H ανατροπή του Παπαδόπουλου είχε αποφασιστεί πολύ πριν το Πολυτεχνείο. Μετά τα γεγονότα όμως τα γρανάζια μπαίνουν σε λειτουργία. Το πραξικόπημα μπαίνει στην τελική ευθεία.

Ποιος σχεδίασε την ανατροπή του Παπαδόπουλου; Διέταξε ο Ιωαννίδης τη δολοφονία του Μακάριου; Έστειλαν μήνυμα οι Αμερικανοί στον Ιωαννίδη να μην ανατρέψει τον αρχιεπίσκοπο της Κύπρου; Ποιος τον διαβεβαίωνε ότι οι Τούρκοι δεν θα παρέμβουν; Τι αποκαλύπτει για πρώτη φορά ο γιος του πράκτορα Γκαστ Αβρακώτος; Πώς απέδρασε ο Μακάριος; Τι είπε ο Τούρκος πρωθυπουργός Μπουλέντ Ετσεβίτ στους Αμερικανούς διπλωμάτες στην κρίσιμη διαπραγμάτευση μία μέρα πριν την εισβολή; Γιατί δεν ήρθε ο Κίσινγκερ να διαπραγματευτεί ο ίδιος με την Τουρκία; 

Διαβάστε επίσης: Σκοτεινή Δεκαετία 1964-1974: Tο πρώτο σχέδιο Άτσεσον, Βασιλιάς και Μακάριος

Ολα αυτά τα ερωτήματα βρίσκουν απαντήσεις στο πέμπτο και προτελευταίο επεισόδιο (δείτε εδώ ή στην υβριδική τηλεόραση του ΣΚΑΪ πατώντας το κόκκινο κουμπί στο τηλεκοντρόλ σας στο μενού ντοκιμαντέρ) της νέας μεγάλης σειράς ντοκιμαντέρ «Σκοτεινή Δεκαετία 1964-1974», του Αλέξη Παπαχελά,

Πότε αποφασίστηκε η ανατροπή του Παπαδόπουλου

Η ανατροπή του Παπαδόπουλου έχει αποφασιστεί πολύ πριν το Πολυτεχνείο. Μετά τα γεγονότα όμως τα γρανάζια μπαίνουν σε λειτουργία. Το πραξικόπημα μπαίνει στην τελική ευθεία.

"Ελληνικέ λαέ, απεφάσισα μετά τας χθεσινάς αναρχικάς εκδηλώσεις μιας οργανωμένης μειοψηφίας, να κηρύξω τον στρατιωτικόν νόμον καθ’ άπασαν την επικράτειαν προς αποκατάστασιν της διασαλευθείσης τάξεως. Τα γεγονότα των τελευταίων ημερών απέδειξαν την ύπαρξη συνωμοσίας των εχθρών της δημοκρατίας και της ομαλότητος. Ελληνικέ λαέ, η ποθητή διά κάθε έντιμον πολίτην εσωτερική γαλήνη θα αποκατασταθεί και το ανεκτίμητον αγαθόν της δημοσίας τάξεως θα κατοχυρωθεί εν τη πορεία της χώρας προς την ομαλήν δημοσίαν ζωήν" λέει σε διάγγελμά του ο Παπαδόπουλος. 

Μοιάζει να είναι ένα κοινό μυστικό. Ο Παττακός το μαθαίνει και προσπαθεί να ειδοποιήσει τον φίλο  του, τον δικτάτορα Παπαδόπουλο.

25 Nοεμβρίου 

Ο Χαράλαμπος Παλαϊνης αναλαμβάνει το σχέδιο για τη σύλληψη του Παπαδόπουλου.



Ο Παπαδόπουλος ανατρέπεται από τον Δημήτριο Ιωαννίδη, ο οποίος όμως δεν αναλαμβάνει κανένα δημόσιο αξίωμα. Είναι ο πιο ισχυρός άνθρωπος στη χώρα. Είναι όμως παράλληλα ο αόρατος δικτάτορας.

