Νέα αποδέσμευση βρετανικών εγγράφων για 1984
Νέο, διζωνικό σύνταγμα, βρετανική υποστήριξη για τ/κ εμπόριο, αποτροπή πώλησης γαλλικού οπλισμού στην Κύπρο

Μέρος Α’

Σε νέα αποδέσμευση εκατοντάδων βρετανικών φακέλων, μεταξύ των οποίων και περιορισμένου αριθμού για Κύπρο, Ελλάδα και Τουρκία, προέβη το Εθνικό Βρετανικό Αρχείο στις 24 Αυγούστου 2016.

Τα νέα έγγραφα συνοπτικά αναφέρονται:
1) Στις θέσεις του Τούρκου Πρέσβη στο Λονδίνο για νέο Σύνταγμα Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας στην Κύπρο.
2) Στην προσπάθεια του Λονδίνου να μη σταματήσει το εμπόριο με τα κατεχόμενα, καθώς η Βρετανία ήταν ο μεγαλύτερος εισαγωγέας από τις κατεχόμενες περιοχές, στις δηλώσεις Σπ. Κυπριανού για νομικές ενέργειες εναντίον χωρών που δέχονταν τ/κ προϊόντα και τι δήλωνε ο κ. Γ Ιακώβου στον Βρετ. ΄Υπ. Αρμοστή.
3) Σε μια έκθεση του τότε Υπ. Αρμοστού κ. Wilberforce για την Κύπρο για το έτος 1983.
4) Στις βρετανικές προσπάθειες προβολής της Τουρκίας μέσω Σεμιναρίων.
5) Στην επέμβαση Φόρεϊν Όφις να σταματήσουν γαλλικές πωλήσεις ελικοπτέρων και όπλων προς την Κύπρο.
6) Στην αποφυγή συζήτησης του θέματος των Αγνοουμένων στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.
7) Σε παραστάσεις ομογενών Η.Β. για τις εισαγωγές τουρκοκυπριακών προϊόντων στη χώρα και πως απάντησε το Φόρεϊν Όφις.
8) Σε επισκέψεις βρετανικών πλοίων στο κατεχόμενο λιμάνι της Αμμοχώστου.
9) Σε αποζημιώσεις Τουρκίας σε Βρετανούς.

Επιβεβαίωση της «Σ»
Συμπτωματικά στις 26 Αυγούστου 2016 το κύριο άρθρο της «Σημερινής» έφερε τον χαρακτηριστικό τίτλο «Καλύτερη εγγύηση για την Τουρκία, η διζωνική λύση».

Το περιεχόμενο του άρθρου, 42 χρόνια μετά τις δύο τουρκικές βάρβαρες εισβολές και τη βρετανική (και όχι αμερικανική) εκκίνηση από τις 16 Αυγούστου 1974 για επιβολή της τουρκικής απαίτησης διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας, τονίζει για άλλη μια φορά τις διαχρονικές τουρκικές θέσεις για τη λύση αυτή.

Η οποία τους εξασφαλίζει ό,τι καλύτερο για τις επιδιώξεις τους πάνω στο νησί. Να σημειωθεί ότι οι Τούρκοι από τον Ιανουάριο του 1974 είχαν εντατικοποιήσει την απαίτησή τους για λύση ΔΔΟ που είχε ξεκινήσει από το 1956/67… Τα νέα έγγραφα επιβεβαιώνουν το άρθρο της «Σημερινής».

Το τουρκικό αίτημα του 1984
Σε συνάντηση που είχε στις 4 Οκτωβρίου 1984 ο Τούρκος πρέσβης στο Λονδίνο, Rahmi G?mr?k??o?lu, με τρεις αξιωματούχους του Φόρεϊν Όφις (τους Derek Thomas, M.R. H. Jenkins, D.F. G. Farr, Νοτίου Τμήματος Ευρώπης) δήλωσε τα ακόλουθα όσον αφορά το Κυπριακό:

«Ήταν σημαντικό να υπάρχει διάλογος μεταξύ των δύο κοινοτήτων, οι Τούρκοι υποστήριζαν τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ και τη συμμετοχή των Τουρκοκυπρίων στις πρωτοβουλίες καλής θέλησης (του ΓΓ). Όμως ο Κυπριανού (Πρόεδρος Σπ. Κυπριανού) είχε δεχθεί τη διαδικασία των προτάσεων τού Γ.Γ. παρά την ουσία… Το Σύνταγμα του 1960 δεν είχε πλέον σημασία:

Οι Τουρκοκύπριοι δεν μπορούσαν πλέον να θεωρούνται μια μειονότητα. Ένα νέο σύνταγμα πρέπει να δημιουργηθεί για διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία. Οι δύο κοινότητες πρέπει να μείνουν χωρισμένες. Συμφωνίες πάνω σ' αυτό δεν πρέπει να εξαρτώνται από εδαφικές παραχωρήσεις… Ο Γ.Γ. πρέπει να δουλέψει πάνω σε μια βάση για λύση και όχι τις λεπτομέρειες οι οποίες θα διευθετηθούν με ενδο-κοινοτικές συνομιλίες. Η ασφάλεια της τουρκοκυπριακής κοινότητας θα πρέπει να διασφαλιστεί πριν αποχωρήσουν τα τουρκικά στρατεύματα. Υπό αυτές τις συνθήκες, ευχαρίστως θα αποχωρούσαν τα τουρκικά στρατεύματα».

