Τι αποκαλύπτεται, έπειτα από 41 χρόνια, για τον Ιούλιο του 1974
Οι Βρετανοί επεδίωκαν κατάλυση της Κυπριακής Δημοκρατίας και νέα συνταγματική τάξη γεωγραφικού διαμελισμού, όπως η Τουρκία

Μέχρι τώρα γνωρίζαμε ότι στις 17 Ιουλίου 1974, όταν έφθασε στο Λονδίνο ο Τούρκος πρωθυπουργός Μπ. Ετζεβίτ με την πολιτική και στρατιωτική του κουστωδία, πήρε από την Εργατική Κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου (πρωθυπουργό Χάρολντ Ουίλσον και Υπ. Εξωτερικών και Κοινοπολιτείας Τζέιμς Κάλαχαν) την έγκριση για εισβολή, νοουμένου ότι δεν ενοχλούσε τις βρετανικές βάσεις...
Σήμερα, δημοσιοποιούμε στοιχεία/ομολογία του ιδίου του Τζέιμς Κάλαχαν ότι:

1) Η βρετανική κυβέρνηση θεωρούσε ότι το Σύνταγμα του 1960 είχε αποτύχει και δεν λειτουργούσε.
2) Θεωρούσε ότι ήταν αδύνατη η επαναφορά στη συνταγματική τάξη ενός Συντάγματος που είχε αποτύχει να λειτουργήσει τα «τελευταία 15 με 16 χρόνια».
3) Επεδίωκε (μέσω της τουρκικής εισβολής) αλλαγή της συνταγματικής τάξης στην Κύπρο (όπως ακριβώς και η Τουρκία).
4) Θεωρούσε ότι η Συνθήκη Εγγυήσεως ήταν και αυτή ξεπερασμένη και είχε αντικατασταθεί από τα Ηνωμένα Έθνη (τα δύο μέτρα και δύο σταθμά των ηθικών αυτουργών, εφόσον στην περίπτωση της Τουρκίας στις 17 Ιουλίου 1974 ο Ετζεβίτ ήταν βάσει της ίδιας Συνθήκης που ζήτησε να επέμβουν μαζί, αλλά η Βρετανία αρνήθηκε, λόγω βάσεων).
5) Είπε ψέματα στην Επιτροπή για το 1963/64, και την αλήθεια για τις πραγματικές θέσεις και προθέσεις της κυβέρνησής του το 1974.

Τι είπε ο Κάλαχαν το 1976
Αυτά ο Τζέιμς Κάλαχαν τα είπε στη Μικτή Κοινοβουλευτική Επιτροπή τo 1976 του βρετ. Κοινοβουλίου, η οποία στο πόρισμά της αποφάνθηκε (μετά τις μαρτυρίες που μάζεψε) ότι η βρετανική κυβέρνηση αρνήθηκε να επέμβει, βάσει του άρθρου 2 της Συνθήκης Εγγυήσεως, να αποκαταστήσει την τάξη, παρ' όλον ότι είχε στρατεύματα και αεροπλάνα στις βρετανικές βάσεις στην Κύπρο, και ότι «η Βρετανία είχε το νομικό δικαίωμα να επέμβει, είχε την ηθική υποχρέωση να επέμβει. Δεν επενέβη για λόγους που η κυβέρνηση αρνείται να δώσει».

Στην πραγματικότητα, όμως, ο Τζέιμς Κάλαχαν δεν τους αρνήθηκε, τουναντίον ομολόγησε τους λόγους. Αλλά η Επιτροπή προτίμησε να καλύψει την κυβερνητική ενοχή με ένα επιτήδειο λεκτικό, για να ικανοποιηθούν όλες οι πλευρές και να καλυφθούν οι ευθύνες της Εργατικής Κυβέρνησης Ουίλσον/Κάλαχαν, που ακόμα κυβερνούσε.