Η πρώτη κρίση που θα κληθεί να αντιμετωπίσει το νέο καθεστώς έρχεται το φθινόπωρο του 1973. Η χούντα του Ιωαννίδη λαμβάνει τις πρώτες εμπιστευτικές εκθέσεις για πετρέλαιο στον Πρίνο.

Η ανακάλυψη πετρελαίων στο Αιγαίο και το σκοτεινό παρασκήνιο 

 

Ο Τζων Ντέυ ήταν τότε υπεύθυνος ελληνικών υποθέσεων του Στέητ Ντιπάρτμεντ.

Η κρίση αποκλιμακώνεται και μετά ο Τούρκος πρωθυπουργός Μπουλέντ Ετσεβίτ συναντιέται με τον Ανδρουτσόπουλο. Ο Ετσεβίτ βγάζει τα δικά του συμπεράσματα για τον Έλληνα ομόλογό του. 

"Προσπάθησα πολύ σκληρά να καθιερώσω διάλογο μαζί του για την επίλυση των προβλημάτων μεταξύ των δύο χωρών, ιδίως εκείνων που αφορούν το Αιγαίο, αλλά δεν μπορούσε να εκφράσει καμία άποψη για κανένα θέμα. Προφανώς, ως πρωθυπουργός δεν είχε καμία πολιτική εξουσία και ακόμη και για πολύ τυπικές λεπτομέρειες έπρεπε να συνεννοηθεί τηλεφωνικά με την Αθήνα, οπότε δεν μπορούσαμε να φτάσουμε πουθενά." δηλώνει ο Ετσεβίτ. 

Η χούντα του Ιωαννίδη ετοιμάζεται να ανοίξει ένα νέο μέτωπο στην Κύπρο. Ο έμπειρος διπλωμάτης του ΥΠΕΞ Άγγελος Βλάχος βρίσκεται σε δύσκολη θέση: "Εκείνη την εποχή είχαμε πάρα πολλές ενδείξεις ότι κάτι το κακό ετοιμάζεται, και τότε είχα κάνει ένα έγγραφο στο οποίο απαιτούσα, να γίνει μια κοινή σύσκεψη του υπουργείου Εθνικής  Αμύνης και του υπουργείου Εξωτερικών, προς καθορισμό της πολιτικής. Εμείς ήμασταν υπέρ της εξακολουθήσεως του διαλόγου με τους Τούρκους, και της παραμονής του Μακαρίου στην εξουσία. Οι άλλοι έκαναν ό,τι μπορούσαν για να κλονίσουν τον Μακάριο από την εξουσία, και ίσως και να τον απομακρύνουν. Αλλά, πάντως, εκείνο για το οποίο είχα σχηματίσει βεβαιότητα, ήταν ότι οι Τούρκοι περιμένουν την κατάλληλη ευκαιρία για να κάνουν επέμβαση. Και υπέβαλα παραίτηση στις 29 Ιουνίου του 1974."

Ο διπλωμάτης Παύλος Αποστολίδης που υπηρετούσε στην ελληνική πρεσβεία της Λευκωσίας θυμάται πόσο έντονο ήταν το αντιμακαριακό κλίμα ανάμεσα στους Έλληνες αξιωματικούς στην Κύπρο: "Εμείς βέβαια πολύ γρήγορα στην πρεσβεία αντιλαμβανόμαστε ότι οι Έλληνες στρατιωτικοί στην Κύπρο σαφώς κάνανε πόλεμο στο Μακάριο. Στην επέτειο του Ελληνικού πραξικοπήματος μας κάλεσε η ΕΛΔΥΚ, να πάμε όλη η πρεσβεία για να γίνει κάποια τελετή εορτασμού. Είχε έρθει και ο Μακάριος και ο Αρχιεπίσκοπος και μετά πήρε το μικρόφωνο  αλλά το μικρόφωνο σιώπησε, χάλασε. Δεν τον αφήσαν να μιλήσει καθόλου. Χαρακτηριστικό του κλίματος, του πώς χειροτέρευε συνέχεια από μήνα σε μήνα."

