Πολλοί θα έχετε προσέξει έξω από διάφορα παλιά σπίτια μια σιδερένια, ορθογώνια λάμα, βιδωμένη στο έδαφος. Ποιος ήταν άραγε η χρησιμότητά της, από που προέρχεται και γιατί εξαφανίστηκε;

Ουσιαστικά η σιδερένια λάμα, ονομαζόταν «ποδόμακτρο» είχε ως σκοπό να απομακρύνεται η λάσπη από τα παπούτσια. Πολλοί τεχνίτες της εποχής συνήθιζαν να στολίζουν αυτή τη μεταλλική λάμα με διάτρητα διακοσμητικά σχέδια. Κάποια ήταν απλής μορφής, ενώ άλλα ήταν φτιαγμένα με καλλιτεχνική φροντίδα. Η χρήση τους συνεχιζόταν μέχρι και τη δεκαετία του 1950.

Αν και πολλοί ισχυριζονται ότι είναι οθωμανικής προέλευσης, ωστόσο αυτά εντοπίζονται σε πολλές χώρες και πολιτισμούς της Ευρώπης, ήδη από τον 18ο και 19ο αιώνα.

Τι ισχύει ιστορικά:

Στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, και ιδιαίτερα στις αστικές περιοχές, υπήρχε έντονη ανάγκη για καθαριότητα πριν την είσοδο στο σπίτι ή σε τεμένη, και χρησιμοποιούνταν διάφορα μέσα, μεταξύ αυτών και μεταλλικά ποδόμακτρα. Παρόμοια μεταλλικά ποδόμακτρα βρίσκουμε όμως και σε πόλεις της Δυτικής Ευρώπης, όπως στο Ηνωμένο Βασίλειο, στη Γαλλία, στην Πολωνία, στην Αυστρία κ.ά., σε μια περίοδο που οι δρόμοι ήταν γεμάτοι λάσπες και ακαθαρσίες.

Για να μην μεταφέρεται η λάσπη μέσα στα σπίτια, οι κάτοικοι τοποθετούσαν ένα μεταλλικό ποδόμακτρο στην είσοδο, ώστε όποιος έμπαινε να καθαρίζει πρώτα τα παπούτσια του. Μερικές φορές τοποθετούνταν και εντός των σπιτιών. 

Μέχριτην δεκαετία του 50-60, σε κάθε νεόκτιστη μονοκατοικία θεωρούνταν απαραίτητα τόσο το ποδόμακτρο όσο και το ρόπτρο στην είσοδο, και από άποψη πρακτικότητας αλλά και για αισθητικούς λόγους.

Η λέξη «ποδόμακτρο» προέρχεται από τις λέξεις «πόδι» και «μάκτρον» – με το «μάκτρον» να σημαίνει κάτι που χρησιμοποιείται για να σκουπίζεται κάποιος. Παρόμοια εντοπίζονται όχι μόνο στην Κύπρο αλλά και στην Ελλάδα και άλλες ευρωπαϊκές χώρες 

Σήμερα, με τον όρο «ποδόμακτρο» εννοούμε κυρίως το χαλάκι εισόδου. Μέχρι περίπου το 1980, μερικά ποδόμακτρα υπήρχαν ακόμη, αν και είχαν αρχίσει να εξαφανίζονται σταδιακά από νωρίτερα.

Καθώς οι δρόμοι πλέον είναι ασφαλτοστρωμένοι, τα ποδόμακτρα έχουν καταστεί άχρηστα, όμως πολλά σώζονται ακόμη σε ιστορικά κέντρα πόλεων, συχνά απαρατήρητα από τους περαστικούς. Πέρα από τη λειτουργική τους χρήση, τα ποδόμακτρα αποτελούν και δείγματα παλιάς τέχνης, με ποικιλία σχημάτων και διακοσμητικών λεπτομερειών.