ΞΕΚΙΝΗΣΕ ΩΣ ΕΙΡΗΝΕΥΤΙΚΗ ΕΞΕΓΕΡΣΗ ΑΛΛΑ ΜΕΤΑΤΡΑΠΗΚΕ ΣΕ ΠΛΗΡΟΥΣ ΚΛΙΜΑΚΑΣ ΕΜΦΥΛΙΟ ΠΟΛΕΜΟ

Τρίβουν τα χέρια τους οι διεθνείς κατασκευαστικές εταιρείες. Σχεδόν τίποτε δεν έχει μείνει όρθιο στην κάποτε ομορφότερη χώρα του αραβικού κόσμου

Ξεκίνησε σαν ειρηνική εξέγερση πριν από πέντε χρόνια, ενάντια στον Πρόεδρο της Συρίας Μπασάρ αλ Άσαντ, αλλά μέσα σε πέντε χρόνια μετατράπηκε σε πλήρους κλίμακας εμφύλιο πόλεμο, με 250.000 νεκρούς, κατεστραμμένη ολόκληρη τη χώρα και σε μεγάλη αντιπαράθεση ανάμεσα στις παγκόσμιες δυνάμεις του πλανήτη

Ο ΟΗΕ λέει πως θα απαιτηθούν 3,2 δισεκατομμύρια δολάρια για να ανακουφιστούν τα 13,5 εκατομμύρια άνθρωποι, περιλαμβανομένων έξι εκατομμυρίων παιδιών που ζουν μέσα στη Συρία, που το 2016 θα χρειαστούν κάποιο είδος ανθρωπιστικής βοήθειας

Περισσότεροι από 250.000 είναι οι νεκροί. Τρίβουν τα χέρια τους οι διεθνείς κατασκευαστικές εταιρείες. Σχεδόν τίποτε δεν έχει μείνει όρθιο στην κάποτε ομορφότερη χώρα του αραβικού κόσμου. Όπως γράψαμε, ακόμα και Αμερικανοί αξιωματούχοι παραδέχονται πως ο Πούτιν επικράτησε του Ομπάμα σε αυτόν τον ακήρυχτο πόλεμο των Μεγάλων Δυνάμεων, που ξεσπίτωσε περισσότερους από 11 εκατομμύρια Σύρους και προκάλεσε απίστευτο μεταναστευτικό πρόβλημα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, απειλώντας την ίδια της την ύπαρξη.

Ξεκίνησε σαν ειρηνική εξέγερση πριν από πέντε χρόνια, ενάντια στον Πρόεδρο της Συρίας Μπασάρ αλ Άσαντ, αλλά μέσα σε πέντε χρόνια μετατράπηκε σε πλήρους κλίμακας εμφύλιο πόλεμο, με 250.000 νεκρούς, κατεστραμμένη ολόκληρη τη χώρα και σε μεγάλη αντιπαράθεση ανάμεσα στις παγκόσμιες δυνάμεις του πλανήτη. Ο Ρώσος Πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν αιφνιδίασε άλλη μια φορά πολλούς σε όλο τον κόσμο, δίνοντας εντολή αυτήν τη βδομάδα σε μεγάλο μέρος των στρατιωτικών δυνάμεων της χώρας του να εγκαταλείψουν τη Συρία, «έχοντας ολοκληρώσει την αποστολή τους».

Αλλά αυτή η αποχώρηση, όπως διευκρίνισε λίγο αργότερα το Κρεμλίνο, δεν σημαίνει πως θα σταματήσουν οι επιχειρήσεις ενάντια στο Ισλαμικό Κράτος. Στη Ρωσία, τα ελεγχόμενα σε μεγάλο ποσοστό ΜΜΕ έσπευσαν να πανηγυρίσουν για το αποτέλεσμα της ρωσικής επέμβασης στη Συρία, ενώ στην Ελβετία μέλη της συριακής αντιπολίτευσης έσπευσαν να δηλώσουν πως με την αποχώρηση των Ρώσων ανοίγει ο δρόμος για πιο ουσιαστικές διαπραγματεύσεις, ώστε να επιτευχθεί μόνιμη ειρήνη στη χώρα.

