Η κυβέρνηση του Αμερικανού Προέδρου Ντόναλντ Τραμπ, με τη συνεργασία του επιχειρηματία Έλον Μασκ, προχωρεί σε σημαντικές αλλαγές στην Υπηρεσία Διεθνούς Ανάπτυξης των ΗΠΑ (USAID). Στόχος είναι η μείωση των ομοσπονδιακών δαπανών μέσω της αναδιάρθρωσης ή ακόμη και η κατάργηση της USAID. Σύμφωνα με τον Έλον Μασκ, η USAID «αξίζει να πεθάνει» και ο λόγος, όπως είπε, γιατί είναι «μια φωλιά από ριζοσπάστες αριστερούς μαρξιστές, που μισούν την Αμερική». Αργότερα, ο Τραμπ πήρε θέση, δηλώνοντας ότι η USAID διοικείται από «μια ομάδα ριζοσπαστών παραφρόνων» και ότι η κυβέρνησή του απομακρύνει αυτά τα άτομα, ενώ αποφασίζει για το μέλλον της Υπηρεσίας.

Ο Υπουργός Εξωτερικών, Μάρκο Ρούμπιο, ανέλαβε προσωρινά τη διοίκηση της USAID, με σχέδια για ενσωμάτωσή της στο Υπουργείο Εξωτερικών. Η έδρα της USAID στην Ουάσιγκτον έκλεισε, ενώ οι περισσότεροι υπάλληλοι τέθηκαν σε άδεια και οι υπάλληλοι στο εξωτερικό κλήθηκαν να επιστρέψουν στις ΗΠΑ εντός 30 ημερών. Ο κύριος λογαριασμός της USAID στο X διαγράφηκε, και η ιστοσελίδα της παραμένει εκτός λειτουργίας από τότε. Ενδεχόμενη οριστική διάλυσή της απαιτεί έγκριση από το Κογκρέσο, ενώ υπάρχουν αντιδράσεις από νομοθέτες που υποστηρίζουν τη σημασία της στην παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας και τη διπλωματία.

Πρώην αξιωματούχοι της USAID και ανθρωπιστικές οργανώσεις έχουν προειδοποιήσει ότι η απόφαση να μειωθεί ο ρόλος της USAID θα μπορούσε να βλάψει τα εθνικά συμφέροντα ασφαλείας των ΗΠΑ, καθώς θα άφηνε ένα κενό που θα μπορούσαν να εκμεταλλευτούν η Κίνα και άλλοι αντίπαλοι των ΗΠΑ στις αναπτυσσόμενες χώρες.

Η USAID, που ιδρύθηκε το 1961, διαχειρίζεται περίπου το 60% της εξωτερικής βοήθειας των ΗΠΑ, υποστηρίζοντας χώρες όπως η Ουκρανία, η Αιθιοπία και η Υεμένη. Είναι όμως γνωστή και στην Κύπρο, καθώς άπλωσε τα χρηματοδοτικά της πλοκάμια την εποχή του Σχεδίου Ανάν, υποστηρίζοντας ομάδες που ήταν υπέρ του Σχεδίου που απέρριψε ο Κυπριακός Ελληνισμός.

Η εμπλοκή Κύπρου μετά το 1974 και η εξέλιξη

Η USAID έχει μακρά ιστορία συνεργασίας με την Κύπρο. Η συνεργασία ξεκίνησε ως πράξη ανθρωπιστικής βοήθειας το καλοκαίρι του 1974 και έχει εξελιχθεί σε «πρόγραμμα ειρήνης και συμφιλίωσης», με αποκορύφωμα τη δράση της κατά την περίοδο του Σχεδίου Ανάν. Στόχος της ήταν η ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των κοινοτήτων των Ελληνοκυπρίων και των Τουρκοκυπρίων, «για να μειωθούν οι εντάσεις και να προωθηθεί ένα κλίμα εμπιστοσύνης και συμφιλίωσης». Ακολουθούν μερικά από τα βασικά σημεία δράσης της USAID στην Κύπρο:

Ειρηνική Συνεργασία: Η USAID υποστηρίζει προγράμματα που προάγουν την ειρήνη και τη συμφιλίωση, χρησιμοποιώντας έρευνες βασισμένες σε στοιχεία για να εμπλέξει τους πολίτες, συμπεριλαμβανομένων γυναικών και νέων, στη λήψη αποφάσεων και την επίλυση προβλημάτων.

Πολιτιστική Κληρονομιά: Έχει εμπλακεί σε δραστηριότητες για τη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς, αναστήλωση εκκλησιών, τζαμιών και διατήρηση άλλων πολιτισμικών μνημείων.

Οικονομική Διασύνδεση: Η USAID έχει εργαστεί για τη δημιουργία οικονομικών δεσμών που μπορούν να ενισχύσουν την ειρήνη μέσω της οικονομικής ανάπτυξης και της συνεργασίας.

