κοινωνία σχετικά με την τραγωδία; Πόσο κοντά είναι αυτό στην αλήθεια/πραγματικότητα;

Υπάρχουν πράγματι πολλοί μύθοι, διαφορετικές αφηγήσεις και αντιφάσεις. Στην πτήση βρίσκονταν τρία άτομα, καθένα από τα οποία ήταν ύποπτα για διαφορετικό λόγο. Για δύο από αυτά τα άτομα επιδίωξα να μην κάνω αναφορά για λόγους που αναφέρονται στο βιβλίο. Στην Κύπρο, υπάρχουν επίσης διαφορετικοί ισχυρισμοί και εικασίες σχετικά με το πώς επιβιβάστηκε η βόμβα. Και πάλι, προσπάθησα να παρακάμψω τις λιγότερο εύκολες εξηγήσεις (με λόγους).

Μετά από 55 χρόνια, τα στοιχεία είναι ομολογουμένως περιστασιακά ή/και φήμες. Ωστόσο όλα πρέπει να διατηρούνται σε πλαίσιο και αναλογίες. Η πιο εύλογη θεωρία, κατά τη γνώμη μου με βάση τα στοιχεία, είναι ότι ο Γρίβας ήταν ο στόχος. Αυτή ήταν η πιθανή θεωρία αρχικά (θυμάμαι ότι συζητήθηκε στις ειδήσεις της τηλεόρασης του BBC εκείνη την εποχή) και εμφανίζεται στα αρχεία του Εθνικού Αρχείου. Ο Νεόφυτος Σοφοκλέους το επιβεβαίωσε σε έναν κοινό μας γνωστό όταν έμαθε για το βιβλίο μου. Δεν μπορούσα να τον συναντήσω όταν ήμουν στην Κύπρο καθώς ήταν άρρωστος, αλλά οι πληροφορίες του επιβεβαιώθηκαν από άλλα άτομα.

Υπάρχουν διαφορετικές μαρτυρίες σχετικά με τον τρόπο μεταφοράς της βόμβας στο αεροσκάφος. Το πιο αξιόπιστο είναι ότι το πακέτο δόθηκε στον Αβραάμ Σολωμού αλλά δεν ήξερε ότι ήταν βόμβα. Και αυτός εκ των υστέρων ήταν τόσο θύμα όσο όλοι οι άλλοι.

Η απόδειξη της άμεσης εμπλοκής του Πολύκαρπου Γιωρκάτζη και του Προέδρου Μακαρίου είναι μάλλον αδύνατη, αλλά κάποιος θα βρισκόταν πίσω από μια επίθεση κατά του Γρίβα. Τα στοιχεία που έχουμε προέρχονται από διάφορες πηγές. Το παρουσιάζω σε αυτό το πλαίσιο. Είναι σημαντικό ότι ο Γιωρκάτζης ενεπλάκη στη συνέχεια σε συνωμοσίες για τη δολοφονία του Έλληνα Πρωθυπουργού αλλά και του Μακαρίου. Στη συνέχεια δολοφονήθηκε ο ίδιος.

Μπορώ μόνο να υποθέσω ότι η βρετανική παρέμβαση είχε σκοπό να αποτρέψει τον εντοπισμό του Γιωρκάτζη ως πληροφοριοδότη των βρετανικών δυνάμεων ασφαλείας κατά τη διάρκεια της έκτακτης κατάστασης της Κύπρου, με βάση πάντα τα στοιχεία και τα δεδομένα της τότε εποχής.

Επικοινώνησα απευθείας με τον Κωνσταντίνο Γιωρκάτζη (μέσω email) για να του προσφέρω την ευκαιρία να μου πει ότι κάνω λάθος για τον πατέρα του. Μου απάντησε ευγενικά ότι δεν μπορεί να μου πει τίποτα για το θέμα. Δεν μου ζήτησε ούτε μου είπε να ανακαλέσω τίποτα όμως.

«Σε αυτή την πτήση σκοτώθηκαν 66 αθώοι άνθρωποι, διαλύθηκαν 66 οικογένειες»

Στο Sigmalive μίλησε η Μαρία Θωμαΐδου, κόρη του Μιχαλάκη Θωμαΐδη που ήταν ένας από τους 66 νεκρούς της αεροπορικής τραγωδίας του 1967. Ο Μιχαλάκης Θωμαΐδης ήταν 36 ετών και ήταν ο πρώτος πλοιοκτήτης ψυγείων – πλοίων στην Κύπρο και εξαγωγής φρούτων στο Κόβεντ Γκάρντεν του Λονδίνου.

Όπως ανέφερε η κόρη του, ο Μιχαλάκης επέστρεφε από το Λονδίνο όπου θα άνοιγε το πρώτο εργοστάσιο snack food. «Παρά την τραγωδία, το έργο ολοκληρώθηκε και ήταν το μεγαλύτερο εργοστάσιο παραγωγής snack food στη Μέση Ανατολή. Ήταν το πρώτο εργοστάσιο παραγωγής τσίπιτος στην Κύπρο».

