Μπροστά στον εφιάλτη μιας επιδημίας, οι κυβερνήσεις κάνουν ό,τι είναι εφικτό με όποια μέσα διαθέτουν για να προστατεύσουν τους πολίτες τους.

Το SigmaLive σας παρουσιάζει τους ιούς που κλόνισαν την ανθρωπότητα και που ήταν η αφορμή να θέσουν τη διεθνή κοινότητα και τον ιατρικό κόσμο σε εγρήγορση

Στην Ελλάδα η πρώτη καταγεγραμμένη επιδημία άνα το παγκόσμιο

Η πρώτη πανδημία που καταγράφηκε στον κόσμο εκδηλώθηκε το 430π.Χ., στην Ελλάδα, κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου. Οι κάτοικοι της αρχαίας Αθήνας χτυπήθηκαν από μία θανάσιμη ασθένεια. Μέχρι και σήμερα η αρρώστια παραμένει άγνωστη  παρόλο που κάποιοι μιλούν για τύφο ή πανώλη. Ο Θουκυδίδης περιγράφει με μελανά χρώματα τα συμπτώματα της ασθένειας:

Ακόμη και οι άνθρωποι που επιζούσαν από την ασθένεια είχαν απώλεια μνήμης σε βαθμό που, όπως αναφέρει ο Θουκυδίδης, “δεν αναγνώριζαν ούτε τους εαυτούς τους, ούτε τους φίλους τους”. Ο Θουκυδίδης αναφέρει, ακόμη, ότι η ασθένεια ξεκίνησε από την Αιθιοπία και διαδόθηκε στον ελληνικό κόσμο μέσω της Αιγύπτου και της Λιβύης.

Η ασθένεια των τρελών αγελάδων  BSE

Η σπογγώδης εγκεφαλοπάθεια των βοοειδών διαγνώσθηκε για πρώτη φορά στο Ηνωμένο Βασίλειο το 1986 και έγινε ευρέως γνωστή ως η ασθένεια των τρελών αγελάδων.

Η απειλή των «τρελών αγελάδων» παρουσίασε έξαρση στην Ευρώπη τη δεκαετία του '90.

Το 95% των περιπτώσεων συνέβησαν στο ΗΒ  αλλά έχει επίσης επιβεβαιωθεί και σε άλλες χώρες όπως η Γαλλία, η Γερμανία, το Βέλγιο, η Ισπανία και η Ελβετία. Συμπτώματα της ασθένειας σημειώθηκαν και στις ΗΠΑ.

Η ασθένεια  πιστεύεται ότι μεταδόθηκε στις αγελάδες από τα πρόβατα που έπασχαν από την τρομώδη θανατηφόρα νόσο (scrapie).

Οι άνθρωποι μολύνθηκαν καταναλώνοντας κρέας που προερχόταν από βοοειδή που  έπασχαν από την ασθένεια αυτή. Πέρα από την κατανάλωση, η μετάδοση είναι δυνατή λόγω μετάγγισης αίματος ή μεταμόσχευσης ιστών ή οργάνων από ασθενείς που έχουν πληγεί από τη νόσο.

Γρίπη χοίρων (Swine flu)

Είναι μια νέα λοίμωξη που εμφανίστηκε το 2003 και που προκαλείται από έναν ιό που δημιουργεί συμπτωματολογία στην άνω αναπνευστική οδό, παράγοντας συμπτώματα που μοιάζουν με αυτά του κοινού κρυολογήματος.

Περιέχει γονίδια από τον ιό της γρίπης των χοίρων, των πτηνών και των ανθρώπων σε ένα συνδυασμό που δεν είχε εμφανισθεί ποτέ έως τώρα. Η νέα γρίπη Α είναι μία οξεία νόσος του αναπνευστικού. Τα γενικά κλινικά συμπτώματα είναι παρόμοια με την εποχιακή γρίπη αλλά η αναφερόμενη κλινική κατάσταση κυμαίνεται ευρέως, από την ασυμπτωματική μόλυνση ως τη βαριάς μορφής πνευμονία με συνέπεια το θάνατο.

Όπως γράφει το microbiologos.gr, η μετάδοση της νόσου γίνεται  όπως και η μετάδοση της κοινής γρίπης: Σταγονίδια από το αναπνευστικό σύστημα του ασθενούς μεταφέρονται με το φτάρνισμα, το βήχα, ή και την ομιλία, αλλά και την άμεση επαφή (φιλιά, χειραψία), όπως επίσης και έμμεση επαφή, δηλαδή επαφή με επιφάνειες και υλικά στα οποία έχουν προσκολληθεί μικροσταγονίδια που περιέχουν τον ιό. Η μετάδοση γίνεται και μέσω επαφής των μικροσταγονιδίων με τον επιπεφυκότα. Η περίοδος της μεταδοτικότητας είναι 1-7 ημέρες μετά την εκδήλωση των συμπτωμάτων.

