Δέκα χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από την ημέρα που πάγωσε ολόκληρη η Κύπρος στο άκουσμα της είδησης της αεροπορικής τραγωδίας «Ήλιος».  Στις 14 Αυγούστου του 2005, ο «Ήλιος» έκοψε τόσο άδικα το νήμα της ζωής 121 ανθρώπων, μεταξύ των οποίων και ανήλικα παιδιά. 
 
Με αφορμή τη θλιβερή επέτειο της μοιραίας πτώσης του αεροσκάφους της Ήλιος στο Γραμματικό, το Sigmalive παραθέτει το χρονικό της υπόθεσης, από το τραγικό δυστύχημα μέχρι και τη λήξη των δικαστικών διαδικασιών, το 2013.  Υπενθυμίζεται ότι με βάση την απόφαση της ελληνικής δικαιοσύνης,  οι κατηγορούμενοι "πλήρωσαν", καταβάλλοντας ποσό ύψους 80 χιλιάδων ευρώ ο καθένας. Η απόφαση αυτή υιοθετήθηκε τελικά και από την κυπριακή δικαιοσύνη. 
 
 

Το χρονικό της αεροπορικής τραγωδίας
 
Η μοιραία πτήση 522 (HCY 522) της κυπριακής εταιρείας Helios Airways με αεροσκάφος τύπου  Boeing 737-31S, απογειώθηκε στις 9:07 το πρωί από το αεροδρόμιο Λάρνακας. Εκτελούσε ένα από τα κλασικά δρομολόγιά του: Λάρνακα-Πράγα με ενδιάμεσο σταθμό το αεροδρόμιο Ελευθέριος Βενιζέλος της Αθήνας.
 
Στις 09:37 εισήλθε στο FIR Αθηνών, όπου έγινε αυτομάτως η ταυτοποίηση του αεροσκάφους στο ραντάρ της Υπηρεσίας Πολιτικής Αεροπορίας της Ελλάδας. Στις 10:07 ο Πύργος Ελέγχου του αεροδρομίου «Ελ. Βενιζέλος» επιχείρησε να επικοινωνήσει με το αεροσκάφος για να αρχίσει η διαδικασία καθόδου, χωρίς να υπάρξει ανταπόκριση. Ο Πύργος Ελέγχου συνέχισε τις επανειλημμένες κλήσεις και στη συχνότητα κινδύνου, χωρίς να καταστεί δυνατή η επικοινωνία. 
 
Στις 10:20 ο ελεγκτής της εναερίου κυκλοφορίας της Υπηρεσίας Πολιτικής Αεροπορίας (ΥΠΑ) τηλεφώνησε στο αεροδρόμιο Λάρνακας, απ’ όπου ενημερώθηκε ότι είχε αναφερθεί πρόβλημα στο σύστημα κλιματισμού του αεροσκάφους.
 
Λίγα λεπτά αργότερα, το αεροσκάφος χωρίς να επικοινωνεί, άρχισε να κάνει δεξιόστροφους κύκλους γύρω από την περιοχή Κέας, Κύθνου. 
 
Στις 10:30 αεροσκάφη της πολεμικής αεροπορίας τίθενται σε ετοιμότητα και στις 10:55 απογειώνονται από την Αγχίαλο δυο F - 16.
 
 
 
Στις 11:25 οι πιλότοι των F-16 πλησιάζουν σε κοντινή απόσταση. Ο χειριστής του πρώτου F-16 διαπίστωσε ότι ο συγκυβερνήτης ήταν πεσμένος στο πιλοτήριο, ίσως λιπόθυμος, ενώ ο κυβερνήτης δε βρισκόταν στη θέση του. Στην οπτική επαφή τους, οι χειριστές των πολεμικών αεροσκαφών διαπίστωσαν ότι οι μάσκες οξυγόνου στην καμπίνα του αεροσκάφους ήταν ενεργοποιημένες. ενώ διέκριναν ένα άτομο στο πιλοτήριο, το οποίο επιχείρησε ανεπιτυχώς να ανακτήσει τον έλεγχο του αεροσκάφους Κατευθυνόμενο προς Εύβοια, σε κάποια στιγμή το αεροπλάνο έστριψε νότια και στις 11:41 οι πιλότοι των μαχητικών είδαν τον αεροσυνοδό Ανδρέα Προδρόμου, ο οποίος είχε γνώσεις  πιλότου,  να προσπαθεί ανεπιτυχώς να πάρει τον έλεγχο του αεροσκάφους.  
 
