Έκτακτες ειδήσεις
02.12.2024
Τίτος Χριστοδούλου
Αλήθεια, βεβαιότητα και σκεπτικισμός. 'Iσως το μεγαλύτερο μάθημα που έχουμε μάθει από την φιλοσοφία για την αλήθεια, είναι ότι ο σκεπτικισμός είναι ένα παιχνίδι που δεν μπορείτε να σταματήσετε κάποιον από το να το παίζει, αν είναι αποφασισμένος να το κάνει. Όπως ένας γελωτοποιός, ο σκεπτικιστής μπορεί να συνεχίσει να χορεύει και να γελά, περιπαίζοντάς μας με ρεφραίν όπως 'Αλλά πώς μπορείς να είσαι βέβαιος;' 'Όλα θα μπορούσαν να είναι ένα σφάλμα'.
Ο σκεπτικιστής γελωτοποιός θα μπορούσε να έχει μία αξία στο ότι μας θυμίζει συνέχεια ότι τίποτα δεν είναι βέβαιο, όλα είναι πραγματικά αβέβαια. Αλλά με το να είναι συνέχει σκεπτικιστής, ο γελωτοποιός έχει χάσει το κρίσιμο σημείο: η έλλειψη απόλυτης βεβαιότητας είναι αναπόφευκτη. Έτσι έχει ο κόσμος, κι αυτό είναι το τίμημα της προσπάθειας για γνώση. Αλλά αυτό δεν είναι λόγος να πιστέψουμε ότι δεν μπορούμε να αναζητούμε την γνώση και την αλήθεια. Είναι, απλά, λόγος να το κάνουμε με περισσότερη ταπεινότητα. Εν τέλει, ο γελωτοποιός ζει σε ένα θλιβερό κόσμο, όπου η αλήθεια, ζητώντας την απόλυτη βεβαιότητα, την σχέση με την απαρασάλευτη, την 'πραγματική' πραγματικότητα, δεν έχει καν νόημα.
Αναμετρούμενη με μια τέτοια πραγματικότητα, η αλήθεια χάνει την δική της πραγματικότητα. Η εναλλακτική διέξοδος, είναι να δεχθούμε ότι υπάρχει αλήθεια, αν και δεν είναι ό,τι επιδιώκουν οι ρεαλιστές, οι μύστες της πραγματικότητας. Πραγματικότητα, κι αλήθεια, είναι ακριβώς ό,τι θα μπορούσε να είναι αλλιώς. Έτσι διδάσκει η εμπειρία, κι αυτός είναι ο φιλοσοφικά δόκιμος τρόπος να προχωρούμε στο ψάξιμο της αληθείας. Η φιλοσοφία μας διδάσκει ότι υπάρχουν μερικά κριτήρια με αναφορά στα οποία μπορούμε να ζυγίζουμε τους ισχυρισμούς ότι γνωρίζουμε την αλήθεια, αλλά οι ισχυρισμοί αυτοί δεν μπορούν να διεκδικήσουν την απόλυτη βεβαιότητα. Απλά, μερικές προτάσεις είναι καλύτερα τεκμηριωμένες από άλλες, στον λόγο ή την εμπειρία.
Ό,τι έχουμε είναι μονάχα ο τρόπος της έλλογης συζήτησης. Ο λόγος της αλήθειας είναι η αλήθεια του λόγου. Κι η σιγή του λόγου, δεν είναι ελευθερία από πλάνη, αλλά πλάνη της ελευθερίας. Μια πολύ μελάγχολη συνθήκη, και για τον πιο πεπεισμένο στην απείθεια γελωτοποιό.