Η γρίπη των πτηνών H5N1

Είναι ασθένεια η οποία προσβάλλει κυρίως τα πτηνά, ωστόσο σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να μεταδοθεί και σε αρκετά είδη θηλαστικών, όπως ο άνθρωπος, οι χοίροι, τα άλογα κ.α. Προκαλείται από τους ιούς Ινφλουένζα του τύπου Α οι οποίοι έχουν την ικανότητα να μεταλλάσσονται και να προκαλούν επιδημίες. Η νόσος μπορεί να μεταδοθεί εύκολα από τα υδρόβια μεταναστευτικά πτηνά και κυρίως τις χήνες και τις πάπιες, τα οποία είναι φορείς του ιού.

Η νόσος σύμφωνα με τα υπάρχοντα επιστημονικά δεδομένα δύσκολα μεταδίδεται στον άνθρωπο. Εντούτοις τα τελευταία χρόνια έχουν παρατηρηθεί κρούσματα της νόσου και σε ανθρώπους που είχαν έρθει σε επαφή με μολυσμένα πτηνά.

Η νόσος μεταδίδεται στον άνθρωπο από την εισπνοή αεροσωματιδίων που περιέχουν τον ιό, ή μετά από άμεση επαφή με περιττώματα των μολυσμένων πουλιών (σάλιο, κόπρανα, ρινικές εκκρίσεις) καθώς και μετά από επαφή με επιφάνειες ή άλλα αντικείμενα μολυσμένα από αυτά. Ακόμη, τα ρούχα και τα παπούτσια μπορούν να μολυνθούν από το σάλιο και τα περιττώματα των μολυσμένων πτηνών αλλά ο ιός δεν επιζεί για πολλές ώρες στην ατμόσφαιρα. Πιο επικίνδυνη είναι η μολυσμένη κοπριά όπου ο ιός επιζεί έως και 3 μήνες.

Τα συμπτώματα της νόσου των πουλιών στον άνθρωπο ποικίλουν από συμπτώματα μιας απλής γρίπης ( πυρετός, βήχας, μυαλγίες, καταβολή) μέχρι και συμπτώματα βαριάς πνευμονίας, συνδρόμου αναπνευστικής δυσχέρειας των ενηλίκων, λοιμώξεων οφθαλμού και άλλες σοβαρές επιπλοκές. Εξαρτώνται από το στέλεχος του ιού που προκαλεί την νόσο.

Προς το παρόν δεν υπάρχει ακόμη εμβόλιο για την προστασία από τη νόσο των πτηνών. Συνιστάται όμως σε ευπαθείς ομάδες πληθυσμού όπως άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών, άτομα με χρόνιες παθήσεις καρδιάς, αναπνευστικού, νεφρών, άτομα με σακχαρώδη διαβήτη ή ανοσοκαταστολή, όπως εμβολιαστούν για να προστατευθούν από την κοινή γρίπη. Με αυτό τον τρόπο μειώνεται η πιθανότητα μετάλλαξης του ιού της γρίπης των πτηνών, δηλαδή ανταλλαγής γενετικού υλικού με τον ιό της κοινής γρίπης, στον άνθρωπο και της δημιουργίας ενός νέου ιού που να μπορεί να μεταδίδεται εύκολα και να προκαλέσει πανδημία.

Mers

Ο ιός εκδηλώθηκε στη Μέση Ανατολή το 2012 και μέχρι σήμερα έχει προκαλέσει τον θάνατο 333 ανθρώπων παγκοσμίως, ενώ περισσότεροι από 850 έχουν μολυνθεί, σύμφωνα με το Αθηναϊκό Πρακτορείο.

Πρόκειται για ένα νέο στέλεχος κοροναϊού που διαφέρει από τον SARS-CoV, τον κοροναϊό που προκάλεσε την επιδημία SARS το 2003, αλλά και από τους υπόλοιπους κοροναϊούς που έχουν απομονωθεί μέχρι σήμερα από τον άνθρωπο. Ο νέος κοροναϊός (MERS-CoV) απομονώθηκε για πρώτη φορά από ασθενείς με σοβαρό οξύ αναπνευστικό σύνδρομο, στην Αραβική Χερσόνησο, το Σεπτέμβριο του 2012.
 