Αλλά με ποιον θα γίνουν οι διαπραγματεύσεις, τη στιγμή που οι αντίπαλοι του Άσαντ ούτε που θέλουν να ακούσουν το όνομά του, πόσω μάλλον να δουν αυτόν και την οικογένειά του των Αλαουϊτών, που έχουν ως βάση τους τη Λαττάκεια, να συνεχίσουν να κυβερνούν τον τόπο; Που κάποτε, όχι πολλά χρόνια πριν, ήταν η πιο όμορφη χώρα στον αραβικό χώρο; Όσοι είχαμε την τύχη να επισκεφθούμε τη Συρία στα χρόνια του Χαφέζ αλ Άσαντ δεν μπορέσαμε να κρύψουμε τον θαυμασμό μας γι' αυτήν τη χώρα, που συνέδεε την παλιά αραβική γοητεία και μαγεία με τον σύγχρονο κόσμο και πολιτισμό. Από πού να αρχίσει κανείς και πού να τελειώσει; Από την πρωτεύουσα Δαμασκό, με τα παλάτια των Ωμεγιάδων και το εκπληκτικό Αρχαιολογικό Μουσείο, που στέγαζε ολόκληρη εβραϊκή συναγωγή;

Τα υπέροχα και επιβλητικά τζαμιά της; Το Χαλέπι με το πιο παλιό παζάρι στον αραβικό κόσμο, που η επίσκεψή σου σε γύριζε πολλούς αιώνες πίσω; Τα αισθησιακά μαρμάρινα χαμάμ και το επιβλητικό κάστρο του Άραβα (Κούρδος ήταν στην πραγματικότητα) κατακτητή της Ιερουσαλήμ, Σαλάχ ελ Ντιν; Η την απίστευτη νεκρόπολη της Παλμύρας, ή ακόμα την παραθαλάσσια Λαττάκεια, με τα δεκάδες πανεπιστήμιά της; Με εξαίρεση ίσως την τελευταία, όλη η άλλη Συρία είναι ρημαγμένη, ένα σωστό ερείπιο. Και περιμένουν σαν κοράκια οι πολυεθνικές κατασκευαστικές εταιρείες, για να αναλάβουν το έργο της αναστήλωσης.

Αρκετά χρόνια πριν ξεσπάσει ο εμφύλιος πόλεμος, πολλοί στη Συρία διαμαρτύρονταν για τη μεγάλη ανεργία, τη διαφθορά, την έλλειψη πολιτικής ελευθερίας και την καταπίεση του καθεστώτος του Μπασάρ αλ Άσαντ, γιατρού το επάγγελμα, σπουδαγμένου στη Βρετανία, που το 2000 χωρίς να το θέλει διαδέχθηκε τον πατέρα του Χαφέζ, μόνο και μόνο γιατί ο μεγαλύτερος αδελφός του, εκλεκτός της οικογένειας για διάδοχος, σκοτώθηκε σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα, τρέχοντας σαν παλαβός στους δρόμους της πρωτεύουσας Δαμασκού.

