ΑΦΙΕΡΩΜΕΝΟ ΣΤΗ ΔΙΕΘΝΗ ΗΜΕΡΑ ΜΝΗΜΗΣ ΤΟΥ ΤΣΕΡΝΟΜΠΙΛ

ΕΑΝ Ο ΠΥΡΗΝΙΚΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ ΣΤΟ AKKUYU ΚΑΤΑΣΤΡΑΦΕΙ ΑΠΟ ΕΝΑ ΑΤΥΧΗΜΑ ΠΑΡΟΜΟΙΟ ΜΕ ΕΚΕΙΝΟ ΣΤΟ ΤΣΕΡΝΟΜΠΙΛ ΤΟ 1986, Ή ΑΠΟ ΕΝΑΝ ΤΕΡΑΣΤΙΟ ΣΕΙΣΜΟ, ΘΑ ΑΠΕΙΛΗΘΟΥΝ ΟΛΟΙ ΟΙ ΚΑΤΟΙΚΟΙ ΚΑΙ ΟΛΕΣ ΟΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΚΔ ΚΑΙ ΣΤΙΣ «ΒΑΣΕΙΣ», ΔΗΛΑΔΗ ΣΤΑ ΒΡΕΤΑΝΙΚΑ ΑΠΟΙΚΙΑΚΑ ΚΑΤΑΛΟΙΠΑ

Τόσα χρόνια μετά την καταστροφή στο Τσερνομπίλ, είναι ανησυχητικό το γεγονός ότι η Τουρκία αποφάσισε να συνεργαστεί με τη Ρωσία, με στόχο την κατασκευή ενός νέου πυρηνικού σταθμού, ο οποίος πρόκειται να τεθεί σε λειτουργία το 2023. Ακόμη χειρότερη είναι η απόφαση της Τουρκίας να κατασκευάσει τέτοιο σταθμό στο Akkuyu, δηλαδή σε μια περιοχή με έντονη σεισμική δραστηριότητα στην επαρχία Mersin, απέναντι από την Κυπριακή Δημοκρατία

Το πρωί της 26ης Απριλίου 1986 ξεκίνησε μια βιβλική καταστροφή στον πυρηνικό αντιδραστήρα στο Τσέρνομπιλ, στο βόρειο τμήμα της Ουκρανίας, στην τότε Σοβιετική Ένωση. Για τουλάχιστον δύο μέρες, η τότε κομμουνιστική σοβιετική Κυβέρνηση απέκρυψε την αλήθεια. Ωστόσο, όταν λεπτομέρειες άρχισαν να αναδύονται από ξένες πηγές, το Κρεμλίνο στη Μόσχα άρχισε να εκδίδει παραπλανητικά μηνύματα. Αυτά αύξησαν τις ανησυχίες σε όλον τον πλανήτη.

Την εποχή εκείνη, ήμουν 16 ετών και ζούσα στο βορειοδυτικό Λονδίνο, περίπου 2.000 χιλιόμετρα μακριά από το Τσέρνομπιλ. Ως μαθητής του γυμνάσιου, ο οποίος, σε τακτική βάση, έπαιζε ποδόσφαιρο ή περπατούσε στην αγγλική βροχή, θυμάμαι ότι φοβόμουν τι θα μπορούσε να μου συμβεί, εάν τυχόν μολυσμένες σταγόνες της βροχής έπεφταν επάνω μου.

Σήμερα, είναι αρκετά γνωστές οι αιτίες και οι συνέπειες της καταστροφής στο Τσέρνομπιλ. Σύμφωνα με την Επιστημονική Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για τις Επιπτώσεις της Ατομικής Ακτινοβολίας:

«Οι χειριστές [στο Τσέρνομπιλ], κατά παράβαση των κανονισμών ασφαλείας, είχαν απενεργοποιήσει σημαντικά συστήματα ελέγχου και επέτρεψαν στον αντιδραστήρα, ο οποίος περιβαλλόταν από λάθη στον σχεδιασμό του, να φτάσει σε συνθήκες ασταθούς και χαμηλής ισχύος. Μια ξαφνική αύξηση ισχύος προκάλεσε έκρηξη ατμού που έσπασε το δοχείο του αντιδραστήρα, επιτρέποντας περαιτέρω βίαιες αλληλεπιδράσεις καυσίμου-ατμού που κατέστρεψαν τον πυρήνα του αντιδραστήρα και κατέστρεψαν σοβαρά το κτήριο του αντιδραστήρα. Στη συνέχεια, μια έντονη φωτιά γραφίτη καιγόταν για 10 ημέρες. Υπό εκείνες τις συνθήκες, έγιναν μεγάλες διαρροές ραδιενεργών υλικών».