Η κατάθεση
Ο Τζέιμς Κάλαχαν στην κατάθεσή του (19 Φεβρουαρίου 1976) ερωτηθείς, α) αν η κυβέρνηση της Αυτού Μεγαλειότητος είχε το δικαίωμα να επέμβει, αν το ήθελε, βάσει της Συνθήκης Εγγυήσεως, και β) κατά πόσο υπήρχε υποχρέωση για αποκατάσταση του Συντάγματος μονομερώς ή συντονισμένα (με άλλες δυνάμεις) απάντησε:

«Τολμώ να πω, νομικώς είχαμε. Πολιτικώς και πρακτικώς δεν είχαμε κανένα, γιατί το σύνταγμα δεν δούλευε από ενωρίς τη δεκαετία του 1960. Υπήρξαν συμπλοκές μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων το 1963-64. Ήταν τότε που δημιουργήθηκε η Ειρηνευτική Δύναμη. Οι Τούρκοι συνεχώς διεμαρτύροντο ότι είχαν αποκλειστεί από το Σύνταγμα. Οι Έλληνες ισχυρίζονταν ότι μόνοι τους οι Τούρκοι αποκλείστηκαν... Στην πραγματικότητα δεν είναι νομικό θέμα: Θα ήταν αδύνατο για εμάς να οργανώναμε δυνάμεις για να επιβάλλαμε στους Ελληνοκυπρίους και Τουρκοκυπρίους τις πρόνοιες του συντάγματος που από μόνοι τους είχαν αποτύχει να λειτουργήσουν από το 1960... Είμαι πολιτικός και απλώς δεν πιστεύω πως ήταν δυνατό να αποκαταστήσουμε το Σύνταγμα...».

Ερωτηθείς, αν εκείνο που ήθελε να πει ήταν πως η Συνθήκη Εγγυήσεως ντε φάκτο ήταν πλέον γράμμα νεκρό από το 1963, απάντησε:
«Θυμηθείτε, η Κύπρος είναι ένα ανεξάρτητο κράτος, μέλος των Ηνωμένων Εθνών, μέλος όλων των διεθνών οργανισμών. Καθώς αύξανε την ανεξαρτησία της, προσέβλεπε περισσότερο προς τα Ηνωμένα Έθνη για τις εγγυήσεις της. Γι' αυτό το 1963-64 πιστεύω ανέλαβαν τα Ηνωμένα Έθνη. Η Συνθήκη Εγγυήσεως, μπορείτε να πείτε, σε κάποιο βαθμό, επικάλυπτε την ευθύνη των Η.Ε... Επαναλαμβάνω, θα ήταν αδύνατο για τη βρετανική κυβέρνηση να χρησιμοποιήσει τα στρατεύματά της για να αποκαταστήσει το Σύνταγμα του 1960...».

Η Επιτροπή
Η Μικτή Κοινοβουλευτική Επιτροπή (βρετ. Κοινοβουλίου) διορίστηκε τον Αύγουστο του 1975, αλλά διαλύθηκε τον Νοέμβριο του 1975. Επαναδιορίστηκε τον Ιανουάριο του 1976 με οδηγίες να δώσει το πόρισμά της στις 15 Απριλίου 1976. Οι όροι εντολής της ήταν να αποφανθεί για την κατάσταση στην Κυπριακή Δημοκρατία σε σχέση με τους Βρετανούς που ζούσαν στο νησί. Την αποτελούσαν οι: Arthur Bottomley (πρόεδρος), Lena Jeger, Christopher Price, William Rees-Davies, Hugh Rossi, Bryant Godman Irvine, ο τελευταίος τον Φεβρουάριο του 1976 ζήτησε και αποσύρθηκε. Αντικαταστάθηκε από τον Sir George Sinclair (πρώην αναπληρωτή Κυβερνήτη της αποικιακής κυβέρνησης στην Κύπρο).

Η Επιτροπή επισκέφθηκε την Κύπρο, την Ελλάδα, αλλά δεν της επιτράπηκε πρόσβαση στα κατεχόμενα, ούτε στην Τουρκία. Πήρε επίσημα μαρτυρία από τους James Callaghan, Roy Hattersley (υφυπουργός στο Φ.Ο. το 1974), Φόρεϊν Όφις, Υπ. Εσωτερικών, τη Βρετανική Υπ. Αρμοστεία στη Λευκωσία, τις βρετανικές πρεσβείες σε Αθήνα και Άγκυρα και αριθμό Ελληνοκυπρίων, όμως αυτές οι συζητήσεις δεν περιελήφθησαν (δεν δημοσιεύθηκαν). Έτσι, το πόρισμα ήταν παρωδία...