Η «επανένωση»
Ο Τούρκος Πρέσβης, επίσης, είπε ότι ήταν απαράδεκτο για την «ελληνοκυπριακή» κυβέρνηση να αναγνωρίζεται διεθνώς ως η κυβέρνηση όλων στην Κύπρο, «αυτό δεν ανταποκρινόταν στην πραγματικότητα». Οι Βρετανοί τού είπαν ότι διαφωνούν με την τουρκική αναγνώριση της μονομερούς ανακήρυξης του Ρ. Ντενκτάς και ο Πρέσβης ανταποκρίθηκε λέγοντας ότι «ήταν πάνω από 10 χρόνια που οι Τουρκοκύπριοι είχαν κάνει διαβήματα για ανακήρυξη.

Το τελευταίο που τους προώθησαν να το κάνουν ήταν όταν το Συμβούλιο της Ευρώπης αναγνώρισε τους Ελληνοκύπριους ως τους αντιπροσώπους όλης της Κύπρου. Αυτό είχε ενθαρρύνει τους Ελληνοκυπρίους να έχουν πέραν του δέοντος απαιτήσεις. Όταν έγινε η μονομερής ανακήρυξης έγινε γνωστό ότι ο απώτερος σκοπός των Τουρκοκυπρίων ήταν η επανένωση».

Εδώ να σημειωθεί η επιτήδεια σταδιακή υιοθέτηση τόσο από ελληνοκυπριακής όσο και ξένης πλευράς, της τουρκικής θέσης ότι με την αναγνώριση των δύο «κρατών» επιτυγχάνεται η… επανένωση, η οποία σκοπίμως αντικατέστησε τη λέξη απελευθέρωση και η οποία συνεπάγεται αναγνώριση των δύο διζωνικών δικοινοτικών ομοσπονδιών.

Ο Σπ. Κυπριανού και η ΔΔΟ
Ένας από τους Βρετανούς αξιωματούχους είπε ότι με την προϋπόθεση ότι ο Πρόεδρος Κυπριανού θα συμφωνούσε σε μια διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία, ο Ντενκτάς έπρεπε να είναι έτοιμος να υποδείξει πως αυτή θα μπορούσε να δουλέψει. Χρειαζόταν να ήταν σαφής σε συγκεκριμένα σημεία. Ο Τούρκος Πρέσβης είπε ότι ο Γ.Γ. υπολόγιζε ότι η σιωπή του Κυπριανού όταν αναφέρθηκε το θέμα σήμαινε πως δεχόταν τη διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία…

«Μάχη» υπέρ της Τουρκίας
Γυρνώντας στο θέμα των σχέσεων Τουρκίας και Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας, ο Τούρκος Πρέσβης είπε ότι όλα δεν ήσαν ακόμα τέλεια στην Τουρκία, αλλά η κοινοβουλευτική δημοκρατία είχε επανέλθει και οι σχέσεις Τουρκίας με την ΕΟΚ έπρεπε να επανενεργοποιηθούν. Οι Τούρκοι γνώριζαν τις προσπάθειες που κατέβαλε το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ομόσπονδη Δημοκρατία της Γερμανίας στην ΕΟΚ εκ μέρους της Τουρκίας, αλλά δεν υπήρχαν ακόμα αποτελέσματα.

Οι Βρετανοί αξιωματούχοι είπαν ότι αμφότερες οι χώρες (ΗΒ και ΟΔΓ) προσπαθούσαν σκληρά να ελευθερώσουν οικονομική βοήθεια προς την Τουρκία από την ΕΟΚ, όμως ο στρατιωτικός νόμος στην Τουρκία, οι δίκες εναντίον του Συνδέσμου Ειρήνης, των Μαρτύρων του Ιεχωβά και διανοουμένων δεν βοηθούσαν. Ο Τούρκος πρέσβης απάντησε ότι δεν ήταν εύκολο το θέμα ασφάλειας καθώς ακόμα υπήρχε βία στην Ανατολική Τουρκία…

Οι δυτικοί Ευρωπαίοι, είπε ο Πρέσβης, δεν αντιλαμβάνονται την αλήθεια για τον Σύνδεσμο Ειρήνης, ήταν ένα κομμουνιστικό κίνημα με στενές διασυνδέσεις με τη Μόσχα, εν πάση περιπτώσει το θέμα ήταν sub judice. Η συνάντηση έληξε ελπίζοντας σε εξελίξεις στο εμπόριο καθώς ο Δούκας του Κεντ βρισκόταν στην Τουρκία επικεφαλής εμπορικής αποστολής και σύντομα θα επισκεπτόταν την Τουρκία ο Υπ. Εξωτερικών Sir Geoffrey Howe και η Πρωθυπουργός κα Μάργκαρετ Θάτσερ, την οποία θαύμαζαν πολύ στην Τουρκία.

