Το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας της ΕΕ επικαλύπτεται όσον αφορά τα έργα τα οποία καλύπτει με τα προϋπάρχοντα προγράμματα χρηματοδότησης, διαπιστώνει σε έκθεσή του Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο, επισημαίνοντας πως ο νέος μηχανισμός διασυνδέει τη χρηματοδότηση από τον μηχανισμό κάλυψης δαπανών που έχουν ήδη καταβληθεί, και πως οι έλεγχοι που προβλέπονται αυτή τη στιγμή δυσκολεύουν τον εντοπισμό και την αποτροπή τέτοιων περιπτώσεων.

«Η διπλή χρηματοδότηση συνιστά κατάχρηση των ενωσιακών κονδυλίων και κατασπατάληση των χρημάτων των Ευρωπαίων φορολογούμενων. Παρόλα αυτά, οι διασφαλίσεις που υπάρχουν είναι εντελώς ανεπαρκείς», δήλωσε σχετικά η Annemie Turtelboom, μέλος του ΕΕΣ και αρμόδια για τον έλεγχο.

«Το μοντέλο χρηματοδότησης που υιοθετήθηκε για το Ταμείο Ανάκαμψης υποτίθεται ότι θα απλούστευε τα πράγματα. Ωστόσο, η απλούστευση αυτή δεν θα πρέπει να στοιχίσει στην ΕΕ την αποδυνάμωση της προστασίας των οικονομικών συμφερόντων της» σημείωσε.

Σε γραπτή δήλωση, εκπρόσωπος της Κομισιόν χαιρέτισε πάντως πως το ΕΕΣ «δεν διαπίστωσε συγκεκριμένες περιπτώσεις διπλής χρηματοδότησης» μεταξύ του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, τον Μηχανισμό Συνδέουμε την Ευρώπη και τα Ταμεία Συνοχής μέχρι τον Φεβρουάριο του 2024 στο πλαίσιο των ελέγχων της.

Σύμφωνα με την Κομισιόν, υπάρχει ήδη μηχανισμός μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας για αποφυγή τέτοιων περιπτώσεων, με αποτέλεσμα Κομισιόν και κράτη μέλη να έχουν ταυτοποιήσει περιπτώσεις όπου υπήρχε το ενδεχόμενο διπλής χρηματοδότησης.

Πάντως στην έκθεση του, το ΕΕΣ σημειώνει μετά την ολοκλήρωση του ελέγχου, η Κομισιόν γνωστοποίησε τον εντοπισμό των δύο πρώτων πιθανών περιπτώσεων διπλής χρηματοδότησης με κονδύλια . «Υπό το φως της εν προκειμένω έκθεσης, το ΕΕΣ πιστεύει ότι ο εντοπισμός μόνο δύο περιπτώσεων σε ένα κράτος μέλος καταδεικνύει περίτρανα την προχειρότητα του συστήματος εντοπισμού και υποδηλώνει αναμφίβολα ότι τα σημερινά εργαλεία δεν είναι ούτε πρόσφορα ούτε αποτελεσματικά για τον εντοπισμό της διπλής χρηματοδότησης» σημειώνεται.

Η έκθεση

Σε δελτίο Τύπου που συνοδεύει την έκθεση, το ΕΕΣ επισημαίνει πως η ενίσχυση της οικονομικής, κοινωνικής και εδαφικής συνοχής μεταξύ και εντός των κρατών μελών αποτελούσε παραδοσιακά αποκλειστική αρμοδιότητα των ταμείων της πολιτικής συνοχής και του μηχανισμού «Συνδέοντας την Ευρώπη», στα οποία αναλογούν 358 δις ευρώ και 34 δις ευρώ αντίστοιχα για τη δημοσιονομική περίοδο 2021 - 2027.

Όπως όμως επισημαίνεται, το Ταμείο Ανάκαμψης που συστάθηκε το 2021 για αντιμετώπιση των επιπτώσεων της πανδημίας διαθέτει ακόμα 648 δις ευρώ προς χρηματοδότηση δράσεων σε παρόμοιους τομείς, όπως οι μεταφορές και οι ενεργειακές υποδομές.