Από τους 600 εργαζομένους στον αντιδραστήρα κατά τις πρώτες πρωινές ώρες της 26ης Απριλίου 1986, 28 πέθαναν μέσα σε μήνες. Η καταστροφή οδήγησε επίσης σε εκτεταμένη ραδιενεργό μόλυνση σε περιοχές της Λευκορωσίας, Ρωσίας και Ουκρανίας, στις οποίες κατοικούσαν εκατομμύρια άτομα. Έτσι, η καταστροφή όχι μόνο δημιούργησε σοβαρά προβλήματα υγείας, λόγω της ακτινοβολίας, αλλά προκάλεσε επίσης και μακροπρόθεσμες αλλαγές στις ζωές των ατόμων και των ζώων στις μολυσμένες περιοχές. (Πηγή: www.unscear.org/unscear/en/chernobyl.html#Summary ).

Στις 8 Δεκεμβρίου 2016, η Γενική Συνέλευση της Οργάνωσης Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) ενέκρινε το Ψήφισμα 71/125 σχετικά με τη «μόνιμη κληρονομιά της καταστροφής του Τσέρνομπιλ». Το Ψήφισμα αυτό καθόρισε τις 26 Απριλίου κάθε έτους ως Διεθνή Ημέρα Μνήμης της Καταστροφής στο Τσέρνομπιλ. Αυτή η Ημέρα μού δίνει την ευκαιρία να επισημάνω έναν νέο κίνδυνο.

Ρωσο-τουρκική συνεργασία

Στις 3 Απριλίου 2018, το Κρεμλίνο ανακοίνωσε ότι ο Βλαντιμίρ Πούτιν, ο Πρόεδρος της Ρωσίας, και ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο Πρόεδρος της Τουρκίας, ενεργοποίησαν την κατασκευή ενός νέου πυρηνικού σταθμού στο Akkuyu στην Τουρκία. Το Κρεμλίνο πρόσθεσε ότι το έργο «χρηματοδοτείται πλήρως από τη Ρωσία». Σύμφωνα με τον Πρόεδρο Πούτιν, «δεν είμαστε απλώς παρόντες στην κατασκευή του πρώτου τουρκικού πυρηνικού σταθμού ηλεκτροπαραγωγής», αλλά στη «δημιουργία των βάσεων της πυρηνικής βιομηχανίας της Τουρκίας». (Πηγή: http://en.kremlin.ru/events/president/news/57190)

Τόσα χρόνια μετά την καταστροφή στο Τσέρνομπιλ, είναι ανησυχητικό το γεγονός ότι η Τουρκία αποφάσισε να συνεργαστεί με τη Ρωσία, με στόχο την κατασκευή ενός νέου πυρηνικού σταθμού, ο οποίος πρόκειται να τεθεί σε λειτουργία το 2023. Ακόμη χειρότερη είναι η απόφαση της Τουρκίας να κατασκευάσει τέτοιο σταθμό στο Akkuyu, δηλαδή σε μια περιοχή με έντονη σεισμική δραστηριότητα στην επαρχία Mersin, απέναντι από την Κυπριακή Δημοκρατία (ΚΔ).

Σε ευθεία γραμμή, το Akkuyu βρίσκεται 92 χιλιόμετρα από την κατεχόμενη Κερύνεια, 109 χιλιόμετρα από τη Λευκωσία, 119 χιλιόμετρα από την κατεχόμενη Αμμόχωστο, 137 χιλιόμετρα από τη Λάρνακα, 158 χιλιόμετρα από τη Λεμεσό και 166 χιλιόμετρα από την Πάφο. Κάθε μία από αυτές τις αποστάσεις είναι μικρότερη από τα 180 χιλιόμετρα που χωρίζουν τη Λεμεσό από τον Απόστολο Ανδρέα!