 
Λίγα λεπτά αργότερα, τα καύσιμα του αεροπλάνου άρχισαν να τελειώνουν. Στις 11:50 σταμάτησε να λειτουργεί ο αριστερός κινητήρας, ενώ στις 12:00 σταμάτησε και ο δεξιός. Πέντε λεπτά αργότερα, το αεροσκάφος, με τους 121 επιβαίνοντες συνετρίβη  2,5 χιλιόμετρα έξω από το Γραμματικό, σε ορεινή, μη κατοικημένη περιοχή. 
 
Από την σφοδρή πτώση του αεροσκάφους, ξεσπά πυρκαγιά που παίρνει διαστάσεις και καίει τη γύρω δασική περιοχή.
 
Στις 12:51 κατέφθασαν στον τόπο του δυστυχήματος τα πρώτα ασθενοφόρα, και λίγο αργότερα πυροσβεστικά οχήματα. Όταν η φωτιά τέθηκε υπό έλεγχο, άρχισε η περισυλλογή των νεκρών.
 
 
 
Θρήνος και τριήμερο εθνικό πένθος
 
Της σύγκρουσης ακολούθησαν στιγμές αρχαίας τραγωδίας, με συγγενείς που μάθαιναν για το δυστύχημα να τρέχουν με απόγνωση στο αεροδρόμιο Λάρνακας για να μάθουν αν οι δικοί τους άνθρωποι βρίσκονταν ανάμεσα στα θύματα.
 
Ψυχολόγοι έσπευσαν στους χώρους του αεροδρομίου για να στηρίξουν τους συγγενείς. Ο τραγικός κατάλογος με τους 121 νεκρούς του δυστυχήματος, δόθηκε στη δημοσιότητα ώρες αργότερα, με αισθητή καθυστέρηση, η οποία αποδόθηκε στα ελλειπή στοιχεία που είχε δώσει η εταιρία HELIOS. Η εικόνα τραγική. Τουλάχιστον δέκα οικογένειες ξεκληρίστηκαν, ενώ πολλά παιδιά έχασαν και τους δύο γονείς τους. Από τους συνολικά 121 νεκρούς, οι 22 ήταν ανήλικα παιδιά. 103 από τους επιβάτες ήταν Κύπριοι, αρκετοί αρμενικής καταγωγής και 12 Ελλαδίτες. Ο κυβερνήτης του αεροσκάφους ήταν Γερμανός, ενώ τα υπόλοιπα πέντε μέλη του πληρώματος ήταν Κύπριοι. (Δείτε αναλυτικά τον κατάλογο)
 
Ακολούθησε θρήνος και  οδυρμός, ενώ αρκετοί εκ των συγγενών βρήκαν τη δύναμη να μεταβούν στην Αθήνα για το μακάβριο έργο της αναγνώρισης των δικών τους ανθρώπων.  
 
Στην Κύπρο κηρύχτηκε τριήμερο εθνικό πένθος για τα θύματα της τραγωδίας, ενώ οι σημαίες της Κυπριακής Δημοκρατίας σε όλα τα κυβερνητικά κτίρια κυμάτιζαν μεσίστιες.
 
Οι επιβάτες ήταν ζωντανοί κατά τη σύγκρουση
 
Από το σημείο συντριβής ανασύρθηκαν 118 πτώματα, στο μεγαλύτερο μέρος τους απανθρακωμένα από την πυρκαγιά που ξέσπασε μετά την συντριβή.
 
Όπως προκύπτει από την ιατροδικαστική έρευνα, ο θάνατος των συγκεκριμένων επιβατών προήλθε μόνο κατά τη συντριβή του αεροπλάνου στο Γραμματικό και όχι νωρίτερα. Ωστόσο, οι ιατροδικαστές, δεν ήταν σε θέση να απαντήσουν αν είχαν τις αισθήσεις τους ή όχι και ακόμη αν ήταν σε κατάσταση ψύξης πριν από την πρόσκρουση, λόγω των υψηλών θερμοκρασιών που αναπτύχθηκαν μετά από αυτή. Οι τοξικολογικές εξετάσεις δεν έδειξαν να υπήρχε κάποια ουσία που μπορεί να ανέπνευσαν ή να κατάπιαν. Η αναγνώριση των πτωμάτων έγινε κυρίως μέσω σύγκρισης του DNA τους με δείγματα από συγγενείς πρώτου βαθμού. Όσα αναγνωρίστηκαν, μεταφέρθηκαν και τάφηκαν στην Κύπρο.
 

