ΣΕ ΠΟΡΕΙΑ ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ Η ΑΓΚΥΡΑ, ΚΛΙΜΑΚΩΝΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

ΣΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΠΟΡΕΙΑΣ ΠΡΟΣ ΤΙΣ ΠΡΟΕΔΡΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ Η ΡΗΤΟΡΙΚΗ ΚΑΙ ΟΙ ΚΙΝΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΑΓΚΥΡΑΣ ΘΑ ΕΞΑΡΤΗΘΟΥΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΤΟΥ Ρ. Τ. ΕΡΝΤΟΓΑΝ ΚΑΙ ΤΟΥ ΑΚΡ ΝΑ ΠΕΤΥΧΟΥΝ ΤΟΥΣ ΣΤΟΧΟΥΣ ΤΟΥΣ, ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ Η ΕΚΛΟΓΗ ΣΤΟΝ ΠΡΟΕΔΡΙΚΟ ΘΩΚΟ ΚΑΙ ΜΑΛΙΣΤΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΡΩΤΟ ΓΥΡΟ ΤΩΝ ΕΚΛΟΓΩΝ

Ο Ταγίπ Ερντογάν αντικρίζει και προωθεί το όραμα της ανασύστασης του οθωμανικού χώρου μέσα από τη λογική της ωμής στρατιωτικής ισχύος, συνδέοντας, άρρηκτα, τη νεο-οθωμανική ηγεμονία με τη στρατιωτική επιβολή

Ενώ προσώρας, το τραγικό ατύχημα με τη συντριβή του ελληνικού Μιράζ την προπερασμένη Πέμπτη, κράτησε, επί 48ωρον, σε μια σχετική ύφεση την προκλητική στρατιωτική δραστηριότητα της Τουρκίας στο Αιγαίο, αυτή επανήλθε δριμύτερη την παρελθούσα εβδομάδα, συνοδευόμενη, μάλιστα, με σαφώς προσβλητικές, της ελληνικής εθνικής κυριαρχίας, διακοινώσεις του τουρκικού Υπουργείου Εξωτερικών.

Αφορμή υπήρξε η έκθεση προόδου της Τουρκίας από την Κομισιόν και ειδικότερα η σαφής αναφορά ότι, η Ευρωπαϊκή Ένωση, σε ουδεμία περίπτωση θα προβεί σε άνοιγμα οιουδήποτε νέου κεφαλαίου για την ενταξιακή πορεία της Τουρκίας, ενόσω η Άγκυρα συνεχίζει να παραβιάζει τις σχέσεις καλής γειτονίας με κράτη-μέλη (Ελλάδα-Κύπρο), υπονομεύοντας την ασφάλεια και τη σταθερότητα στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Οι διμερείς σχέσεις με κράτη-μέλη «έχουν επιδεινωθεί, σε ορισμένες περιπτώσεις περιλαμβανομένης προσβλητικής και απαράδεκτης ρητορικής», επισημαίνει η Ε.Ε. στην έκθεσή της, προσθέτοντας πως οι εντάσεις στο Αιγαίο Πέλαγος και στην ανατολική Μεσόγειο «δεν έχουν συμβάλει σε σχέσεις καλής γειτονίας» και «έχουν υπονομεύσει την περιφερική σταθερότητα και ασφάλεια».

Η έκθεση υπενθυμίζει πως οι 28 ηγέτες της Ε.Ε. έχουν καταδικάσει τις «παράνομες» ενέργειες της Άγκυρας στο Αιγαίο και στη Μεσόγειο, κι ότι έχουν εκφράσει τον έντονο προβληματισμό τους για τους δύο Έλληνες στρατιωτικούς που κρατούνται στην Αδριανούπολη, υποδεικνύοντας, ταυτόχρονα, ότι η «Τουρκία πρέπει να δεσμευτεί ξεκάθαρα σε σχέσεις καλής γειτονίας». Υπομιμνήσκει, μάλιστα, παλαιότερες προειδοποιήσεις προς την Άγκυρα, να μην κινηθεί επιθετικά εναντίον οποιουδήποτε κράτους-μέλους.