Σημειώνεται ακόμα πως για πρώτη φορά, η χρηματοδοτική στήριξη μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης δεν συνδέεται με πραγματικές δαπάνες και, για τον λόγο αυτό, εμπεριέχει μεγαλύτερο κίνδυνο διπλής χρηματοδότησης των ίδιων δαπανών με ενωσιακούς πόρους.

Σύμφωνα με το ΕΕΣ, το νομικό πλαίσιο δεν έχει προσαρμοστεί στο διαφορετικό μοντέλο εκτέλεσης των δαπανών που εφαρμόζεται σήμερα, με τον ορισμό της διπλής χρηματοδότησης που προβλέπεται να μην καλύπτει το χρηματοδοτικό μοντέλο του Ταμείου Ανάκαμψης όπου «οι εκταμιεύσεις δεν συνδέονται με δαπάνες, αλλά έρχονται ως ανταμοιβή για την επίτευξη ορόσημων και τιμών - στόχου».

Επίσης, «σημαντικό μέρος της παρεχόμενης χρηματοδότησης, που αφορά μεταρρυθμίσεις και άλλες δραστηριότητες που θεωρούνται μηδενικού κόστους’, απλώς παραβλέπεται, καθώς η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κρίνει ότι αυτές δεν κρύβουν κανένα κίνδυνο διπλής χρηματοδότησης» σημειώνει το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο, καταγράφοντας τη διαφωνία του με την προσέγγιση αυτή της Επιτροπής.

Το ΕΕΣ σημειώνει ακόμα πως ο συντονισμός και η εποπτεία είναι μεγάλη πρόκληση και για τα κράτη μέλη λόγω των πολλαπλών επιπέδων διακυβέρνησης, με αποτέλεσμα «ο έλεγχος της απουσίας διπλής χρηματοδότησης» να «βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στις υπεύθυνες δηλώσεις των αποδεκτών των ενωσιακών κονδυλίων».

Όπως τονίζεται, οι πλείστοι έλεγχοι για διασταύρωση των χρηματοδοτήσεων δεν αυτοματοποιημένοι, κάτι που σημαίνει πως υπάρχει μικρή δυνατότητα ελέγχων μεγάλης κλίμακας, ενώ ούτε τα συστήματα πληροφορικής των κρατών μελών δεν είναι διαλειτουργικά.

Το ΕΕΣ θεωρεί ακόμα πως οι διασφαλίσεις που επικαλείται η Κομισιόν βασίζονται «σε ανεπαρκή τεκμήρια», ενώ κάνει λόγο για κενό στον σχεδιασμό του Ταμείου που επιφέρει και ένα κενό λογοδοσίας.

«Στην πραγματικότητα, καθώς η πληρωμή εξαρτάται από την επίτευξη ορόσημων και τιμών - στόχου σε εθνικό επίπεδο, η Επιτροπή είναι παντελώς απούσα από ό,τι έχει να κάνει με την εκτέλεση των δαπανών στην πράξη» επισημαίνει το ΕΕΣ, σημειώνοντας πως η Κομισιόν δεν έχει για παράδειγμα άμεση πρόσβαση στον πλήρη κατάλογο των τελικών αποδεκτών στις διάφορες χώρες.

Η απάντηση της Κομισιόν

Από την πλευρά της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, σε γραπτή απάντηση εκφράζεται ικανοποίηση για το ότι δεν εντοπίστηκαν συγκεκριμένες περιπτώσεις διπλής χρηματοδότησης μέχρι τον Φεβρουάριο του 2024, σημειώνοντας πως κάτι τέτοιο συμβαίνει «μόνο εάν ο προϋπολογισμός της ΕΕ στηρίζει τις ίδιες δαπάνες δύο φορές, σύμφωνα με τον δημοσιονομικό κανονισμό και τον κανονισμό για το Ταμείο Ταχύρρυθμης Ανάπτυξης».