Η συμφωνία 60 εκ. δολαρίων USAID και UNDP

Τον Μάρτιο του 1998, η USAID υπέγραψε συμφωνία με το UNDP για τη χρηματοδότηση δικοινοτικών προγραμμάτων στην Κύπρο, δημιουργώντας το Δικοινοτικό Αναπτυξιακό Πρόγραμμα (ΔΑΠ). Στο πλαίσιο του ΔΑΠ, η Κύπρος έλαβε 60,5 εκατομμύρια δολάρια μεταξύ 1998-2004, εκ των οποίων 60 εκατομμύρια προήλθαν από την USAID και 0,5 εκατομμύριο από το UNDP.

Η διαχείριση των κονδυλίων έγινε από το Γραφείο της Υπηρεσίας Προγραμμάτων των Ηνωμένων Εθνών (UNOPS).

Η «στρατολόγηση» πριν από το Ανάν

Πριν από το Σχέδιο Ανάν, με χρηματοδότηση της USAID έγινε μια προσεκτικά σχεδιασμένη «στρατολόγηση» οικονομολόγων, ακαδημαϊκών, δημοσιογράφων, ακτιβιστών, ΜΚΟ, και «opinion leaders», προκειμένου να προωθηθούν συγκεκριμένα δικοινοτικά έργα και να δημιουργήσουν ευνοϊκές συνθήκες για υπερψήφιση του Σχεδίου Ανάν. Ο ρόλος της USAID ήταν ως διαχειριστής/παρατηρητής της συνολικής επιδότησης προς το UNDP, αντί ως υπεύθυνος λήψης αποφάσεων για μεμονωμένα δικοινοτικά έργα. Στο πλαίσιο αυτό, η USAID έδινε αναφορά στον οικονομικό αξιωματούχο της Πρεσβείας των ΗΠΑ.

Τον Φεβρουάριο του 2004, το Τμήμα Νοτιο-ανατολικών Μελετών του St. Antony’s College του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, SEESOX, διοργάνωσε σεμινάριο με χρηματοδότηση από την USAID και τα Ηνωμένα Έθνη (UNDP) μέσω της UNOPS, που είχε τον τίτλο «Getting to Yes: Suggestions for Embellishment of the Annan Plan for Cyprus» (Πώς εξασφαλίζεται το Ναι: Εισηγήσεις για ωραιοποίηση του Σχεδίου Ανάν για την Κύπρο). Σχετικό άρθρο στη «Σημερινή» από τη Φανούλα Αργυρού (18/01/23).

Η θέση της μετά την απόρριψη του Σχεδίου

Είχε ενδιαφέρον ότι μετά το Ανάν, στην έκθεση του ΔΑΠ της USAID (BDP), τον Μάιο του 2004, σημειώνεται: «Με την απόρριψη του Σχεδίου από τους Ελληνοκυπρίους δεν είναι σαφές εάν πρέπει ή θα συνεχιστεί το ΔΑΠ ή οποιοδήποτε άλλο πρόγραμμα εξωτερικής χρηματοδότησης, που αποσκοπεί να πείσει τους Ελληνοκυπρίους να ‘‘ψηφίσουν για την ειρήνη’’. Οι παράγοντες που οδήγησαν τους πολίτες αυτούς να απορρίψουν μια λύση μπορεί να είναι πολύ ισχυροί για να επιτρέψουν την επιτυχία οποιουδήποτε τέτοιου προγράμματος».

Αξίζει να σημειωθεί πως, το 2008, ο Επικεφαλής του Τμήματος Δημοσίων Yποθέσεων της αμερικανικής Πρεσβείας στη Λευκωσία, Tομ Mίλερ, που μετατέθηκε στην Aθήνα, δήλωσε στην εφημερίδα «Φιλελεύθερος» (8/6/2008): «Aν δεν ήταν και τα δικοινοτικά προγράμματα, το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος του 2004 θα ήταν 90% υπέρ του όχι».

Οικονομική ενίσχυση προς όφελος Τ/κ

Υπενθυμίζεται ότι, το 2004, μια επταμελής ομάδα από την αμερικανική συμβουλευτική εταιρεία Bearing Point επισκέφθηκε την Κύπρο, με στόχο τη «χαλάρωση των διεθνών κυρώσεων» κατά των Τουρκοκυπρίων και την προώθηση της οικονομικής ανάπτυξης στα κατεχόμενα, σύμφωνα με την ισλαμιστική εφημερίδα "Yeni Safak".

Τα Wikileaks αποκαλύπτουν ότι η επίσκεψη χρηματοδοτήθηκε από την USAID και είχε ως σκοπό τον καθορισμό της διάθεσης ενός πρόσθετου πακέτου βοήθειας ύψους 30,5 εκατομμυρίων δολαρίων, που παραχωρήθηκε από τις ΗΠΑ προς τους Τουρκοκυπρίους.

Σύμφωνα με την τότε ανακοίνωση της Πρεσβείας των ΗΠΑ στη Λευκωσία, η βοήθεια αυτή προορίζεται για την ενίσχυση των δικοινοτικών προγραμμάτων και τη διευκόλυνση της επανένωσης της Κύπρου μέσω της οικονομικής ανάπτυξης της τουρκοκυπριακής κοινότητας.