Τον Μάρτιο του 2011, διαδηλώσεις υπέρ της δημοκρατίας, εμπνευσμένες από την Αραβική Άνοιξη, ξέσπασαν στη νότια πόλη Ντεράα. Το καθεστώς χρησιμοποίησε βία, αλλά άρχισαν διαδηλώσεις σε όλη τη χώρα με κύριο αίτημα την παραίτηση του Προέδρου. Καθώς η αναταραχή εξαπλωνόταν, το καθεστώς ενέτεινε την καταστολή. Οι οπαδοί της αντιπολίτευσης άρχισαν να εξοπλίζονται, στην αρχή για να υπερασπίσουν τον εαυτό τους και ύστερα για να διώξουν από τις περιοχές τους τις δυνάμεις ασφαλείας. Ο Μπασάρ αλ Άσαντ διακήρυξε πως θα συντρίψει τα ανδρείκελα των ξένων δυνάμεων και θ' αποκαταστήσει την τάξη. Η βία κλιμακώθηκε γρήγορα και εξελίχθηκε σε εμφύλιο πόλεμο, καθώς εκατοντάδες αντάρτες -πολλοί στρατολογημένοι από το εξωτερικό- σχημάτισαν ένοπλα τάγματα που άρχισαν να πολεμούν τις κυβερνητικές δυνάμεις για τον έλεγχο της χώρας.

Όπως παραδέχονται σήμερα διεθνείς αναλυτές και μεγάλα τηλεοπτικά δίκτυα, στην πραγματικότητα ο πόλεμος εξελίχθηκε σε κάτι περισσότερο από μια διαμάχη ανάμεσα στους αντιπάλους και τους οπαδούς του Άσαντ. Μεγάλο ρόλο διαδραματίζει η επέμβαση περιφερειακών και διεθνών δυνάμεων, όπως το Ιράν, η Ρωσία, η Σαουδική Αραβία, η Τουρκία, οι Ηνωμένες Πολιτείες και εν μέρει η Βρετανία (που πολεμικά αεροσκάφη της χρησιμοποιούν βάσεις στην Κύπρο) και η Γαλλία. Σε μικρότερο βαθμό το Ισραήλ - αλλά αυτό έχει άλλους στόχους.

Η στρατιωτική, οικονομική και πολιτική υποστήριξή τους για την κυβέρνηση και την αντιπολίτευση ευθύνονται άμεσα για την εντατικοποίηση και τη συνέχιση του πολέμου, που μετέτρεψε τη Συρία σε απέραντο πεδίο μάχης. Δυνάμεις από το εξωτερικό ευθύνονται επίσης για τον θρησκευτικό φανατισμό που υπεισήλθε στον εμφύλιο μιας χώρας, που γενικά εθεωρείτο κοσμική. Η πλειοψηφία των σουνιτών στράφηκαν ενάντια στη μειοψηφία των σιιτών Αλαουϊτών του Προέδρου. Οι δύο πλευρές έκαναν φρικαλέες ακρότητες, που όχι μόνο προκάλεσαν τον θάνατο χιλιάδων ανθρώπων, αλλά υπήρξαν αφορμή για το ξεκλήρισμα ολόκληρων κοινοτήτων, ενώ σκλήρυναν τη στάση των αντιπάλων και εξανέμισαν τις ελπίδες για πολιτική διευθέτηση της κρίσης.

Ομάδες τζιχαντιστών εκμεταλλεύτηκαν την ευκαιρία και η εμφάνισή τους στο προσκήνιο έδωσε άλλη διάσταση στον πόλεμο. Το αποκαλούμενο Ισλαμικό Κράτος, που ελέγχει μεγάλες εκτάσεις της βόρειας και της ανατολικής Συρίας, πολεμά ενάντια στις κυβερνητικές δυνάμεις, τις ταξιαρχίες των αντικαθεστωτικών ανταρτών και των κουρδικών ομάδων, ενώ δέχεται αεροπορικές επιθέσεις από τη Ρωσία, και τις Ηνωμένες Πολιτείες και τους συμμάχους τους…