Με βάση την υπάρχουσα κλινική εμπειρία, η λοίμωξη από τον νέο κοροναϊό εκδηλώνεται συνήθως ως πνευμονία, με εμφάνιση οξείας, σοβαρής νόσου του αναπνευστικού, με πυρετό, βήχα, δύσπνοια και αναπνευστική δυσχέρεια. Σημειώνεται ότι τα παραπάνω συμπτώματα και σημεία της νόσου, βασίζονται στη μελέτη περιορισμένου αριθμού κρουσμάτων και ενδέχεται να αλλάξουν όταν θα είναι διαθέσιμες περισσότερες πληροφορίες.
 
Σε αρκετές περιπτώσεις η λοίμωξη έχει οδηγήσει σε εμφάνιση επιλοκών (Οξύ Σύνδρομο Αναπνευστικής Δυσχέρειας (ARDS), νεφρική ανεπάρκεια, πολυοργανική ανεπάρκεια, διαταραχές της πήξης, περικαρδίτιδα) ή και θάνατο.
 
Ο ακριβής τρόπος μετάδοσης δεν είναι ακόμα γνωστός. Υπάρχουν πάντως σαφείς ενδείξεις περιορισμένης μετάδοσης από άνθρωπο σε άνθρωπο. Συνιστώνται τα μέτρα προφύλαξης που ισχύουν και για τις άλλες ιογενείς λοιμώξεις του αναπνευστικού, δηλαδή η αποφυγή στενής επαφής με άτομο που παρουσιάζει τα συμπτώματα της νόσου (βήχας, φτέρνισμα) και έχει πρόσφατα ταξιδέψει σε περιοχή υψηλού κινδύνου.
 
Σε περιπτώσεις χειρισμών που ενέχουν αυξημένο κίνδυνο δημιουργίας αερολύματος, στις βασικές προφυλάξεις και προφυλάξεις σταγονιδίων προστίθενται και προφυλάξεις για πρόληψη μετάδοσης αερογενώς μεταδιδόμενου νοσήματος.μ).

Στο μεταξύ, επιστήμονες από τις ΗΠΑ και την Κίνα ανακάλυψαν τα πρώτα φυσικά ανθρώπινα αντισώματα του ιού ευελπιστώντας ότι η ανακάλυψή τους θα βοηθήσει στην ανάπτυξη θεραπειών για την εν δυνάμει θανατηφόρο λοιμώδη νόσο.

Σταδιακά, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και η διεθνής κοινότητα ανησυχούν όλο και περισσότερο λόγω της εξάπλωσης του ιού -κυρίως μέσω των αεροπορικών ταξιδιών- μεταξύ των ανθρώπων σε διαφορετικά σημεία του πλανήτη. Συνολικά, στη Σαουδική Αραβία έχουν αναφερθεί 339 επιβεβαιωμένα περιστατικά, από τα οποία 102 θανατηφόρα (περίπου ένας στους τρεις ασθενείς πεθαίνει, ποσοστό θνησιμότητας ιδιαίτερα υψηλό).

Σε δύο ξεχωριστές επιστημονικές έρευνες, μία κινεζική στο ιατρικό περιοδικό «Science Translational Medicine» και μία αμερικανική στο περιοδικό της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ (PNAS), με επικεφαλής τον Γουέιν Μαράσκο του Αντικαρκινικού Ινστιτούτου Ντέινα-Φάρμπερ, σύμφωνα με το πρακτορείο Ρόιτερς, οι ερευνητές ανακοίνωσαν πως βρήκαν αρκετά αντισώματα, τα οποία φαίνεται ότι μπορούν να εξουδετερώνουν την ικανότητα του ιού να προσδένεται στα ανθρώπινα κύτταρα και να τα μολύνει.

Τα αντισώματα είναι πρωτεΐνες που παράγει το ανοσοποιητικό σύστημα στο πλαίσιο της αμυντικής λειτουργίας του εναντίον ξένων ιών και βακτηρίων. Ορισμένα αντισώματα όχι μόνο αναγνωρίζουν τον «εχθρό», αλλά και τον εμποδίζουν να μολύνει τον οργανισμό.

Αν και οι έρευνες είναι ακόμα σε αρχικό στάδιο, θεωρούνται πολλά υποσχόμενες για την μελλοντική δημιουργία ενός εμβολίου ή άλλης θεραπείας. Σύμφωνα με τους επιστήμονες, τα αντισώματα έχουν ήδη παραχθεί σε επαρκείς ποσότητες, ώστε σύντομα να ξεκινήσουν δοκιμές σε πειραματόζωα (πιθήκους και ποντίκια).
Οι επιστήμονες δεν είναι ακόμη σίγουροι με ποιον ακριβώς τρόπο ο ιός MERS μεταδίδεται στους ανθρώπους. Ο ιός έχει βρεθεί σε νυχτερίδες και καμήλες, από όπου πιστεύεται ότι ξεκίνησε, μολύνοντας ανθρώπους, οι οποίοι ήλθαν σε επαφή με αυτά τα ζώα.