Ο Μακάριος στέλνει τότε μια σκληρή επιστολή στον πρόεδρο της ελληνικής δημοκρατίας Φαίδωνα Γκιζίκη, με την οποία ζητάει να φύγουν όλοι οι Έλληνες αξιωματικοί από την Κύπρο. Ο Μακάριος είχε στείλει πριν την επιστολή στον εξόριστο βασιλιά Κωνσταντίνο και στον Κωνσταντίνο Καραμανλή.

Το τελεσίγραφο του Μακαρίου προκαλεί τη σφοδρή αντίδραση του Ιωαννίδη.

"Μας είπε ότι 'με αυτό που κάνει ο Μακάριος, θα χάσουμε την Κύπρο, θα βγουν οι Τούρκοι και θα τον ανατρέψουμε,' διηγείται ο Παλαΐνης.  

Ο Ιωαννίδης θέτει σε εφαρμογή το σχέδιο ανατροπής του ηγέτη της Κύπρου. Είχε πειστεί ότι η ανατροπή του Μακαρίου δεν θα προκαλούσε αντίδραση από τους Τούρκους.

Ο τότε αρχηγός του Ναυτικού, Πέτρος Αραπάκης, ανησυχεί για τα σχέδια του Ιωαννίδη. Τον φωνάζει στο γραφείο του και τον προειδοποιεί. 

"Μου λέει 'Κύριε αρχηγέ με ζητήσατε;' λέω 'Σας ζήτησα διότι ανησυχώ'. 'Γιατί ανησυχείτε;' 'Για τα γεγονότα αυτά'. 'Μην ανησυχείτε, μου λέει, αυτά δεν είναι'. 'Αυτά άστα', του λέω. 'Μην κάνεις οτιδήποτε κατά του Μακαρίου, γιατί θα οδηγήσεις τον τόπο σε εθνικές περιπέτειες. Αυτό είναι γραμμένο δηλαδή, δεν είναι ότι το λέω εκ των υστέρων, θα είναι έγκλημα. Και τι απάντησε ο Ιωαννίδης εκείνη την ώρα; 'Εγώ δεν συμφωνώ' και σηκώθηκε κι έφυγε."

Ο Ιωαννίδης βάζει μπροστά το πραξικόπημα στην Κύπρο.

Τα νέα φτάνουν στα αυτιά της Ουάσιγκτον. Ο διπλωμάτης Τόμας Μπόγιατ, υπεύθυνος για την Κύπρο, συντάσσει ένα απόρρητο υπόμνημα για τον Χένρι Κίσινγκερ που εξηγεί πολύ απλά την κρισιμότητα της κατάστασης.

Το υπόμνημα του Μπόγιατ χάνεται όμως στη γραφειοκρατία.

Τελικά οι Αμερικανοί προσπαθούν να στείλουν ένα μήνυμα στον Ιωαννίδη για την Κύπρο μέσω του πρέσβη Χένρι Τάσκα. Αυτό θυμάται έντονα ο διπλωμάτης Άγγελος Βλάχος.

CIA προς τον Ιωαννίδη: «Θα είσαι στην Κωνσταντινούπολη σε τρεις μέρες ως αιχμάλωτος πολέμου» 

Εκείνη την περίοδο είναι η εποχή των διπλών μηνυμάτων. Της μεγάλης μπλόφας. Ο Ιωαννίδης άλλα λέει στους Αμερικανους, επισήμως. Άλλα λέει στους στενούς του συνεργάτες.

Λίγες μέρες πριν το πραξικόπημα ο Ιωαννίδης στέλενει μέσω ενός δικού του ανθρώπου ένα μήνυμα στη CIA. Αυτή τη φορά ισχυρίζεται ότι άλλαξε γνώμη και δεν θα ανατρέψει τον Μακάριο.