Η Ρωσία και τα συμφέροντά της στη Συρία

Για τη Ρωσία η παραμονή στην εξουσία του Προέδρου Άσαντ έχει κρίσιμη σημασία για να διατηρήσει τα συμφέροντά της στη Συρία. Τουλάχιστον αυτό πιστεύουν στη Δύση, αλλά δεν το επιβεβαιώνει με ξεκάθαρο τρόπο η Μόσχα. Η οποία εξαπέλυσε τις αεροπορικές επιδρομές τον Σεπτέμβριο του 2015, με στόχο να «σταθεροποιήσει» την κυβέρνηση, η οποία είχε υποστεί σειρά από ήττες. Η Μόσχα έλεγε πως στόχευε μονάχα «τρομοκράτες», αλλά οι αντίπαλοι του Άσαντ ισχυρίζονταν πως οι αεροπορικές επιδρομές της έπλητταν κυρίως ομάδες που υποστηρίζονταν από τη Δύση. Αλλά για το καθεστώς του Άσαντ ήταν «τρομοκράτες». Μέσα σε έξι μήνες η Ρωσία άλλαξε τον ρουν του πολέμου, υπέρ του συμμάχου της Άσαντ. Τότε ο ηγέτης του Κρεμλίνου Βλαντίμιρ Πούτιν διέταξε το «βασικό τμήμα» των ρωσικών δυνάμεων να αποσυρθεί, λέγοντας πως η αποστολή τους «στο σύνολό τους» είχε επιτευχθεί.

Το σιιτικό Ιράν, με τις πυρηνικές φιλοδοξίες του, πιστεύεται πως δαπανά δισεκατομμύρια δολάρια τον χρόνο για να κρατήσει στην εξουσία τους Αλαουΐτες της Συρίας, παρέχοντας στρατιωτικούς «συμβούλους» (μάλλον Φρουρούς της Ισλαμικής Επανάστασης) και μαχητές της Λιβανέζικης Φιλοϊρανικής Οργάνωσης Χεζμπολάχ, που πρόσφατα οι αραβικές χώρες του Κόλπου χαρακτήρισαν τρομοκρατική. Επίσης πολεμοφόδια, άφθονα χρήματα και πετρέλαιο. Μυστικές υπηρεσίες της αντικατασκοπίας δυτικών κρατών υποστηρίζουν πως η Τεχεράνη έχει στείλει στη Συρία τακτικό στρατό. Ο Άσαντ είναι ο πιο στενός Άραβας σύμμαχος του Ιράν και μέσω της Συρίας μεταφέρονται όπλα στους ισλαμιστές σιίτες της Χεζμπολάχ. Στην ουσία, το Ιράν, άμεσα έστω, πάτησε πόδι στις ακτές της Μεσογείου (όπως το σχεδίαζε ο Χομεϊνί) μια και η Χεζμπολάχ διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στη διακυβέρνηση του Λιβάνου.

Η Αμερική κλείνει τα μάτια

Οι Ηνωμένες Πολιτείες υποκριτικά κλείνουν τα μάτια στα εγκλήματα και τις ακρότητες των αντιπάλων του Άσαντ, και τον κατηγορούν πως είναι υπεύθυνος για εγκλήματα πολέμου. Γι' αυτό και, κατά την άποψή τους πρέπει να παραιτηθεί. Δεν ξέρουν όμως ποιος είναι ικανός να αναλάβει στη θέση του. Και σίγουρα δεν θέλουν ένα δεύτερο φιάσκο σαν το Ιράκ ή ακόμα και την Αίγυπτο, που λίγο έλειψε να τη χάσουν, επιτρέποντας να ανατραπεί ο στενός σύμμαχός τους Χόσνι Μουμπάρακ, ευνοώντας παράλληλα την άνοδο του ισλαμιστή εκπροσώπου της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, του Μόρσι. Είδε και έπαθε το Ισραήλ, για να επιβάλει τον στρατηγό Σίσι ως νέο ηγέτη της Αιγύπτου, που έσπευσε να καταδικάσει σε θάνατο τον Μόρσι. Οι Αμερικανοί φαίνεται πως τελικά κατάλαβαν την αφέλειά τους, που παραλίγο να τους κοστίσει πανάκριβα. Αν έχαναν την Αίγυπτο, θα είχαν χάσει τον αραβικό κόσμο και τα πολύτιμα πετρέλαιά του.

