Αποδεσμεύθηκαν σήμερα (30.12.2020) στο Βρετανικό Εθνικό Αρχείο σωρεία νέων βρετανικών πρωθυπουργικών και υπουργικών εγγράφων. Από τον ένα πρωθυπουργικό φάκελο που αποδέσμευσαν για το Κυπριακό μετά από μόνο 24 και όχι 30 χρόνια και που αναφέρεται στη περίοδο 1995-97, επιβεβαιώνεται για ακόμα μια φορά ο πρωταρχικός ρόλος των Βρετανών. Τα κυριότερα θέματα που καλύπτει είναι οι πύραυλοι S-300, το Ενιαίο Αμυντικό Δόγμα, ο διορισμός του Sir David Hannay και ο ρόλος που ανέλαβε για προετοιμασία λύσης (βλέπε «Σχεδίο Ανάν»), η «πρωτοβουλία» Richard Holbrooke που ναυάγησε πριν ξεκινήσει, η κατηγορηματική δήλωση του βρετ. Υπ, Εξωτερικών Malcolm Rifkind ότι οι δολοφόνοι των Ισαάκ και Σολωμού είναι εγκληματίες που πρέπει να προσαχθούν ενώπιον της δικαιοσύνης, οι βρετανικές βάσεις και άλλα.
Συνοπτικά, τα έγγραφα φανερώνουν ότι οι Βρετανοί είχαν έντονα δραστηριοποιηθεί με πιέσεις προς την δική μας πλευρά για ανατροπή της καθόδου των ρωσικών πυραύλων S-300, είχαν ενημερώσει και την αμερικανίδα νέα Υπ. Εξωτερικών, Madeleine Albright και ζητήσει κοινή γραμμή τόσο για τους πυραύλους, οι οποίοι αν ερχόντουσαν στο νησί θα μείωναν, πίστευαν, τη τουρκική υπεροχή πάνω από τη Κύπρο και η Άγκυρα είχε αντιδράσει προκαταβολικά, όσο και για νέα πρωτοβουλία για διαπραγματεύσεις για λύση του Κυπριακού εντός του 1997 στη βάση της δι-κοινοτικής, δι-ζωνικής ομοσπονδίας. Στόχος των Βρετανών ήταν η διευθέτηση του Κυπριακού οπωσδήποτε πριν τις ενταξιακές της Κυπριακής Δημοκρατίας και τις προεδρικές στην Κύπρο το 1998. Γι΄αυτούς αποκλειόταν ένταξη της Κύπρου πριν την λύση.
Τα έγγραφα επίσης μας εξηγούν δια στόματος αμερικανού πρέσβη στην Λευκωσία Richard Boucher στις 8 Ιανουαρίου 1996, ποίοι ήσαν οι στόχοι του αμερικανού διπλωμάτη και βοηθού υπ. Εξωτερικών Richard Holbrooke (1994-Φεβ 1996) ο οποίος λεγόταν, ότι θα ανελάμβανε πρωτοβουλία για λύση του Κυπριακού αρχές του 1996. Αλλά αυτό, μόνο αν υπήρχαν γνήσιες ενδείξεις για λύση από αμφότερες τις πλευρές, θα ζητούσε από την Ελλάδα εγκατάλειψη του Ενιαίου Αμυντικού Δόγματος με αντάλλαγμα πρόοδο για λύση του Κυπριακού, από την Τουρκία ευελιξία στις στρατιωτικές διευθετήσεις, να δεχόταν μια διεθνή δύναμη (Νατοϊκή) μετά τη λύση, εις αντάλλαγμα να διατηρείτο η Συνθήκη Εγγυήσεως και να δεχόταν η Τουρκία ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ ως μια ομόσπονδη Κύπρο με την υπόσχεση ότι θα γινόταν εν καιρώ και η Τουρκία μέλος..