«Τουρκικά» τα Ίμια…

Στην έκθεση απάντησε με μια προκλητική σε ύφος και περιεχόμενο ανακοίνωση το τουρκικό ΥΠΕΞ, καταγγέλλοντας την Ε.Ε. για μεροληπτικότητα και αμφισβητώντας ευθέως την ελληνική κυριαρχία στα Ίμια, τα οποία χαρακτηρίζει «υπό τουρκική κυριαρχία».

«Τα Ίμια, τα νερά γύρω τους και ο εναέριος χώρος από πάνω τους είναι αποκλειστικά υπό τουρκική κυριαρχία», αναφέρει η ανακοίνωση του τουρκικού ΥΠΕΞ, η οποία αποτελεί το πρώτο επίσημο τουρκικό κυβερνητικό έγγραφο, όπου δηλώνεται ότι τα Ίμια αποτελούν τουρκικό έδαφος.

Ειρήσθω εν παρόδω, ότι τον Δεκέμβριο του 2016, για πρώτη φορά, ο Τούρκος Υπουργός Εξωτερικών, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, είχε δηλώσει, προφορικά, ότι «τα Ίμια είναι υπό τουρκική κυριαρχία».

Το γεγονός συνιστά, ipso facto, σοβαρή κλιμάκωση της τουρκικής επιθετικότητας, αφού η Τουρκία, διά της πλέον επίσημης οδού, δεν αμφισβητεί, απλώς, την κυριότητα των Ιμίων, θεωρώντας τα «γκρίζα περιοχή», αλλά τα θεωρεί καθαρά τουρκική.

Άμεση ήταν η αντίδραση του ελληνικού ΥΠΕΞ, το οποίο, με ανακοίνωσή του, υπενθύμισε στην Άγκυρα ότι η ελληνική κυριαρχία επί των Ιμίων είναι αδιαμφισβήτητη και καθορίζεται από σειρά διεθνών συμφωνιών.

«Ενώ η Ευρωπαϊκή Ένωση καλεί την Τουρκία να σέβεται το ευρωπαϊκό δίκαιο, εκείνη απαντά με μία ανακοίνωση προκλητικής καταστρατήγησής του. Επαναλαμβάνει μία κατάφωρα παράνομη θέση, αγνοώντας ότι το νομικό καθεστώς του Αιγαίου είναι απολύτως κατοχυρωμένο από το διεθνές δίκαιο. Η ελληνική κυριαρχία επί των Ιμίων είναι σαφής και αναμφισβήτητη σύμφωνα με τη Συνθήκη της Λωζάννης του 1923, τις Ιταλο-τουρκικές Συμφωνίες του 1932 και τη Συνθήκη των Παρισίων του 1947», επισημαίνει το ΥΠΕΞ.

Αμφισβητούν και τους Φούρνους

Με αφορμή, εξάλλου, ένα άλλο, «αδιευκρίνιστο», ως προς την τελική έκβασή του, «επεισόδιο σημαίας» που έλαβεν χώραν στο νησιωτικό σύμπλεγμα των Φούρνων, παρά την Ικαρία, αυτήν την εβδομάδα, η Τουρκία αμφισβήτησε, ευθέως, την ελληνική κυριότητα στην περιοχή, επεκτείνοντας, με αυτόν τον τρόπο, την «ακτίνα» των διεκδικήσεών της εις βάρος της Ελλάδας, πέραν των νήσων και νησίδων που γειτνιάζουν προς τα Μικρασιατικά Παράλια, αφού το Ικάριο Πέλαγος εκτείνεται ανατολικά των Κυκλάδων (Νάξου, Αμοργού κ.ά.) προς το κεντρικό Αιγαίο.

Το τρίπτυχο των τουρκικών προκλήσεων, πέρα από τις καθημερινές παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου και θαλάσσιου χώρου από τουρκικά πολεμικά, ολοκληρώθηκε την περασμένη Τρίτη, με παρενόχληση, από δύο τουρκικά F16, του ελικοπτέρου που μετέφερε τον Έλληνα Πρωθυπουργό, από τη Ρω στη Ρόδο, κατά την επίσκεψή του στις ακρώρειες της ελληνικής επικράτειας, αν και χωρίς, ωστόσο, παραβίαση του ελληνικού εναέριου χώρου.