Η Ουάσιγκτον παρέχει προς το παρόν περιορισμένη στρατιωτική βοήθεια σε αποδεδειγμένα ώς τώρα μετριοπαθείς αντάρτες, φοβούμενη πως υπερσύγχρονα αμερικανικά όπλα ίσως πέσουν στα χέρια των τζιχαντιστών. Όπως έγινε στο Ιράκ, όπου τεράστιες ποσότητες όπλων εγκαταλείφθηκαν από το δημιούργημά τους, τον κυβερνητικό στρατό της Βαγδάτης και αποκτήθηκαν μέσα σε λίγες ημέρες από τους τζιχαντιστές του Ισλαμικού Κράτους, που σάρωσαν τα πάντα φθάνοντας 13 χιλιόμετρα έξω από τη Βαγδάτη. Από τον Σεπτέμβριο του 2014, οι Ηνωμένες Πολιτείες επιχειρούν αεροπορικές επιθέσεις ενάντια στο Ισλαμικό Κράτος στη Συρία, αποφεύγοντας να πλήξουν τις κυβερνητικές δυνάμεις.

Υποστηρικτές των ανταρτών

Η σουνιτική Σαουδική Αραβία, που προσπαθεί να περιορίσει την επιρροή του «αιρετικού» Ιράν, είναι ο μεγαλύτερος προμηθευτής στρατιωτικής και οικονομικής βοήθειας προς τους αντιπάλους του Προέδρου Άσαντ, ενώ προωθεί τις ισλαμικές ιδεολογίες των σουνιτών. Η Τουρκία, άλλος σταθερός υποστηρικτής των ανταρτών, προσπαθεί να περιορίσει την αμερικανική στήριξη προς τους Κούρδους αντάρτες, οι οποίοι μάχονται ενάντια στους τζιχαντιστές του Ισλαμικού Κράτους στη βόρεια Συρία, κατηγορώντας τους ότι ενισχύουν το εκτός νόμου Εργατικό Κόμμα του Τουρκικού Κουρδιστάν (ΡΚΚ). Η Άγκυρα ισχυρίζεται πως την ευθύνη για το πρόσφατο κύμα βομβιστικών επιθέσεων στην Τουρκία τη φέρουν οι Κούρδοι αυτονομιστές, που ζητούν την ίδρυση ανεξάρτητου κουρδικού κράτους στη νότια Τουρκία, τη βόρεια Συρία, το βόρειο Ιράκ και τμήμα του Ιράν. Είναι περίπου 20 εκατομμύρια άνθρωποι και ο μεγάλος εφιάλτης της Τουρκίας, καθώς αυξάνονται και πληθύνονται με ραγδαίο ρυθμό.

Έπαψε να μετρά τα θύματα ο ΟΗΕ

Ο ΟΗΕ λέει πως 250.000 άνθρωποι έχουν σκοτωθεί τα πέντε τελευταία χρόνια. Εν τούτοις, ο διεθνής Οργανισμός έπαψε να μετρά τα θύματα τον Αύγουστο του 2015. Μια ανθρωπιστική οργάνωση λέει πως οι νεκροί ξεπερνούν τις 270.000, ενώ μια μη κυβερνητική οργάνωση στην Ουάσιγκτον ισχυρίστηκε πως ο εμφύλιος πόλεμος στη Συρία έχει προκαλέσει τον θάνατο σε 470.000 ανθρώπους, άμεσα ή έμμεσα. Περισσότερα από 4,8 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν διαφύγει από τη Συρία, οι περισσότεροι γυναίκες και παιδιά. Οι γειτονικές Τουρκία, Λίβανος και Ιορδανία παλεύουν να τα βγάλουν πέρα με το μεγαλύτερο μεταναστευτικό κύμα στην πρόσφατη ιστορία. Περίπου το 10% των Σύριων προσφύγων σπεύδουν για ασφάλεια στην Ευρώπη, δημιουργώντας της διχασμούς, καθώς οι χώρες εκεί τσακώνονται για το ποιος θα σηκώσει το βάρος. Άλλα 6,5 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν μετακινηθεί μέσα στη Συρία.