Την ίδια χρονιά αρκετές τουρκικές και τ/κ εφημερίδες έγραφαν ότι η τότε Αναπληρώτρια Βοηθός Υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ για Ευρωπαϊκές και Ευρασιατικές Υποθέσεις, Λόρα Κένεντι, θα επισκεφθεί το ψευδοκράτος για να συζητήσει το άνοιγμα γραφείου της USAID εκεί, καθώς και την απευθείας αεροπορική σύνδεση μεταξύ ΗΠΑ και κατεχομένων.

Χρηματοδότηση Δικοινοτικού τουρισμού

Σε έγγραφο του Wikileaks (05NICOSIA1565_a) στις 27/09/05, σημειώνεται πως, στο πλαίσιο του Δικοινοτικού Προγράμματος Ανάπτυξης (BDP), «η USAID Κύπρου προωθεί την ανεκτικότητα και καταπολεμά τον εξτρεμισμό μέσω του BDP, το οποίο υλοποιείται από το Αναπτυξιακό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών (UNDP) σε συνεργασία με τις Αρχές της Κυπριακής Δημοκρατίας και της μη αναγνωρισμένης Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου, καθώς και με την κοινωνία των πολιτών».

Προβληματισμός για κονδύλια στα κατεχόμενα

Γενικότερα, μετά το Σχέδιο Ανάν, η σκιώδης δράση της USAID στην Κύπρο είχε προβληματίσει την Κυβέρνηση, με τον τότε Υπουργό Εξωτερικό Μάρκο Κυπριανού να ζητά από τους Αμερικανούς διαφάνεια, όπως συγκεκριμένα προκύπτει μέσα από συγκεκριμένο έγγραφο του Wikileaks (08NICOSIA731_a)  (2008) σημειώνεται:

«Ο Κυπριανού σημείωσε ότι η Κυπριακή Δημοκρατία επιθυμούσε τη σύναψη διμερούς συμφωνίας με τις ΗΠΑ για τη ρύθμιση όλων των δραστηριοτήτων της USAID, ιδιαίτερα στο βόρειο τμήμα του νησιού. Παρά τις επιφυλάξεις του, εξέφρασε την άποψη ότι οι ΗΠΑ δεν είχαν συντονίσει τα προγράμματά τους με την κυπριακή Κυβέρνηση. Ο (Αμερικανός) Πρέσβης διαβεβαίωσε τον Υπουργό Εξωτερικών ότι το αρμόδιο υπουργικό προσωπικό είχε ενημερωθεί για τις λεπτομέρειες των προγραμμάτων βοήθειας. Επειδή η Πρεσβεία δεν είχε λάβει απάντηση, σχεδίαζε να προχωρήσει με την υλοποίησή τους».

Άλλες δικοινοτικές πρωτοβουλίες καταγράφονται το 2006 σύμφωνα με διπλωματικά έγγραφα της αμερικανικής Πρεσβείας, Wikileaks (06NICOSIA1614): «Προωθούμε μια σειρά από πρωτοβουλίες που στοχεύουν στην ενίσχυση της δικοινοτικής συνεργασίας στον τομέα του τουρισμού. Έχουμε ξεκινήσει ένα έργο μέσω του προγράμματος ACT, το οποίο χρηματοδοτείται από την USAID και διαχειρίζεται το UNDP, σε συνεργασία με τα αντίστοιχα εμπορικά επιμελητήρια, για τη δημιουργία ενός «Πρακτικού Οδηγού για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη» και ενός «Κώδικα Δεοντολογίας» για τα ξενοδοχεία », σημειώνεται.

Λεφτά για ΜΟΕ προκειμένου να εκλεγεί ο Ταλάτ

Η εμπλοκή της USAID στην Κύπρο επεκτάθηκε και στην έμμεση στήριξη συγκεκριμένων υποψηφίων στα κατεχόμενα, όπως ο Μεχμέτ Αλί Ταλάτ, όπως προκύπτει από το έγγραφο Μαρτίου 2009 Wikileaks (09NICOSIA193_a).

«Οι συζητήσεις για τις εκλογές στην ΤΔΒΚ και την υποστήριξη του κόμματος CTP του Ταλάτ ήταν κεντρικό θέμα στις διαπραγματεύσεις. Ως μέρος ενός ανεπίσημου σχεδίου στήριξης, προγραμματίστηκε συνάντηση των ελληνοκυπριακών και τουρκοκυπριακών εμπορικών επιμελητηρίων, με ομιλητές τους Ταλάτ και Χριστόφια.

»Τα μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης (ΜΟΕ) θεωρήθηκαν χρήσιμα για τη βελτίωση του κλίματος και την πρόοδο στις διαπραγματεύσεις, παρά τις αρχικές επιφυλάξεις των Ελληνοκυπρίων, που φοβούνταν ότι θα οδηγούσαν σε έμμεση αναγνώριση της ΤΔΒΚ. Η USAID, μέσω του UNDP, διέθεσε 600.000 δολάρια για την υποστήριξη της διαδικασίας», σημειώνεται.

 

Δημοσιεύτηκε στην Κυριακάτικη Σημερινή (09/02/25)