Μιλώντας για τις μνήμες που έχει από εκείνες τις τραγικές μέρες, ανέφερε ότι η ίδια ήταν ακόμη παιδί. «Η μητέρα μου ήταν έγκυος εννέα μηνών τον αδελφό μου Μιχάλη». Σημείωσε ότι ήταν μια χαώδης κατάσταση. «Το αεροπλάνο είχε εξαφανιστεί στις 4:00 τα ξημερώματα και μέχρι τις 6:00 το πρωί κανείς δεν γνώρισε τι είχε συμβεί». Πρόσθεσε ότι τους επισκέφθηκαν φίλοι και εργαζόμενοι του γραφείου που είχε ο πατέρα της. «Χάσαμε έναν πολύ πετυχημένο άνθρωπο σε ηλικία 36 ετών. Πήγε να κάνει τη δουλειά του και δεν επέστρεψε ποτέ σπίτι του».

Η Μαρία Θωμαΐδου δήλωσε ότι στη συγκεκριμένη πτήση υπήρχαν υποψίες ότι θα επιβιβαστεί ο Γεώργιος Γρίβας. Ο ίδιος ωστόσο επέλεγε να μην ταξιδεύει βράδυ, συμπληρώνει η κ.Θωμαΐδου.

Σημείωσε ότι με τη συγκεκριμένη πτήση ταξίδευε ο προσωπικός οδηγός του Σπύρου Κυπριανού, Αβραάμ Σολωμού. «Σύμφωνα με τις πληροφορίες, είχε φορτώσει τη βόμβα μέσα στο διπλωματικό σάκο». Πρόσθεσε ότι μπορεί να μην ήξερε τι είχε μέσα η αποσκευή η οποία φόρτωσε στο αεροπλάνο. «Τον σάκο του τον είχε παραδώσει ο πρώην Υπουργός Εσωτερικών Ντίνος Μιχαηλίδης».(Ο Ντίνος Μιχαηλίδης τότε υπηρετούσε στην Κυπριακή Πρεσβεία στην Αθήνα).

Το αεροσκάφος εξερράγη πάνω από το Καστελόριζο. «Από τις έρευνες και τα στοιχεία που προέκυψαν, ποτέ δεν ανασύρθηκε η άτρακτος, ποτέ δεν έγινε έρευνα και ο φάκελος της υπόθεσης έκλεισε πολύ αθόρυβα».

Η κ.Θωμαίδου επεσήμανε ότι τα στοιχεία και το βιβλίο του Simon οδηγούν προς τον Πολύκαπρο Γιωρκάτζη, ο οποίος ήθελε να καθαρίσει τον Γρίβα.

«Σε αυτή την πτήση σκοτώθηκαν 66 αθώοι άνθρωποι, διαλύθηκαν 66 οικογένειες. Το κράτος ποτέ δεν ζήτησε μια συγνώμη και ποτέ δεν τους έχει αποζημιώσει». Σημείωσε ότι ο μικρός της αδελφός, Μιχάλης Θωμαίδης, ο οποίος γεννήθηκε 40 μέρες μετά το δυστύχημα, ήθελε να ξέρει γιατί δεν γνώρισε ποτέ τον πατέρα του. 

«Απλά το κυπριακό κράτος τους έθαψε και τους ξέχασε»

Η κα. Θωμαίδου μίλησε και για τις ενέργειες τους συγγενών ώστε να αποδοθεί δικαιοσύνη, βρίσκοντας μόνο κλειστές πόρτες. Σημείωσε ότι οι ενέργειες των συγγενών άρχισαν με την ανάληψη των καθηκόντων της διακυβέρνησης Αναστασιάδη, καθώς είχαν προκύψει στοιχεία για τους ένοχους.

«Όταν ξεκινήσαμε τις έρευνες ζητήσαμε από την τότε Διευθύντρια της Βουλής και πρώην υπουργό Συγκοινωνιών, Βασιλική Αναστασιάδου να μας δώσει τον φάκελο της υπόθεσης, χωρίς να υπάρξει οποιαδήποτε ανταπόκριση». Συμπλήρωσε ότι ως συγγενείς έστειλαν επανειλημμένες επιστολές, ενώ το βιβλίο του Simon στάλθηκε σε όλους τους Υπουργούς της σημερινής Κυβέρνησης. Ακόμη, είπε ότι στάλθηκε επιστολή στον πρώην Κυβερνητικό Εκπρόσωπο, Νίκο Χριστοδουλίδη για να μεταβιβάσει τα αιτήματα των συγγενών στον Πρόεδρο. «Αυτό που θέλουμε είναι δικαίωση», είπε.

Επεσήμανε ότι γίνονται τώρα προσπάθειες έτσι ώστε να γίνει ένα μνημείο εις μνήμη των θυμάτων. «Η British Airways έκανε μνημείο στο Χίθροου». Επιπλέον, τόνισε ότι αποτελεί την μεγαλύτερη αεροπορική τραγωδία πολιτικού αεροσκάφους στην ιστορία της πολιτικής αεροπορίας, όπου σκοτώθηκαν αθώοι άνθρωποι για να δολοφονήσουν κάποιον. «Απλά το κυπριακό κράτος τους έθαψε και τους ξέχασε», κατέληξε. 

Το εξώφυλλο του βιβλίου του Simon Hepworth το οποίο κυκλοφορεί στα ελληνικά 

Όλες οι φωτογραφίες είναι από το βιβλίο του Simon Hepworth