Τα ΜΕΓΑΛΑ ΒΙΒΛΙΑ (εν όψει διαλέξεως στην Φιλοσοφική Εταιρεία Κύπρου, Θέατρο Ένα, Παλαιά Λευκωσία, κάποια κάποτε Πέμπτη, 5πμ)

Όταν τα βιβλία περικλείνουν την ιπποσύνη στις σελίδες τους, είναι τούτο ζωή ή θάνατος τής ιπποσύνης; Όταν, στο μυθιστόρημα του Δον Κιχώτη, στο τέλος του, καίγεται η βιβλιοθήκη με τα τελευταία βιβλία της ιπποσύνης, αυτά που οδήγησαν τον Δον Κιχώτη να την βιώσει ... ή αναβιώσει, πεθαίνει μαζί τους κι η ιπποσύνη, που πια μόνο σ' αυτά ζούσε; Τί προσπαθεί πράγματι να διασώσει φορώντας την γελοία πανοπλία του ο Δον Κιχώτης και επιχειρώντας να ζήσει ως πραγματικότητα την ιπποσύνη των βιβλίων; Να περισώσει την ιπποσύνη των βιβλίων, ή να την... διασώσει από αυτά, διεκδικώντας γι' αυτήν μια πραγματικότητα έξω από τα βιβλία; Κρύβοντας κάθε βιβλίο για την ιπποσύνη όλα τα άλλα βιβλία για την ιπποσύνη, μας δελεάζει με το απροσδόκητο συμπέρασμα ότι ιπποσύνη δεν υπήρξε πριν από το ιπποτικά βιβλία ή και ότι υπήρξε μονάχα μέσα σε αυτά. Έτσι, και ο τελευταίος θεματοφύλακας των ιπποτικών αρετών, ο Δον Κιχώτης, θα είναι κάποιος που έπλασε τον εαυτό του και τον κόσμο του αποκλειστικά μέσα από τα ιπποτικά βιβλία. Και όταν λοιπόν ο ιερέας, ο κουρέας, η ανιψιά και υπηρέτρια βάζουν φωτιά στην βιβλιοθήκη, σκοτώνουν μεν την ιπποσύνη αλλά διασώζουν για τον Δον Κιχώτη τον ίδιο το αδιαφιλονίκητο προνόμιο να είναι το τελευταίο και μόνο δείγμα ενός είδους χωρίς απογόνους.

Αναλύοντας την σχέση του Θερβάντες με τις αξίες και αλήθειες του ήρωα του, Δον Κιχώτη, και ταυτόχρονα με τις αρετές του βιβλίου του για τον Δον Κιχώτη, ο Ίταλο Καλβίνο στο διαβάζοντας τους κλασικούς διαφορίζει ανάμεσα σε δύο Θερβάντες: Εκείνον που αποτιμά την αξία του ιπποτικού του μυθιστορήματος στο πώς αυτό απομακρύνεται από τους κανόνες του είδους διεκδικώντας μια πρωτοτυπία και την αξία έτσι του βιβλίου ως βιβλίου, και εκείνο τον Θερβάντες που ταυτίζεται με τον ήρωα του και αρνείται να κάνει τον διαχωρισμό μεταξύ βιβλίων και ζωής, επιζητώντας "να ξαναβρεί τον μύθο έξω από τα βιβλία". Κι ένας Θερβάντες, εκείνος που κρίνει τα βιβλία ως βιβλία, σε αναφορά με αισθητικά κριτήρια βρίσκεται πίσω από τον επιλογή του ιερέα να διασώσει δυο βιβλία από την καιγόμενη βιβλιοθήκη: το Τιρά ο Μπλαν και την ποίηση του Αριόστο. Το ιστόρημα ή μυθιστόρημα ως βιβλίο, κι όχι ως ιστορία πίσω κι έξω από το βιβλίο. Όπως αντίθετα φαίνεται να είναι ο ίδιος ο Δον Κιχώτης, αναζητώντας την αλήθεια του μύθου της ιπποσύνης, που όμως πεθαίνει μεγαλειωδώς στους δρόμους της Μάντσα. Η παρακμή της ιπποσύνης ήδη σε άλλες πόλεις, πχ της Ιταλίας, όπου τα λαϊκά μοτίβα της ιπποτικής φαντασίας παρωδούνται σαν τέτοια, αλλά την ίδια ώρα τρέφουν και μια νοσταλγία για την "αθώα λαϊκή φαντασία των τροβαδούρων", προετοιμάζοντας "τον ουρανό της ποίησης να δεχτεί το πνεύμα της", σε μια λογοτεχνική εξιδανίκευση γης παράδοσης, όταν την ίδια ώρα, ένα αιώνα πριν τον Θερβάντες, το 1526, ρίπτονται στην πυρά της χλεύης. Στην Ιταλία παρατηρείται τον 16ο αιώνα ένα ιπποτικό revival, όπου, όπως και για τον ιππότη της Λα Μάντσα, "αλήθεια σήμαινε ακόμη πίστη στον μύθο". Ήδη, εικόνες και περιγραφές από τις μυθικές στο χρώμα τους αλλά πραγματικές στις υποσχέσεις τους χώρες του νέου Κόσμου με τις ιστορίες των Κογκισταδόρες, τροφοδοτούν κι εξάπτουν τις φαντασίες. Αποδομώντας κωμικά με την ειρωνική απόδοση της προσπάθειας του Δον Κιχώτη να αναβιώσει ως προσωπική ιστορία ό,τι πεθαίνει, τον κόσμο των ιπποτικών μυθιστοριών που τους προηγούμενους τρεις αιώνες, τον -12ο, 13ο και 14ο είχαν υποκαταστήσει στην λαϊκή εντρύφηση τα θρησκευτικά αναγνώσματα, ο Θερβάντες βρίσκεται στο μεταίχμιο και σηματοδοτεί το τέλος της χιλιετίας του μυθιστορήματος.