Ποιοτική αναβάθμιση

Όλα αυτά δηλούν, πέραν πάσης αμφιβολίας, ότι η στρατηγική της έντασης εναντίον της Ελλάδας και της Κύπρου που ασκεί η Άγκυρα έχει αναβαθμιστεί ποιοτικώς, ενώ και οι «διεκδικήσεις» της έχουν αχθεί, από το επίπεδο του περιορισμού της άσκησης των κυριαρχικών δικαιωμάτων των δύο χωρών σε θάλασσα, αέρα και έδαφος, στο επίπεδο της δημιουργίας γκρίζων και διαμφισβητούμενων ζωνών και, απ' εκεί, στην απροκάλυπτη… παραχάραξη εθνικού χώρου ως τουρκικού (βλ. Ίμια και άλλα 18 (sic) νησιά και βραχονησίδες, που στην πραγματικότητα μπορεί να φθάνουν τις μερικές εκατοντάδες, κυπριακή ΑΟΖ κ.λπ.).

Έτσι, από το casus belli, τη δεκαετία του '80 (κρίση '87), σχετικά με το δικαίωμα της Ελλάδας να προβαίνει σε έρευνες για την εκμετάλλευση του υποθαλάσσιου φυσικού της πλούτου στο Αιγαίο, περάσαμε, μετά την κρίση στα Ίμια το 1996, στη δημιουργία «γκρίζων» ζωνών και στην αναγνώριση «νόμιμων» δικαιωμάτων της Άγκυρας στο αρχιπέλαγος και, σήμερα, στην ευθεία και απροσχημάτιστη αμφισβήτηση της κυριότητας ελληνικού εθνικού χώρου, τον οποίο η Τουρκία θεωρεί… κατεχόμενο και απειλεί με πόλεμο, προκειμένου να τον… απελευθερώσει.

Παράλληλα, διά της πρακτικής των «εναλλακτικών ερμηνειών» των διεθνών συνθηκών, καθώς και διά της δημιουργίας κρίσεων, η Άγκυρα επιχειρεί να αναδιευθετήσει προς όφελός της τους εξυφαινόμενους σχεδιασμούς στο ενεργειακό και στο ευρύτερο γεωπολιτικό πεδίο, στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου.

Ορατή και «έμπρακτη» απειλή

Τούτων δοθέντων, η τουρκική απειλή καθίσταται, πλέον, αναμφισβήτητη, ακόμη και για τους πλέον εφεκτικούς να την αναγνωρίσουν. Δεν μπορεί να θεωρηθεί καθόλου τυχαία η πρόσφατη αναφορά του Έλληνα Υφυπουργού Άμυνας, Φώτη Κουβέλη, μετά τον αδόκητο θάνατο του σμηναγού, Γιώργου Μπαλταδώρου, περί ακήρυκτου πολέμου στο Αιγαίο (από πλευράς Τουρκίας), αλλά και σε τακτικές «κλιμακούμενης έντασης» εκ μέρους των Τούρκων, που έχουν στόχο να δημιουργήσουν κεκτημένα.

Προσδιορίζοντας, μάλιστα, τον χαρακτήρα του τουρκικού αναθεωρητισμού, ο Έλληνας ΥΠΕΞ, Νίκος Κοτζιάς, επισήμανε ότι ένα στοιχείο του, είναι ότι επιζητεί να αλλάξει την πραγματικότητα. Και αυτό είναι προφανές τι σημαίνει.

Την ίδια ώρα, η Τουρκία φαίνεται να έχει ανοίξει τη στρόφιγγα των μεταναστευτικών ροών στην περιοχή του Έβρου (περιοχή που δεν περιλαμβάνεται στην περιλάλητη συμφωνία της Τουρκίας με την Ε.Ε. για το Προσφυγικό), προκαλώντας ένα ακόμη δυσβάστακτο στρατηγικό «βάρος» για την Ελλάδα. Σύμφωνα με στοιχεία που δημοσιεύει το Associated Press, έχει δεκαπλασιαστεί, σε σχέση με πέρυσι, ο αριθμός των μεταναστών και προσφύγων που εισέρχονται στην Ελλάδα μέσω Έβρου, ενώ οι έλεγχοι που διεξάγονται από τις τουρκικές Αρχές είναι σχεδόν ανύπαρκτοι.

