ΠΕΡΙ ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗΣ Η ΚΡΙΣΗ ΣΤΗΝ ΚΡΙΜΑΙΑ

ΧΡΥΣΟ ΤΡΟΠΑΙΟ Η ΚΡΙΜΑΙΑ ΚΑΙ ΜΗΛΟΝ ΤΗΣ ΕΡΙΔΟΣ Η ΑΖΟΦΙΚΗ ΘΑΛΑΣΣΑ, ΚΑΘΩΣ Ο ΥΓΡΟΣ ΧΡΥΣΟΣ ΠΟΥ ΚΡΥΒΕΙ ΣΤΑ ΣΠΛΑΧΝΑ ΤΗΣ ΕΙΝΑΙ ΠΕΡΙΖΗΤΗΤΟΣ. ΕΠΙ ΤΟΥ ΠΑΡΟΝΤΟΣ ΕΧΟΥΝ ΑΠΟΦΕΥΧΘΕΙ ΤΑ ΧΕΙΡΟΤΕΡΑ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ, ΟΠΟΥ ΣΥΝΟΡΕΥΟΥΝ Η ΡΩΣΙΑ ΜΕ ΤΗΝ ΟΥΚΡΑΝΙΑ - ΚΙ ΑΥΤΟ ΙΣΧΥΕΙ ΟΠΟΙΑ ΚΙ ΑΝ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΣΥΝΟΡΑ ΠΟΥ ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΕΙ Η ΚΑΘΕ ΠΛΕΥΡΑ

Δεν είναι η Κριμαία αυτή καθαυτή, είναι ο πλούτος που κρύβει η θάλασσα που την βρέχει. Η πραγματική αιτία της αντιπαράθεσης, που φέρνει τη Ρωσία και την Ουκρανία επί ποδός πολέμου, είναι η ίδια που πριν από τέσσερα χρόνια οδήγησε στην προσάρτηση της χερσονήσου, η οποία κατέχει εξέχουσα θέση στη σκακιέρα των γεωπολιτικών συμφερόντων. Αφενός είναι σε εξέλιξη η διαμάχη σχετικά με τον εντοπισμό και την εκμετάλλευση πιθανών κοιτασμάτων υδρογονανθράκων στην ΑΟΖ της Κριμαίας και, αφετέρου, η γεωγραφική θέση της περιοχής είναι στρατηγικής σημασίας.

Το θερμό επεισόδιο

Τις τελευταίες εβδομάδες υπήρχε έντονη στρατιωτική κινητικότητα στην ευρύτερη περιοχή της Κριμαίας, την οποία προσάρτησε η Ρωσία το 2014 και με απόφαση της Δούμας τής έδωσαν το προηγούμενο όνομά της, Ταυρίδα. Οι δύο πλευρές φαίνεται πως προετοιμάζονταν για να διαχειριστούν θερμό επεισόδιο. Οι μεν Ρώσοι, αναμένοντας προκλητικότητα από την Ουκρανία που εισέρχεται σε περίοδο εκλογών. Οι δε Ουκρανοί, αναμένοντας προκλητικότητα από τη Ρωσία, την οποία δυσαρεστεί η ΝΑΤΟϊκή κουλτούρα που καλλιεργείται πλέον στη χώρα.

Η αφορμή για τη δημιουργία ενός ακόμη θερμού επεισοδίου, τα οποία προκαλούνται από τις εμπλεκόμενες πλευρές με απώτερο σκοπό τη δημιουργία προηγούμενου και την κατοχύρωση τετελεσμένων, δόθηκε όταν πλοία του πολεμικού ναυτικού της Ουκρανίας πέρασαν από τα στενά του Κερτς, στη θάλασσα του Αζόφ, με αφετηρία την Οδησσό και κατεύθυνση το λιμάνι της Μαριούπολης, κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες. Οι Ουκρανοί κατηγόρησαν τους Ρώσους για αποκλεισμό και δυσανάλογη χρήση βίας. Οι Ρώσοι κατηγόρησαν τους Ουκρανούς για παραβίαση της συμφωνίας του 2003, σύμφωνα με την οποία η Αζοφική Θάλασσα ανήκει και στις δύο χώρες, ωστόσο η κάθε χώρα οφείλει να ενημερώνει εκ των προτέρων την άλλη για διακίνηση πλοίων του πολεμικού ναυτικού. Οι Ρώσοι ισχυρίζονται, μάλιστα, ότι το πλήρωμα του πλοίου δεν ανταποκρίθηκε στο κάλεσμα, γεγονός που οδήγησε στην χρήση πραγματικών πυρών.