Πραξικόπημα στην Κύπρο 

Το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου

"Υπήρχαν δύο χαρτιά εκεί, το ένα ήταν η συνοπτική αναφορά της CIA που έλεγε ότι ο ταξίαρχος Ιωαννίδης δεν ενδιαφέρεται πλέον να επέμβει στην Κύπρο και ότι δεν χρειάζεται να ανησυχούμε για πραξικόπημα, και το άλλο ήταν μια έκθεση από την πρεσβεία στη Λευκωσία που ανέφερε ότι το πραξικόπημα βρισκόταν σε εξέλιξη. Οπότε, ξέρετε, αιφνιδιαστήκαμε εντελώς από τον Ιωαννίδη. O Ιωαννίδης σίγουρα παραπλανούσε την αμερικανική κυβέρνηση και χρησιμοποιούσε τη CIA ως δίαυλο για αυτό. Το αν η CIA ήταν αναμεμειγμένη σε αυτό ή όχι, ή το ποιος στη CIA ήταν συνεργός σε αυτό, δεν το γνωρίζω. Δεν ξέρω αρκετά για να απαντήσω σε αυτή την ερώτηση." αναφέρει ο  Μπογιάτ. 

Το πρωί της 15ης Ιουλίου και ενώ έχει ήδη γίνει το πραξικόπημα εναντίον του Μακαρίου, ο Ιωαννίδης και οι συνεργάτες του βρίσκονται στο Πεντάγωνο και περιμένουν νέα από την Λευκωσία. Κάποια στιγμή, ο υπασπιστής του, Γιώργος Σταύρου παίρνει ένα πολύ περίεργο τηλεφώνημα.

«Με τον παπά, τελειώσατε επιτέλους;»

Ο Μακάριος διαφεύγει και βρίσκει καταφύγιο στη βρετανική βάση στο Ακρωτήρι. Πολύ μακριά στο Λονδίνο ενημερώνεται ο τότε ΥΠΕΞ Κάλαχαν.

O Ιωαννίδης εξοργίζεται όταν μαθαίνει ότι ο Μακάριος δεν συνελήφθη και ότι δραπέτευσε από την Κύπρο.  

Μέχρι σήμερα παραμένει μυστήριο αν ο Ιωαννίδης είχε δώσει την εντολή να εκτελεστεί ο Μακάριος.

Στην Αμερική συνειδητοποιούν την μπλόφα του Ιωαννίδη.

Οι Αμερικανοί συνειδητοποιούν την μπλόφα του Ιωαννίδη στην Κύπρο

Το πραξικόπημα είχε σχεδιαστεί μεν στρατιωτικά αλλά υπήρχαν πολλές εκκρεμότητες. Η πιο κρίσιμη: ποιος θα έπαιρνε τη θέση του Μακαρίου.

Είχε διατάξει τη δολοφονία του Μακαρίου ο Ιωαννίδης; 



Το πραξικόπημα είχε σχεδιαστεί μεν στρατιωτικά αλλά υπήρχαν πολλές εκκρεμότητες. Η πιο κρίσιμη: ποιος θα έπαιρνε τη θέση του Μακαρίου.

Πώς επιλέχθηκε ο Νίκος Σαμψών ως Πρόεδρος της Κύπρου; 

Στις 15 Ιουλίου καθώς περνάνε οι ώρες χωρίς να υπάρχει επίσημη κυπριακή κυβέρνηση, ορκίζεται τελικά πρόεδρος της δημοκρατίας στην Κύπρο, ο Νίκος Σαμψών. Όλοι ήξεραν και πρώτος ο Ιωαννίδης ότι ήταν όμως κόκκινο πανί για τους Τούρκους.