Έμπολα

Ο αιμορραγικός πυρετός Έμπολα είναι ιογενής νόσος, η οποία εμφανίζεται σποραδικά κυρίως σε περιοχές της Κεντρικής Αφρικής.

Οι χώρες με την τρέχουσα επιδημία αιμορραγικού πυρετού από ιό Έμπολα είναι η Γουινέα, η Λιβερία, και η Σιέρα Λεόνε. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη επιδημία της νόσου μέχρι σήμερα. Δεδομένου δε του γεγονότος ότι η επιδημία εξελίσσεται, οι χώρες ενδέχεται να τροποποιηθούν.

Περίπου 13.700 περιστατικά Έμπολα έχουν καταγραφεί διεθνώς μέχρι σήμερα και από αυτά σχεδόν τα 5.000 υπήρξαν θανατηφόρα. Οι ερευνητές εκτίμησαν ότι όσοι άνθρωποι κατάφεραν να επιζήσουν μέχρι σήμερα, παρ’ όλο που μολύνθηκαν με τον ιό, έχουν μια φυσική ικανότητα αντίστασης στον οργανισμό τους λόγω διαφορετικού γονιδιώματος. «Τα ευρήματά μας δείχνουν ότι οι γενετικοί παράγοντες παίζουν σημαντικό ρόλο στην έκβαση της νόσου», δήλωσε ο Μάικλ Κάτζε.

Επιπλέον, στο κατά πόσο θα ζήσει ένας ασθενής με Έμπολα, θα εξαρτηθεί και από διάφορους μη γενετικούς παράγοντες, όπως η ηλικία του, η γενικότερη κατάσταση της υγείας του τη στιγμή της λοίμωξης, το επίπεδο των ιατρικών και νοσοκομειακών υπηρεσιών στη χώρα του κ.α.

Ευχάριστα νέα αποτελεί η ανακοίνωση των Γιατρών χωρίς Σύνορα ότι θα αρχίσουν τον Δεκέμβριο τις πρώτες κλινικές δοκιμές τριών διαφορετικών θεραπευτικών αγωγών κατά του ιού Έμπολα. Οι δοκιμές θα πραγματοποιηθούν σε τρία ερευνητικά κέντρα των MSF στηΛιβερία και τη Γουινέα

Διαβάστε: Επιδημιολόγος εξηγεί τι είναι ο έμπολα και πώς προστατευόμαστε

Ιός Η5Ν8- Δεν μεταδόθηκε στον άνθρωπο

Οι γερμανικές αρχές επιβεβαίωσαν το Σάββατο 22 Νοεμβρίου 2014, ένα δεύτερο κρούσμα του ιού H5N8 της γρίπης των πτηνών στο ανατολικό κρατίδιο Μεκλεμβούργο - Δυτική Πομερανία, όπου ο ιός εντοπίστηκε σε ένα άγριο πουλί. Παρόλο που ως τώρα δεν έχει εντοπιστεί σε ανθρώπους, στέλεχος αυτό του ιού είναι ιδιαίτερα μολυσματικό στα πτηνά. Σε ανακοίνωσή του, ο Υπουργός Γεωργίας της χώρας είπε «Για πρώτη φορά ο ιός Η5Ν8 επιβεβαιώθηκε σε ένα άγριο πτηνό στο Μεκλεμβούργο - Δυτική Πομερανία. Έπειτα από αυτό ενισχύεται η πεποίθηση ότι τα άγρια πτηνά συνδέονται με τα κρούσματα στο Μεκλεμβούργο - Δυτική Πομερανία, αλλά και με αυτά στην Ολλανδία και τη Βρετανία». Για προληπτικούς λόγους όλα τα γερμανικά κρατίδια θα πρέπει να εξετάσουν το ενδεχόμενο να ζητήσουν από τους πτηνοτρόφους να περιορίσουν στο εσωτερικό τα πουλερικά τους, υπογράμμισε ο υπουργός Γεωργίας, σημειώνοντας πως Γερμανία και Ολλανδία συνεργάζονται στενά με στόχο να αποτραπεί μια ενδεχόμενη εξάπλωση του ιού αλλά και για να εντοπίσουν την προέλευσή του. Το πρώτο κρούσμα του ιού Η5Ν8 στη Γερμανία επιβεβαιώθηκε στις 4 Νοεμβρίου σε μια φάρμα πουλερικών στο Μεκλεμβούργο - Δυτική Πομερανία. Περίπου 5.000 πτηνά μολύνθηκαν από τα οποία πέθαναν τα 1.880.