Συνεπώς, εάν ο πυρηνικός σταθμός στο Akkuyu καταστραφεί από ένα ατύχημα παρόμοιο με εκείνο στο Τσέρνομπιλ το 1986, ή από έναν τεράστιο σεισμό, όπως αυτόν που χτύπησε τον πυρηνικό σταθμό στο Fukushima Daiichi στη Ιαπωνία το 2011, ή οποιονδήποτε άλλο λόγο, π.χ. μια τρομοκρατική επίθεση, θα απειληθούν όλοι οι κάτοικοι και όλες οι επιχειρήσεις στην ΚΔ και στις «βάσεις», δηλαδή στα βρετανικά αποικιακά κατάλοιπα. Ποιος θα ήθελε να ζήσει ή να περάσει τις διακοπές στην ΚΔ κάτω από αυτές τις συνθήκες;

Παρόλα αυτά, σε ορισμένους κύκλους στη Λευκωσία, ο Πρόεδρος Πούτιν εξακολουθεί να θεωρείται «φίλος της Κύπρου».

Αναμφισβήτητες πραγματικότητες

Οι ανησυχίες ενισχύονται από τουλάχιστον τρεις αναμφισβήτητες πραγματικότητες:

Πρώτον, στο Ψήφισμα 2241 (2018), η Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης «εξέφρασε τη βαθιά της ανησυχία», λόγω της τοποθεσίας του νέου σταθμού «μόλις 85 χιλιόμετρα από τα σύνορα με την Κύπρο... σε μια σεισμική περιοχή της Τουρκίας».

Δεύτερον, η Τουρκία δεν έχει υπογράψει ορισμένες διεθνείς συμβάσεις που επηρεάζουν την πυρηνική ενέργεια, όπως τη Σύμβαση για την Εκτίμηση των Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων σε Διασυνοριακό Πλαίσιο του 1991 και την Κοινή Σύμβαση του 1997 για την Ασφάλεια Διαχείρισης των Αναλώσιμων Καυσίμων και των Ραδιενεργών Αποβλήτων. Επίσης, η Τουρκία και η Ρωσία είναι τα μόνα από τα 47 κράτη μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης που δεν έχουν υπογράψει τη Σύμβαση του 1998 για την Πρόσβαση σε Πληροφορίες, τη Συμμετοχή του Κοινού στη Λήψη Αποφάσεων και την Πρόσβαση στη Δικαιοσύνη για Περιβαλλοντικά Θέματα (Πηγές: και ).

Τρίτον, μεταξύ των 47 κρατών μελών του Συμβουλίου της Ευρώπης, η Τουρκία και η Ρωσία έχουν αποκτήσει τα χειρότερα στατιστικά σε σχέση με τα ανθρώπινα δικαιώματα. Δείτε τις εκδόσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (π.χ. στο www.echr.coe.int/Documents/Overview_19592017_ENG.pdf).
Αυτές οι πραγματικότητες δεν εμπνέουν εμπιστοσύνη ότι, στο πλαίσιο της πυρηνικής ενέργειας, αυτά τα κράτη δίνουν προτεραιότητα στο κράτος δικαίου και στην προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Ερωτήματα

Προς το συμφέρον της υγείας και της ασφάλειας του λαού της ΚΔ, καλώ την Κυβέρνηση της ΚΔ και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να δημοσιεύσουν μια εμπεριστατωμένη κοινή δήλωση, η οποία θα απαντά στα ακόλουθα ερωτήματα.