Ο ιπτάμενος φροντιστής Ανδρέας Προδρόμου και η Χάρις Χαραλάμπους - θύματα του δυστυχήματος 

 
Το πόρισμα Τσολάκη 
 
Οι πρώτες έρευνες που διεξήχθησαν, κατέδειξαν ότι το πρόβλημα στο αεροσκάφος προκλήθηκε από απότομη αποσυμπίεση του εσωτερικού του αεροπλάνου, το οποίο είχε ιστορικό προβλημάτων στο σύστημα κλιματισμού. Περισσότερο φως στα αίτια της τραγωδίας, έριξε το πόρισμα της Ελληνικής Επιτροπής Διερεύνησης Αεροπορικών Δυστυχημάτων, υπό τον πρόεδρο τον Ακριβό Τσολάκη, στο οποίο αναφερόταν ότι ο ανθρώπινος παράγοντας ήταν η βασική αιτία της πτώσης του μοιραίου αεροσκάφους. 
 
Συγκεκριμένα, όπως αναφέρεται στην τριών σελίδων περίληψη του πορίσματος, «το ατύχημα προήλθε από ενεργά και λανθάνοντα αίτια». Τα ενεργά ήταν:
  • Η παραμονή του διακόπτη συμπίεσης του αεροσκάφους στη χειροκίνητη ρύθμιση κατά τον έλεγχο πριν από την πτήση. Αυτό είχε ως επακόλουθο να μειώνονται όσο περνούσε η ώρα τα επίπεδα της ατμοσφαιρικής πίεσης και κατ' επέκταση τα επίπεδα του οξυγόνου στο εσωτερικό του αεροπλάνου.
  • Τα συστήματα ελέγχου του αεροπλάνου εντόπισαν το πρόβλημα με την ατμοσφαιρική πίεση και στο πιλοτήριο ήχησε ο συναγερμός. Ωστόσο, οι πιλότοι συνέχισαν την ανοδική πορεία χωρίς να δώσουν σημασία, καθώς το προειδοποιητικό ηχητικό σήμα ήταν ίδιο με αυτό που ακούγεται και σε άλλη «ακίνδυνη» περίπτωση. Λίγο αργότερα, λόγω υποξίας, βρέθηκαν σε αδυναμία χειρισμού του αεροσκάφους, το οποίο συνέχισε την πτήση του με τον υπολογιστή και τον αυτόματο πιλότο, έως ότου εξαντλήθηκαν τα καύσιμα.
 
Τα «λανθάνοντα αίτια» ήταν:
  • Ελλείψεις της «Ήλιος» στην οργάνωση, διαχείριση ποιότητας και στη νοοτροπία της ασφάλειας πτήσεων.
  • Διαχρονική αδυναμία της Ρυθμιστικής Αρχής της Κύπρου για την εκτέλεση των υποχρεώσεών της στην επίβλεψη της ασφάλειας πτήσεων.
  • Αναποτελεσματικότητα των μέτρων που πήρε η κατασκευάστρια εταιρεία «Μπόινγκ» εξαιτίας προγενέστερων συμβάντων σχετικών με τη συμπίεση στο συγκεκριμένο τύπο αεροσκαφών («Μπόινγκ 737»). 
 
Πόρισμα Καλλή: Ευθύνες..  στα συρτάρια 
 
Στο μεταξύ, το υπουργικό Συμβούλιο στην Κύπρο διόρισε τον  Μάιο του 2006  Μονομελή Διερευνητική Επιτροπή, υπό τον Παναγιώτη  Καλλή, για να εξετάσει το θέμα των ευθυνών για το αεροπορικό δυστύχημα.
 
Τον Ιανουάριο του 2007 το πόρισμα της Επιτροπής είχε ολοκληρωθεί και πήρε το δρόμο για τη Νομική Υπηρεσία, προκειμένου να μελετηθεί και να επιδοθούν τα κατηγορητήρια για την έναρξη της δίκης.
 