Η ανατροπή του Μακαρίου προκαλεί συναγερμό στην Ουάσιγκτον. Ο Κίσινγκερ βλέπει ότι μια πιθανή τουρκική εισβολή στην Κύπρο μπορεί να προκαλέσει ανάφλεξη σε όλη την περιοχή, πόλεμο με την Ελλάδα και αποσταθεροποιήση της Δύσης με εμπλοκή των σοβιετικών. Στέλνει αμέσως τον υφυπουργό Εξωτερικών Τζο Σίσκο στο Λονδίνο και από εκεί για να μεσολαβήσει στην Αθήνα και την Αγκυρα.

Γιατί δεν πήγε ο ίδιος ο Κίσινγκερ να αποτρέψει την τουρκική εισβολή; 

Στο Λονδίνο, ο Ετσεβίτ προσπαθεί να πείσει τον Βρετανό υπουργό Εξωτερικών να δώσει το πράσινο φως για μια επίσημη στρατιωτική επέμβαση.

Οι Βρετανοί αρνούνται να συναινέσουν αλλά η Τουρκία δεν υποχωρεί. Ο Σίσκο συναντιέται με τον Ετσεβίτ.

Στις 19 Ιουλίου ο Μακάριος εκφωνεί μια αμφιλεγόμενη ομιλία στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ. "Το πραξικόπημα της ελληνικής χούντας αποτελεί εισβολή, από τις συνέπειες της οποίας υποφέρει ολόκληρος ο κυπριακός λαός, τόσο οι Έλληνες όσο και οι Τούρκοι. Απευθύνω έκκληση σε όλα τα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας να κάνουν ό,τι μπορούν για να τερματιστεί αυτή η ανώμαλη κατάσταση, η οποία δημιουργήθηκε από το πραξικόπημα της Αθήνας."

Στην Αθήνα ο Αμερικάνος διπλωμάτης συναντά τον δικτάτορα Ιωαννίδη.

Η απάντηση του Ιωαννίδη στους Αμερικανούς 

Ο αμετανόητος δικτάτορας δεν αλλάζει γνώμη. Έτσι ανοίγει η πόρτα της τουρκικής εισβολής.

«Ενημέρωσα το επιτελείο ότι γίνεται απόβαση στην Κύπρο και δεν με πιστεύανε» 

Tην ίδια ώρα ο Σίσκο φεύγει από την Αθήνα για την Αγκυρα για να συναντήσει τον Ετσεβίτ. Περιμένει αρκετή ώρα ενώ ο Τούρκος πρωθυπουργός μιλάει με τον Κίσινγκερ στο τηλέφωνο. Η συνάντηση ξεκινάει μετά τα μεσάνυχτα και ενώ το υπουργικό συμβούλιο, μαζί με τους στρατηγούς, συνεδριάζει σε μια διπλανή αίθουσα.

Οι Αμερικανοί προσπαθούν να πείσουν τους Τούρκους να μην εισβάλουν στην Κύπρο

Στην Κύπρο επικρατεί αναταραχή. Οι ξένοι ανταποκριτές πλημμυρίζουν το ξενοδοχείο Λήδρα Παλλάς. Λίγα χιλιόμετρα μακριά, στην ακτή Πέντε Μίλι της Κερύνειας η ζωή συνεχιζόταν κανονικά.

«Εμείς είχαμε διαβεβαιώσεις από το ΓΕΦ υποτίθεται ότι είναι για ασκήσεις αυτά και να μην ανησυχούμε»

Ο Αλέξανδρος Σημαιοφορίδης ήταν ο αξιωματικός της ΚΥΠ στην Κερύνεια και παρακολουθούσε τα τουρκικά πλοία να πλησιάζουν.

Την ίδια ώρα στην Αθήνα η πολιτική και στρατιωτική ηγεσία κοιμόταν τον ύπνο του δικαίου. 

Η επόμενη μέρα, η 20 Ιουλίου του 1974, θα άλλαζε μια για πάντα την ιστορία της Ελλάδας και της Κύπρου.

Πηγή: skai.gr