Και τα πράγματα στα ελληνοτουρκικά ενδέχεται να αχθούν σε ακόμη πιο δύσκολα διαχειρίσιμες καταστάσεις, καθώς από τις 30 Απριλίου έως τις 10 Μαΐου ξεκινά η μεγάλη τουρκική άσκηση ΕFES 2018, με κεντρικό σενάριο την αποβατική ενέργεια σε κάποιο από τα νησιά του Αιγαίου, με την Άγκυρα να έχει κινητοποιήσει, υπό την μορφήν «ασκήσεων», μεγάλες δυνάμεις (δεκάδες πλοία, φρεγάτες, αποβατικά, δεκάδες αεροπλάνα, βατραχάνθρωποι, πεζοναύτες, αποβατικές δυνάμεις και δεκάδες ελικόπτερα).

Από τον… Νταβούτογλου στον… Ερντογάν

Στο περίφημο «Στρατηγικό Βάθος», ο Αχμέτ Νταβούτογλου περιγράφει την νεο-οθωμανική κοσμοθεωρία του, θέτοντας τα θεμέλια τού σύγχρονου τουρκικού αναθεωρητισμού. Επιχειρεί να αναδείξει τα κοινωνικά, γεωγραφικά, πολιτισμικά, οικονομικά και γεωπολιτικά πλεονεκτήματα της Τουρκίας, διά των οποίων θα μπορούσε να καταστεί μία από τις μεγάλες παγκόσμιες δυνάμεις του 21ου αιώνα, καθώς και την τουρκική θέση για σειρά ζητημάτων όπως η Ευρώπη, τα Βαλκάνια, το Αιγαίο, η Μέση Ανατολή, το Κυπριακό, που μέσα στη «σύνθετη» τουρκική οπτική αλληλοσυνδέονται.

Ωστόσο, η υπό τον τέως Υπουργό Εξωτερικών θεώρηση του τουρκικού ιστορικού αναθεωρητισμού, για ανασύσταση της οθωμανικής αυτοκρατορίας, γίνεται στο πλαίσιο της λογικής της «ήπιας ισχύος», δηλαδή, διά της θρησκευτικής, πολιτισμικής, οικονομικής και «πληθυσμιακής» διείσδυσης, κυρίως, και όχι διά της άσκησης ωμής στρατιωτικής βίας. Το ερντογανικό «υπόδειγμα», όμως, είναι αρκετά διαφορετικό, καθώς, εάν ο Αχμέτ Νταβούτογλου έβλεπε το όραμα της ανασύστασης του οθωμανικού χώρου να συντελείται «ειρηνικά», ο Ταγίπ Ερντογάν το αντικρίζει και το προωθεί μέσα από τη λογική της ωμής στρατιωτικής ισχύος, συνδέει, δηλαδή, άρρηκτα, τη νεο-οθωμανική ηγεμονία με τη στρατιωτική επιβολή.

Στο πλαίσιο αυτό, η Τουρκία επιτίθεται στη Συρία, εισβάλλει στο Ιράκ, παρεμβαίνει στρατιωτικά στην κυπριακή ΑΟΖ, απειλεί και προκαλεί διαφόρων βαθμών εντάσεις στο Αιγαίο και στον Έβρο, παραβιάζοντας την ελληνική εθνική κυριαρχία και εγείροντας κατά της Ελλάδας σειρά παράνομων αξιώσεων.

Όπως επισημαίνει ο Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων - Στρατηγικών Σπουδών, Παναγιώτης Ήφαιστος, «η κλιμάκωση της τουρκικής επιθετικότητας συνοδεύεται και από μεγάλες πλέον διεκδικήσεις και απειλές στρατιωτικής επίθεσης και εντάσσεται σε αυτό που στη στρατηγική θεωρία ορίζεται ως 'απέραντη απειλή’. Σκληρά, πλέον, τίθεται το ζήτημα περαιτέρω κλιμάκωσης των τουρκικών πολεμικών ενεργειών, αλλά και το ενδεχόμενο ενός μεγάλου γενικευμένου πολέμου». Αυτό σημαίνει, βασικά και ουσιαστικά, εξηγεί περαιτέρω, ότι πλέον βρισκόμαστε σε αυτό που στη στρατηγική ανάλυση ονομάζεται «ενδοπολεμική αποτροπή» (intra-wardeterrence). Η Τουρκία πέρασε το φράγμα των απειλητικών δηλώσεων και προβαίνει σε ενέργειες που υποδηλώνουν ότι τόσο η γενική αποτροπή (μια γενική εξισορροπητική κατάσταση) όσο και η άμεση αποτροπή (ετοιμότητα αντίκρουσης επικείμενων στρατιωτικών ενεργειών) διαπεράστηκαν».