Ωστόσο, το πόρισμα, δεν δόθηκε στη δημοσιότητα τότε, αλλά τον Δεκέμβριο του 2011, όταν το Κακουργιοδικείο στην Κύπρο είχε πλέον αποφανθεί ότι οι πέντε κατηγορούμενοι (ο Εκτελεστικός Πρόεδρος της «Ήλιος» Ανδρέας Δράκος, η εταιρεία A Jet Aviation, πρώην «Ήλιος», ο Διευθύνων Σύμβουλος της «Ήλιος» Δημήτρης Πανταζής, ο Διευθυντής Πτητικών Γιώργος Κικκίδης και ο Βούλγαρος αρχιπιλότος της εταιρείας Γιάνκο Στοϊμένοφ)  ήταν αθώοι, καθώς, όπως επισημάνθηκε,  με βάση τη μαρτυρία που είχε ενώπιον του το Δικαστήριο, δεν υπήρχε οποιαδήποτε πιθανότητα στοιχειοθέτησης των κατηγοριών.
 
Τα επτά στελέχη της Πολιτικής Αεροπορίας, εισηγείτο το πόρισμα Καλλή, έπρεπε να διωχθούν, με βάση το κεφάλαιο 154 του Ποινικού Κώδικα, άρθρο 134, σύμφωνα με το οποίο δημόσιος λειτουργός, ο οποίος εσκεμμένα παραμελεί εκτέλεση καθήκοντος, το οποίο έχει σύμφωνα με τον νόμο υποχρέωση να εκτελέσει, είναι ένοχος πλημμελήματος.  Κάτι τέτοιο όμως δεν έγινε ποτέ. 
 
Όπως φάνηκε μετά τη δημοσιοποίηση του, το πόρισμα Καλλή απέδιδε ποινικές ευθύνες όχι μόνο στα πέντε πρόσωπα που κάθισαν στο εδώλιο του Κατηγορουμένου, αλλά σε συνολικά  12 πρόσωπα, εκ των οποίων οι επτά, ήταν στελέχη του Τμήματος Πολιτικής Αεροπορίας της Κύπρου.
 
 Το πόρισμα καταλογίζει επίσης σοβαρότατες ευθύνες τόσο προς την αεροπορική εταιρεία ΗΛΙΟΣ, όσο και στους χειριστές του μοιραίου Boeing. Συγκεκριμένα, εντοπίζει: 
  1.  Ελλείψεις του εκμεταλλευόμενου στην οργάνωση, διαχείριση ποιότητας (quality management) και στην νοοτροπία της ασφάλειας πτήσεων (safety culture) όπως κατεγράφησαν διαχρονικά σε πολυάριθμες αξιολογήσεις. 
  2. Διαχρονική αδυναμία εκτέλεσης από πλευράς της Ρυθμιστικής Αρχής, των υποχρεώσεων επίβλεψης ώστε να εξασφαλίζει το ασφαλές επιχειρησιακό έργο των υπό την δικαιοδοσία της αεροπορικών εταιρειών και η ανεπαρκής ανταπόκριση στις παραλείψεις που είχαν καταγραφεί σε πολυάριθμες αξιολογήσεις. 
  3. Μη επαρκή εφαρμογή από το πλήρωμα των αρχών του C.R.M.
  4. Αναποτελεσματικότητα και ανεπάρκεια των μέτρων που ελήφθησαν από την κατασκευάστρια εταιρεία εξαιτίας προγενέστερων συμβάντων σχετιζομένων με τη συμπίεση στο συγκεκριμένο τύπο α/φ, τόσο όσο αφορά σε τροποποιήσεις στα συστήματα του α/φ όσο και σε οδηγίες στα πληρώματα.
 Υπό αυτά τα δεδομένα, εγέρθηκαν εύλογα ερωτηματικά από τους συγγενείς για το περιεχόμενο του κατηγορητηρίου και της τελικής ετυμηγορίας αθώωσης των πέντε.  
 