Ο ΟΗΕ λέει πως θα απαιτηθούν 3,2 δισεκατομμύρια δολάρια για να ανακουφιστούν τα 13,5 εκατομμύρια άνθρωποι, περιλαμβανομένων έξι εκατομμυρίων παιδιών που ζουν μέσα στη Συρία, που το 2016 θα χρειαστούν κάποιο είδος ανθρωπιστικής βοήθειας. Περίπου το 70% αυτού του πληθυσμού στερούνται πόσιμου νερού, ένας στους τρεις δεν μπορούν να βρουν βασικά είδη διατροφής και περισσότερα από δύο εκατομμύρια παιδιά δεν πηγαίνουν στο σχολείο. Τέσσερεις στους πέντε ανθρώπους στη Συρία ζουν στη φτώχια. Οι αντιμαχόμενες παρατάξεις αυξάνουν τα προβλήματα, καθώς απαγορεύουν στις ανθρωπιστικές οργανώσεις να πλησιάσουν αυτούς που χρειάζονται βοήθεια. Περίπου 4,6 εκατομμύρια άνθρωποι ζουν σε περιοχές που είναι δύσκολο να φτάσει βοήθεια και περίπου 500.000 άνθρωποι δοκιμάζονται σε πολιορκημένες περιοχές.

Καθώς καμία πλευρά δεν δείχνει ικανή να καταφέρει το τελειωτικό χτύπημα στην άλλη, η διεθνής κοινότητα από καιρό έχει καταλήξει στο συμπέρασμα πως μονάχα μια πολιτική λύση θα μπορούσε να τερματίσει τον πόλεμο. Το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ ζητά να εφαρμοστεί το Σύμφωνο της Γενεύης του 2012, που προβλέπει προσωρινό κυβερνητικό Σώμα, που θα έχει πλήρεις εκτελεστικές εξουσίες. Οι συνομιλίες ειρήνης στην αρχή του 2014, γνωστές ως Γενεύη ΙΙ, κατέρρευσαν ύστερα από μόλις δύο γύρους. Ο ΟΗΕ κατηγόρησε την κυβέρνηση της Συρίας ότι αρνήθηκε να συζητήσει έστω τις απαιτήσεις της αντιπολίτευσης.

Ένα χρόνο αργότερα, η εμπλοκή του Ισλαμικού Κράτους εδραίωσε την πεποίθηση πως στη Συρία είναι απαραίτητη μια πολιτική λύση. Η Ρωσία και οι Ηνωμένες Πολιτείες έπεισαν τους εκπροσώπους των αντιμαχόμενων παρατάξεων να παραστούν σε «εκ του σύνεγγυς συνομιλίες» στη Γενεύη, για να εξετάσουν το σχέδιο ειρήνης του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, το οποίο μεταξύ άλλων προβλέπει κατάπαυση του πυρός και μεταβατική περίοδο που θα τερματισθεί με τη διενέργεια εκλογών. Ο πρώτος γύρος κατέρρευσε ενώ ακόμα βρισκόταν στο προπαρασκευαστικό στάδιο, καθώς οι κυβερνητικές δυνάμεις εξαπέλυσαν μεγάλη επίθεση στο βόρειο τμήμα του Χαλεπίου. Αλλά οι συνομιλίες επαναλήφθηκαν αυτόν τον μήνα, δύο βδομάδες μετά τη συμφωνία που πέτυχαν οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ρωσία. Συμφωνία που προβλέπει μερική κατάπαυση των εχθροπραξιών σε εθνικό επίπεδο. Η Ουάσιγκτον λέει πως το επίπεδο της βίας περιορίσθηκε κατά 90%.