Αμερικανικός δάκτυλος (;)

Το Κρεμλίνο στην πρώτη του αντίδραση, μετά τις λεκτικές καταδίκες της Μόσχας από τη Διεθνή Κοινότητα, έδειξε τις Ηνωμένες Πολιτείες πίσω από τις κινήσεις και αποφάσεις της Ουκρανίας, χώρα που αδυνατεί να αποδείξει το αντίθετο.

Η Ουκρανία εισήλθε άμεσα σε στρατιωτικό καθεστώς, συναγερμός που δεν ενεργοποιήθηκε καν την περίοδο των μεγάλων ταραχών, όταν άρχισε η επανάσταση Μαϊντάν το 2014 και εξελίχθηκε σε πόλεμο μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας και διεκδίκηση της Κριμαίας. Αυτό δεν πέρασε απαρατήρητο από τους διεθνείς αναλυτές.

Απαρατήρητη δεν πέρασε ούτε και η επόμενη κίνηση της κυβέρνησης του Πέτρο Ποροσένκο, να ζητήσει την προστασία του ΝΑΤΟ. Της συμμαχίας, που στόχο έχει την προάσπιση και προώθηση των γεωπολιτικών συμφερόντων της Δύσης. Του Οργάνου, το οποίο ο πρώτος Γενικός Γραμματέας είχε -σκωπτικά- σχολιάσει το 1952 ότι ιδρύθηκε από τους Αμερικανούς (το σύμφωνο του ΝΑΤΟ υπεγράφη στην Ουάσιγκτον) και σκοπό έχει «να κρατά τους Αμερικανούς μέσα, τους Ρώσους έξω και τους Γερμανούς κάτω».

Από την αλληλουχία των γεγονότων δεν πρέπει να παραγκωνίζεται η χρονική στιγμή που συμβαίνει η αναζωπύρωση στην περιοχή της κριμαϊκής χερσονήσου. Μόλις την προηγούμενη εβδομάδα ολοκληρώθηκε η πρώτη ανάγνωση από την ουκρανική Βουλή των συνταγματικών αλλαγών που ετοιμάζονται, στις οποίες υπάρχει ρητή και δεσμευτική αναφορά για τον δυτικό και ΝΑΤΟϊκό προσανατολισμό της χώρας. Υπάρχει μάλιστα ξεχωριστό άρθρο, το οποίο αναφέρει ότι ο Πρόεδρος της Ουκρανίας είναι υποχρεωμένος να δρα με γνώμονα και σκοπό την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ και την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες γνωρίζουν πολύ καλά πως η «αιώνια» διαμάχη με τη Ρωσία θα κορυφωθεί, αν το ΝΑΤΟ πλησιάσει τις χώρες της Βαλτικής, καθώς και τις υπόλοιπες που συνορεύουν με τη Ρωσία, μεταξύ των οποίων η Ουκρανία. Τη δεδομένη στιγμή το ΝΑΤΟ, με αμερικανική πρωτοβουλία, δοκιμάζει τα όρια της ρωσικής αρκούδας. Η ρωσική αρκούδα, δε, ετοιμάζεται να «δαγκώσει» όποιον επιχειρήσει να πάρει τον έλεγχο της Μαύρης Θάλασσας.

Ο διττός ρόλος της Γερμανίας

Το Βερολίνο, το οποίο αισθάνεται πως χάνει τα ηνία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δεν άφησε τη συγκυρία ανεκμετάλλευτη. Καταδίκασε άμεσα τους ρωσικούς χειρισμούς, στήριξε λεκτικά την κυβέρνηση του Κιέβου και ανέλαβε ρόλο διαμεσολαβητή για εκτόνωση της κρίσης.

- Ανάλογη κίνηση επιχείρησε και ο Ταγίπ Ερντογάν, έμεινε όμως στον πάγο, αφού τον απομόνωσε η διεθνής κοινότητα και του στέρησε την ευχαρίστηση της αυτο-ανακήρυξης σε μεγάλο παράγοντα των παγκόσμιων ισορροπιών.

Η Γερμανίδα Καγκελάριος, που είδε τους επιχειρηματίες της χώρας της να ζημιώνουν από τη δική της επιμονή να στηρίξει τη συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν -και οι οποίοι πλέον τράπηκαν σε φυγή λόγω κυρώσεων μετά την αποχώρηση των ΗΠΑ από τη Διεθνή Συμφωνία- αποφάσισε να πατήσει πόδι στους σχεδιασμούς του Ντόναλντ Τραμπ, αυτήν τη φορά υπέρ των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στους τομείς της ενέργειας.