 
 
 Δικαστικές διαδικασίες σε Κύπρο και Ελλάδα
 
Η δίκη πέντε στελεχών της εταιρείας (Ανδρέα Δράκου, εταιρεία A Jet Aviation, Δημήτρη Πανταζή, Γιώργου Κικκίδης και Γιάνκο Στοϊμένοφ)   με κατηγορίες ανθρωποκτονίας και πρόκλησης θανάτου λόγω αλόγιστης, απερίσκεπτης ή επικίνδυνης πράξης, ξεκίνησε στη Λευκωσία στις 17 Σεπτεμβρίου 2009.
 
Δύο χρόνια αργότερα, στις 21 Δεκεμβρίου 2011, το Κακουργιοδικείο έκρινε, ότι το κατηγορητήριο  "είναι ατεκμηρίωτο, αφού δεν υπάρχει μαρτυρία, η οποία να τους συνδέει με την τραγωδία", αθωώνοντας τους κατηγορούμενους.
 
Στο άκουσμα της απόφασης, συγγενείς των θυμάτων αντέδρασαν έντονα, αμφισβητώντας την ορθότητα της απόφασης. Η πίεση που άσκησαν στη συνέχεια, έφερε και τη δημοσιοποίηση του πορίσματος Καλλή.

Παράλληλα, στην Αθήνα έτρεχε άλλη δικαστική διαδικασία για την ίδια υπόθεση, με κατηγορούμενος  τους Δημήτρη Πανταζή, Γιώργο Κικκίδη, Ιάνκο Στοιμένοβ και Άλαν Ίργουιν, όλοι στελέχη της εταιρίας «Ήλιος».
 
Στο κατηγορητήριο δεν υπήρχε ο Εκτελεστικός Πρόεδρος της «Ήλιος» Ανδρέας Δράκος, ο οποίος αντιμετώπισε κατηγορίες στην διαδικασία της Κύπρου. 
 
Αντίθετα με την απόφαση του Κακουργιοδικείου Κύπρου, το Πρωτοδικείο Αθηνών έκρινε ένοχους τους τέσσερις, χωρίς ελαφρυντικά για τη συντριβή του αεροσκάφους. Το Πλημμελειοδικείο επέβαλε καταδίκη ενός χρόνου για κάθε απώλεια ζωής, συν τρία χρόνια ποινή βάσης, που αφορά την ενοχή τους με την ανθρωποκτονία εξ αμελείας. Η συνολική ποινή των στελεχών της εταιρίας ήταν 123 χρόνια.
 
 
 
Το Πλημμελειοδικείο αποσύρθηκε για να αποφασίσει κατά πόσο η ποινή θα είναι εξαγοράσιμη, όπως ζήτησαν οι συνήγοροι των καταδικασθέντων και ταυτόχρονα κατά πόσο η ποινή θα έχει ανασταλτικό χαρακτήρα μέχρι την εκδίκαση της έφεσης. Η πρόταση για έκτιση φυλάκισης είναι τα δέκα έτη. Τελικά, το Φεβρουάριο του 2013 το Τριμελές Εφετείο Κακουργημάτων επέβαλε δεκαετείς ποινές φυλάκισης, εξαγοράσιμες έναντι 80.000 ευρώ εκάστη, σε τρεις από τους τέσσερις κατηγορουμένους.
 
Το δικαστήριο αθώωσε τελικά τον μηχανικό Αλαν Ίργουιν, που είχε ελέγξει το αεροσκάφος την ημέρα της μοιραίας πτήσης και είχε κριθεί ένοχος πρωτόδικα από το Τριμελές Πλημμελειοδικείο της Αθήνας.
 
Η καταδικαστική απόφαση της Ελλάδας, θεωρείται τελεσίδικη πλέον και από την Κυπριακή Δικαιοσύνη. 
 
 
 
Δέκα χρόνια μετά, μπορεί κάποιοι να καταδικάστηκαν, ωστόσο το εξαγοράσιμο της ποινής τους και η τροπή που πήρε η υπόθεση- με τα διάφορα κενά και όχι μόνο- είναι φυσικό να αφήνουν μια αίσθηση πικρίας στους συγγενείς. Το μόνο που μένει πλέον γι αυτούς είναι να καταφέρουν να κοιτάξουν μπροστά, για να στηρίξουν τα  παιδιά που έμειναν πίσω, και να θυμούνται τα αγαπημένα τους πρόσωπα. Όσο η μνήμη τους μένει άσβεστη, τόσο θα ζουν στις καρδιές όλων μας.