Απαντώντας στη θέση πως θα πρέπει να γίνονται έλεγχοι για την απουσία διπλής χρηματοδότησης σε σχέση με τα λεγόμενα «μέτρα μηδενικού κόστους», η Κομισιόν επισημαίνει πως τα «μέτρα μηδενικού κόστους» που προβλέπει το Ταμείο Ανάκαμψης είναι «μεταρρυθμίσεις ή επενδύσεις που είτε δεν συνεπάγονται κανένα κόστος (π.χ. θέση σε ισχύ ενός νέου νόμου) είτε χρηματοδοτούνται εξ ολοκλήρου από κονδύλια που δεν προέρχονται από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και περιλαμβάνονται στα Σχέδια Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (των κρατών μελών), λόγω της ισχυρής σύνδεσής τους με άλλα μέτρα που περιλαμβάνονται στα σχέδια (π.χ. επενδύσεις που υποστηρίζονται από εθνικά κονδύλια)».

«Η Επιτροπή θεωρεί ότι η άποψη ότι οι έλεγχοι διπλής χρηματοδότησης θα πρέπει να διενεργούνται και σε σχέση με τα “μέτρα μηδενικού κόστους” δεν συνάδει με το γράμμα και το πνεύμα του κανονισμού για το ΤΑΑ, όπου η διπλή χρηματοδότηση είναι μια έννοια βασισμένη στο κόστος» προσθέτει ο εκπρόσωπος στη σχετική δήλωση.

Όσον αφορά τη γενικότερη θέση του ΕΕΣ για αυξημένο κίνδυνο διπλής χρηματοδότησης λόγω του μοντέλου όπου η καταβολή κονδυλίων δεν συνδέεται με δαπάνες, η Κομισιόν αναφέρει πως στο πλαίσιο του Ταμείου Ανάκαμψης «υπάρχει ένα ισχυρό σύστημα ελέγχου για την αντιμετώπιση του κινδύνου διπλής χρηματοδότησης από την πρώιμη φάση» του σχεδιασμού των εθνικών σχεδίων και καθ’ όλη τη διάρκεια της υλοποίησης τους.

Αφενός, τονίζεται, τα κράτη μέλη διενεργούν ελέγχους ως τα κατά κύριο λόγο υπεύθυνα για την πρόληψη, τον εντοπισμό και τη διόρθωση της διπλής χρηματοδότησης, μέσω των εθνικών Ελεγκτικών Αρχών. Αφετέρου, η Κομισιόν προχωρεί στους δικούς της ελέγχους αξιολόγησης ρίσκου, ελέγχοντας «την αξιοπιστία και την ευρωστία των εθνικών συστημάτων ελέγχου» μέσω μεταξύ άλλων στοχευμένων ελέγχων, μέσω των ελέγχων συμμόρφωσης των εθνικών ελεγκτικών αρχών και των ελέγχων του συστήματός της για την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης.  

Τέλος, η Κομισιόν τονίζει πως στο πλαίσιο της αξιολόγησης του κάθε εθνικού σχεδίου, αξιολογήθηκε και αν υπήρχαν τα κατάλληλα συστήματα για αποφυγή της διπλής χρηματοδότησης, και εκεί που διαπιστώθηκαν αδυναμίες προστέθηκαν συγκεκριμένα ορόσημα ελέγχου τα οποία έπρεπε να εκπληρωθούν πριν από την πρώτη πληρωμή. Σε αυτό το πλαίσιο, προστίθεται, η Επιτροπή και τα κράτη μέλη εντόπισαν πιθανές περιπτώσεις διπλής χρηματοδότησης, και η Επιτροπή «βρίσκεται σε επαφή με τα αρμόδια κράτη μέλη για να αναλύσει αυτόν τον περιορισμένο αριθμό περιπτώσεων και να προτείνει διορθωτικές ενέργειες, εάν και όπου χρειάζεται». 

Πηγή: ΚΥΠΕ