Καταδικάζουμε, είπε, τη ρωσική προκλητικότητα, αλλά στην ουσία έβαλε στον πάγο τον Ποροσένκο και όχι τον Πούτιν.

Η κατασκευή του αγωγού Nord Stream, ο οποίος θα μεταφέρει ρωσικό φυσικό αέριο απευθείας από τη Ρωσία στη Γερμανία παρακάμπτοντας την Ουκρανία, θα συνεχιστεί κανονικά με γερμανική συμμετοχή. Τρεις οι λόγοι: Πρώτον, αν στην κορύφωση της ουκρανορωσικής διαμάχης η Μόσχα κλείσει την κάνουλα, όπως είχε πράξει το 2014, η Γερμανία δεν θα κινδυνεύσει να παγώσει. Δεύτερον, η Ρωσία θα έφτιαχνε τον αγωγό με ή χωρίς τη συμμετοχή των γερμανικών εταιρειών. Και τρίτον, η αντίδραση στο εσωτερικό της Γερμανίας, που ήδη κλυδωνίζεται από τις αλλαγές στις ισορροπίες των πολιτικών δυνάμεων στα ομόσπονδα κρατίδια, θα ήταν τέτοια, που μόνο ζημιά θα μπορούσε να προκαλέσει στα επόμενα εκλογικά στοιχήματα μέχρι τις ευρωεκλογές, αφού η αμφισβήτηση στην ηγεσία της Μέρκελ από τους Γερμανούς ψηφοφόρους είναι ανοδικής πορείας.

Η συνάντηση που δεν έγινε

Η προγραμματισμένη συνάντηση του Ντόναλντ Τραμπ με τον Βλαντίμιρ Πούτιν, στο Μπουένος Άιρες, δεν έγινε ποτέ. Την ακύρωσε ο Αμερικανός Πρόεδρος, λέγοντας πως η ενέργεια αυτή οφείλεται στα όσα τεκταίνονται στην Κριμαία. Η Μόσχα, από την άλλη, δεν αντέδρασε έντονα, δείχνοντας για την ακύρωση τα εσωτερικά ζητήματα που απασχολούν την πολιτική σκηνή των ΗΠΑ.

Οι δύο συναντήθηκαν για μερικά λεπτά στο περιθώριο της Συνόδου των G20 και δεν έδωσαν καν -έστω τυπικά- τα χέρια. Ενδεικτική παράλειψη των σχέσεων των δύο χωρών που εισέρχονται στο ίδιο μοτίβο με εκείνο του Ψυχρού Πολέμου.

Υψηλή στρατηγική και επιθετική διπλωματία

Προφανώς και η ένταση που δημιουργήθηκε στην Αζοφική θάλασσα δεν είναι ένα αυτοτελές περιστατικό έντασης μεταξύ της Ρωσίας και της Ουκρανίας. Είναι η θρυαλλίδα μιας σειράς γεγονότων που προηγήθηκαν και άλλων που έπονται και τα οποία, επί της ουσίας, θα επαναπροσδιορίσουν τις στρατηγικές ισορροπίες παγκοσμίως.

Στο ίδιο πλαίσιο, άλλωστε, πριν από περίπου ένα μήνα, οι Ηνωμένες Πολιτείες ανακοίνωσαν την πρόθεσή τους να αποχωρήσουν από την ιστορική Συνθήκη για τη μη διάδοση των πυρηνικών όπλων μεσαίου βεληνεκούς (INF) που έχει υπογράψει με τη Ρωσία και η οποία σήμανε την αρχή του τέλους του Ψυχρού Πολέμου.

Ο πορθμός του Κερτς είναι σημείο στρατηγικής σημασίας και αποτελεί το βορειοανατολικό άκρο της Μαύρης Θάλασσας. Οι Αμερικανοί είχαν δηλώσει την πρόθεσή τους στην τελευταία σύνοδο του ΝΑΤΟ, μιλώντας για «ανάγκη ανανεωμένης εστίασης στη Μαύρη Θάλασσα, στο πλαίσιο μιας κυρίαρχης στρατηγικής προτεραιότητας».

Για τη Ρωσία το σημείο σχετίζεται άμεσα με τη βιωσιμότητα του Ευρασιατικού σχεδιασμού, ωστόσο δεν θα μιλήσει με όπλα μέχρι την ορατή απειλή ενδεχόμενης περικύκλωσής της. Για τις ΗΠΑ σχετίζεται με την αποδυνάμωση της ρωσικής κυριαρχίας και την απώλεια του ρωσικού ελέγχου στην περιοχή.