Φόρεϊν Όφις: Οι Ελληνοκύπριοι δεν δέχθηκαν!
Σε περσινές αποδεσμεύσεις βρετανικών εγγράφων για το 1983 γράψαμε στην κάλυψή μας στη Σημερινή 3.7.2015, «Η ΔΔΟ και η ανακήρυξη του ψευδοκράτους», ότι το Φόρεϊν Όφις διεξήγαγε έρευνα για το θέμα κατά πόσον ο μ. Σπ. Κυπριανού είχε όντως δεχθεί την ΔΔΟ και η απάντηση ήταν ΟΧΙ.

Γράψαμε: Με ένα ξεκάθαρο ΟΧΙ απάντησε το Τμήμα Έρευνας του Φόρεϊν Όφις με υπογραφή της κυρίας Α. Gillon, την 1η Νοεμβρίου 1983, στο ερώτημα αν οι Ελληνοκύπριοι δέχθηκαν την έννοια της διζωνικότητας, σε σχέση με την αναφορά του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ στην πρώτη συνάντηση του νέου γύρου των συνομιλιών στις 9 Αυγούστου 1980. Γράφει το σχετικό έγγραφο:

«Η απάντηση είναι όχι. Αυτή η αναφορά στη διζωνικότητα είχε εμποδίσει την επανέναρξη των ενδοκοινοτικών συνομιλιών για περισσότερο από ένα χρόνο. H ελληνοκυπριακή πλευρά ήθελε να εκφράσει τις επιφυλάξεις της για την τουρκική ερμηνεία του όρου, θεωρώντας ότι η τουρκική πλευρά εννοούσε τη διζωνικότητα σε ένα ομόσπονδο σύνταγμα ως ισοδύναμη με διχοτόμηση. Και η τουρκική πλευρά δεν ήταν διατεθειμένη να δεχθεί ελληνικές επιφυλάξεις στην εναρκτήρια δήλωση.

»Ο Ειδικός Αντιπρόσωπος του ΟΗΕ Δρ Γκόμπι τελικά κατάφερε να ξεπεράσει το αδιέξοδο αυτό, εκμεταλλευόμενος τον συναγερμό που δημιουργήθηκε και στις δύο πλευρές το καλοκαίρι του 1980, με την προοπτική επέμβασης στο κυπριακό πρόβλημα από τη Λιβύη. Κατάφερε να πείσει τους Ελληνοκυπρίους να δεχθούν την εναρκτήρια δήλωση, με την προϋπόθεση ότι όλα τα σημεία θα ετύγχαναν εξαντλητικής συζήτησης...».

Η δήλωση Κυπριανού
Και η κυρία Gillon παρέθεσε: Α) τη δήλωση Προέδρου Σπύρου Κυπριανού της 9ης Αυγούστου 1980, όταν μίλησε εκτεταμένα για τη διζωνική και τόνισε ότι ο όρος «διζωνική» δεν υπάρχει στο σύνταγμα καμιάς ομοσπονδίας και ότι η πλευρά του επιδιώκει μια δι-περιφερειακή λύση.

Απαντώντας σε ερώτηση, επανέλαβε ότι η πλευρά του δεν δεσμεύθηκε με ουδεμία υποχρέωση και δεν δέχθηκε διζωνική λύση στο κυπριακό πρόβλημα. Κατά την άποψή του, ο όρος «διζωνική» δεν ήταν σωστός, ούτε σε σχέση με το εδαφικό.
Τεράστιες δυσκολίες

Και Β) στην ενημέρωση από τη Βρετ. Υπ. Αρμοστεία προς Φόρεϊν Όφις 7 Αυγούστου 1982. Η οποία, αφού ρώτησε τον εκπρόσωπο του ΟΗΕ στην Κύπρο ως προς το πώς η ελληνοκυπριακή πλευρά είχε δεχθεί την αναφορά στη διζωνικότητα στην εναρκτήρια δήλωση του ΓΓ, μήπως δεν πίστευαν πλέον ότι τους δέσμευε η τουρκική ερμηνεία της διζωνικότητας, η απάντηση ήταν πως ο Κυπριανού αντιμετώπισε τεράστιες δυσκολίες γι' αυτό.

Ως δικηγόρος και από ένστικτο πίστευε ότι υποχωρούσε σε κάτι πολύ σημαντικό. Όμως τον κατηγορούσε το ΑΚΕΛ και ο Δημοκρατικός Συναγερμός και κάποια στοιχεία στο δικό του κόμμα για ακαμψία, επομένως ελάχιστη πολιτική υποστήριξη τού είχε μείνει για μια σταθερή πολιτική...

ΦΑΝΟΥΛΑ ΑΡΓΥΡΟΥ
Ερευνήτρια/δημοσιογράφος