Ανησυχητική συμπεριφορά

Ως εξαιρετικά ανησυχητική χαρακτηρίζει τη συμπεριφορά της Τουρκίας σε Αιγαίο, Κύπρο και Ανατολική Μεσόγειο, ο Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων, Θεόδωρος Κουλουμπής. «Προφανώς εισερχόμαστε σε μια ιδιαίτερα δύσκολη περίοδο στις ελληνοτουρκικές σχέσεις», επισήμανε μιλώντας στη «Σ», εκφράζοντας, παράλληλα, «ιδιαίτερη ανησυχία από τη συμπεριφορά της Άγκυρας», που, ενόψει και πρόωρων εκλογών για την Προεδρία, ενδέχεται να καταστεί «ακόμη πιο αποφασιστική και σκληρή» έναντι των ελληνικών συμφερόντων.

Αναθεωρητική πολιτική

Η Τουρκία είναι σαφές ότι βρίσκεται σε μια πορεία αναθεωρητικής πολιτικής, επισημαίνει στην εφημερίδα μας ο Ηλίας Κουσκουβέλης, Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων, Κάτοχος της Έδρας ΓΕΕΘΑ στις Στρατηγικές Σπουδές «Θουκυδίδης», πρώην Πρύτανης, «η οποία ξεκίνησε στην κεμαλική περίοδο και τώρα εντείνεται, εκφραζόμενη μέσα από μια ρητορική υψηλών τόνων και επιθετικές κινήσεις».

Αυτό δεν σημαίνει απαραιτήτως, προσθέτει, «ότι τα δύο κράτη, Ελλάδα και Τουρκία, οδεύουν προς σύγκρουση, ωστόσο, είναι μια κατάσταση την οποία πρέπει να διαχειριστούμε, ως χώρα, με μια νηφάλια αποφασιστικότητα. Αυτό σημαίνει ότι δεν παρασυρόμαστε από τις προκλητικές κινήσεις της Τουρκίας, αλλά απαντάμε όπως πρέπει και όπου πρέπει, με προσοχή. Και είμαστε προετοιμασμένοι να αντιμετωπίσουμε, από κάθε άποψη, κάθε ενδεχόμενο, διαλέγοντας τον χρόνο και το πεδίο όπου έχουμε διπλωματικά, πολιτικά και άλλα πλεονεκτήματα».

Αναφερόμενος, εξάλλου, στην κήρυξη πρόωρων προεδρικών εκλογών από τον Ρ. Τ. Ερντογάν και τις ενδεχόμενες επιπτώσεις τους στα ελληνοτουρκικά θέματα, επισήμανε: «Στη διάρκεια της πορείας προς τις προεδρικές εκλογές, η ρητορική και οι κινήσεις της Άγκυρας θα εξαρτηθούν από την προοπτική του Ρ. Τ. Ερντογάν και του ΑΚΡ να πετύχουν τους στόχους τους, που είναι η εκλογή στον προεδρικό θώκο και μάλιστα από τον πρώτο γύρο των εκλογών.

Οι δημοσκοπήσεις εδώ ενδέχεται να διαδραματίσουν έναν σημαντικό ρόλο σε σχέση με την Ελλάδα, γιατί δεν είναι απαραίτητο ότι η δημιουργία και η συντήρηση κλίματος έντασης βοηθάει πάντα το φαβορί, που στην προκειμένη περίπτωση είναι ο Τούρκος Πρόεδρος. Αν δει ο Ερντογάν ότι χάνει ψήφους προς τα ακροδεξιά και εθνικιστικά κόμματα, πέραν του κόμματος του Μπαχτσελί που τον στηρίζει, ή ο Κιλιντσάρογλου συνεχίσει να εγείρει ζητήματα οριοθέτησης με την Ελλάδα, ενδέχεται να δούμε ανάλογες επιθετικές κινήσεις έναντι της Ελλάδος».