Ο βρετανός Υπ. Εξωτερικών και Κοινοπολιτείας Malcolm Rifkind, όμως δεν ήταν διατεθειμένος να αφήσει για κανένα λόγο τους Αμερικανούς να πάρουν πρωτοβουλία, το Κυπριακό ήταν βρετανικό ζήτημα. Για το σκοπό αυτό διόρισαν τον Sir David Hannay το Μάιο του 1996 ως αντιπρόσωπο της βρετανικής κυβέρνησης για το Κυπριακό και οποίος παρέμεινε στη θέση του μέχρι το 2003, για να ετοιμάσει τη λύση σε συνεργασία με τα Ηνωμένα Έθνη και το Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Ο Holbrooke αποχωρήσει από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ και μέσα του 1996 οι Αμερικανοί ήσαν ακόμα αναποφάσιστοι για οτιδήποτε και οι Βρετανοί παρέμειναν οι κύριοι «διαχειριστές του Κυπριακού». Δια χειρός Ντέιβιντ Χάνει και Φόρειν ΄Οφις μέχρι σήμερα. Με τους πυραύλους να αλλάζουν πορεία για Κρήτη το 1998.
Πολύ ενδιαφέρον όμως στα νέα έγγραφα είναι η θέση του Sir Malcolm Rifkind Υπ. Εξωτερικών και Κοινοπολιτείας στις δολοφονίες των Τάσου Ισαάκ και Σολωμού Σολωμού. Όταν ενημερώθηκε από τη Λευκωσία για τις βαρβαρότητες των Τούρκων και Τουρκοκυπρίων η αντίδραση του ήταν άμεση. Σημειώνω ότι ο Sir Malcolm Rifkind είναι δικηγόρος και ίσως να είδε και σωστά το θέμα από νομικής πλευράς.
Οι οδηγίες του προς τον Ύπ, Αρμοστή David Madden ήταν :
«Στις 19 Αυγούστου στην συνάντησή σας με τον Ντεντκάς να του επαναλάβετε τις ανησυχίες μας για τον τρόπο που χειρίστηκαν οι Τουρκοκύπριοι τα γεγονότα στη Νεκρά Ζώνη Είμαστε έντονα ανήσυχοι για τα γεγονότα στη Δερύνεια. Οι ενέργειες των Ελληνοκυπρίων ήσαν προκλητικές και το έχουμε επισημάνει στις Ελληνοκυπριακές αρχές. ΄Όμως η βία που χρησιμοποίησαν οι Τούρκοι και Τουρκοκύπριοι ήταν αρκετά δυσανάλογη και απαράδεκτη,
Καταδικάζουμε ειδικά τις δολοφονίες δύο Ελληνοκυπρίων (και το τραυματισμό άλλων). Ο πυροβολισμός αμάχων με αυτό τον τρόπο είναι εγκληματική ενέργεια. Ελπίζουμε θα ενεργήσετε ανάλογα για να φέρετε τους δράστες ενώπιον της δικαιοσύνης…» «Shooting of civilians in this way a criminal act. Trust you will take appropriate action to bring the perpetrators to justice». ( Η έμφαση της γράφουσας).
Τόσο η Bρετανική Υπάτη Αρμοστεία όσο και ο Μόνιμος Αντιπρόσωπος του ΓΓ του ΟΗΕ στην Κύπρο Gustave Feissell, είχαν περιγράψει λεπτομερώς στις εκθέσεις τους τις αγριότητες των Τούρκων και Τουρκοκυπρίων και ποίοι ευθύνονταν για τις δολοφονίες με αναφορά στους Γκρίζους Λύκους.
Αναλυτικότερα για όλα αυτά στο πρώτο μέρος της παρουσίασης μου στην «Σημερινή» της ερχόμενης Κυριακής και σε δεύτερο μέρος στην μεθεπόμενη Κυπριακή.
Φανούλλα Αργυρού - ερευνήτρια/δημοσιογράφος