1. Λαμβάνοντας υπόψη ότι το Κρεμλίνο απέδειξε ότι δεν ήταν σε θέση ούτε να αποτρέψει, μα ούτε να περιορίσει τις συνέπειες της πυρηνικής καταστροφής στο Τσέρνομπιλ, γιατί τότε η Τουρκία επέλεξε να συνεργαστεί με το Κρεμλίνο στον τομέα της πυρηνικής ενέργειας; Πώς μπορεί να συμβιβαστεί αυτή η απόφαση με το στάτους της Τουρκίας ως μέλους του ΝΑΤΟ και ως υποψήφιας για ένταξη στην ΕΕ;

2. Γιατί επιλέχθηκε το Akkuyu ως χώρος του νέου πυρηνικού σταθμού; Προτού ληφθεί η σχετική απόφαση, η Τουρκία διεξήγαγε διαβούλευση, όπως προβλέπει η προαναφερθείσα Σύμβαση του 1998 για Περιβαλλοντικά Θέματα, την οποία η Τουρκία δεν έχει υπογράψει; Εάν όχι, γιατί;

3. Μήπως επιλέχθηκε το Akkuyu για να διευκολυνθεί η μεταφορά ραδιενεργών αποβλήτων από το Akkuyu στα πλησίον κατεχόμενα εδάφη της ΚΔ; Μήπως αυτή η πιθανότητα εξηγεί, γιατί η Τουρκία δεν έχει υπογράψει την προαναφερθείσα Κοινή Σύμβαση του 1997 για την Ασφάλεια των Ραδιενεργών Αποβλήτων;

4. Τι έχουν κάνει ο ΟΗΕ, η ΕΕ, η ΚΔ και οι «εγγυήτριες δυνάμεις» της ΚΔ για να επιβεβαιώσουν ή να εγγυηθούν ότι το έργο στο Akkuyu δεν θα κορυφωθεί με μια βιβλική πυρηνική καταστροφή;

5. Εάν υπάρξει αποδέσμευση ραδιενεργών υλικών στο Akkuyu, τι θα κάνουν οι τουρκικές και οι ρωσικές Κυβερνήσεις; Θα αποκρύψουν την αλήθεια, όπως έκανε η σοβιετική Κυβέρνηση το 1986;

6. Έχει η Κυβέρνηση της ΚΔ ετοιμάσει οποιαδήποτε σχέδια έκτακτης ανάγκης για να προστατεύσει τον λαό της ΚΔ σε περίπτωση καταστροφής στο Akkuyu; Εάν ναι, αυτά τα σχέδια έχουν δημοσιευθεί και έχουν οδηγήσει σε οποιαδήποτε εκστρατεία δημοσιότητας, ώστε ο λαός να γνωρίζει τι πρέπει και τι δεν πρέπει να κάνει σε περίπτωση της αποδέσμευσης των ραδιενεργών υλικών από στο Akkuyu; Εάν όχι, γιατί;

7. Στην 1η Έκθεση Αξιολόγησης Ικανότητας της ΚΔ, όπως εκπονήθηκε από τη Δύναμη Πολιτικής Άμυνας του Υπουργείου Εσωτερικών και με ημερομηνία 30 Ιουλίου 2018, γιατί δεν γίνεται λόγος ούτε για τον τουρκικό πυρηνικό σταθμό στο Akkuyu, ούτε για την τουρκική πυρηνική στρατηγική; Λαμβάνοντας υπόψη την έμφαση που δίνει η παρούσα έκθεση στους «κινδύνους» («risks»), η Δύναμη δεν τα θεωρεί αυτά ως επικίνδυνα; (Πηγή: www.moi.gov.cy/moi/CD/cd.nsf/5D9E4DBCF6DBB062C2257A3000294D18/$file/CY%20CAPABILITY%20ASSESSMENT%20REPORT%2030%20JULY%202018.pdf ).

8. Μήπως η Τουρκία, υπό την κάλυψη του καινούργιου πολιτικού πυρηνικού προγράμματος, μπορεί σύντομα να ξεκινήσει -ή ήδη έχει ξεκινήσει- ένα μυστικό πρόγραμμα με στόχο την κατασκευή πυρηνικών όπλων;

Αυτές οι ερωτήσεις απαιτούν απαντήσεις.

ΚΛΕΑΡΧΟΣ Α. ΚΥΡΙΑΚΙΔΗΣ
Επίκουρος Καθηγητής στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου UCLan Cyprus.
Οι απόψεις του είναι προσωπικές