«Η Τουρκία έχει υπόθεση»
Στις 16 Αυγούστου 1974 ο Τζέιμς Κάλαχαν (εκ του ασφαλούς πλέον, ενώ γνώριζε από ενωρίς πριν από την πρώτη εισβολή τις τουρκικές προθέσεις) ενημέρωνε τις βρετανικές διπλωματικές αποστολές ότι: «Στη Γενεύη ΙΙ οι Τούρκοι ήγειραν δύο σημαντικά θέματα: 1) Γεωγραφικό διαχωρισμό των δύο κοινοτήτων (είτε σε δύο ζώνες είτε σε διάφορα καντόνια), 2) απαίτησαν όπως η τουρκική ζώνη καλύπτει το 34% της νήσου.

Δεύτερη τουρκική εισβολή - Ο στόχος της Τουρκίας φαίνεται να περιορίζεται στην κατάληψη του ενός τρίτου της νήσου, μιας γραμμής διαμέσου Λεύκας/Λευκωσίας/Αμμοχώστου... Και να ξαναρχίσει διαπραγματεύσεις σύντομα... Παρ’ όλον ότι καταδικάζουμε τις τουρκικές μεθόδους, θεωρούμε ότι οι Τουρκοκύπριοι έχουν υπόθεση... Οι Ελληνοκύπριοι ίσως τώρα να είναι περισσότερο διατεθειμένοι να δεχθούν γεωγραφικό διαχωρισμό, ειδικά λόγω του μεγάλου αριθμού προσφύγων από αμφότερες τις πλευρές. Όμως είναι δύσκολο να δεχθούν να υπογράψουν το 34 τοις εκατόν της νήσου στο 18 τοις εκατόν του πληθυσμού, και ίσως να πάρει χρόνο προτού δικαιολογήσουν την επιστροφή τους στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων...» (Για την αναφορά αυτή βλέπε σελ. 158/9 βιβλίο της γράφουσας «Διζωνική Εκτέλεση της Κ.Δ. 1955-2011»).

Ενημέρωσαν οι Τούρκοι
Στις 17 Ιουλίου 1974, ο Τούρκος πρωθυπουργός της εισβολής Μπ. Ετζεβίτ είχε ενημερώσει λεπτομερώς τους Βρετανούς, μέχρι πού θα έφθανε τελικά η γραμμή Αττίλα και την επομένη, 18 Ιουλίου, ενημέρωσε σχετικά και τον Αμερικανό απεσταλμένο στο Λονδίνο Τζόζεφ Σίσκο...

Η ομολογία Τζέιμς Κάλαχαν προς την Επιτροπή το 1976 κάλυψε πλέον και τα ελάχιστα κενά για την ενοχή του Λονδίνου, που, ίσως, να είχαν αφήσει τα βρετανικά αποδεσμευμένα έγγραφα για το 1974... Εκείνο που παραμένει πλέον με ερωτηματικό, είναι ο ρόλος των Βρετανών στο πραξικόπημα, αν και υπάρχουν κάποια στοιχεία και γι' αυτό...

Βρετανικές βάσεις
Ο Τζέιμς Κάλαχαν ήθελε ανατροπή της συνταγματικής τάξης: Να ικανοποιήσει τους Τούρκους και ταυτόχρονα να ξεφορτωθεί τις βρετανικές βάσεις. Τις οποίες αναγκάστηκαν να διατηρήσουν, παρ' όλην την οριστική απόφασή τους τον Δεκέμβριο του 1974 για εγκατάλειψη, κατόπιν πιέσεων από τον Αμερικανό Υπ. Εξωτερικών Δρα Χένρι Κίσινγκερ...

Πρόεδρος Αναστασιάδης 26 Αυγούστου 2015, 18° Συνέδριο Αποδήμων Λευκωσία:
«Θέλουμε την Κυπριακή Δημοκρατία, βεβαίως και τη θέλουμε. Αλλά η Κυπριακή Δημοκρατία στηρίζεται στο Σύνταγμα του ΄60. Αν υπάρχουν κάποιοι που εισηγούνται να καταργήσουμε τις Συνθήκες του ΄60, τότε είναι που θα καταλύσουμε την Κυπριακή Δημοκρατία», υπογράμμισε.

Ε, λοιπόν, εκείνοι που πρώτοι ήθελαν να την καταργήσουν ήταν οι ίδιοι οι νονοί της και ηθικοί αυτουργοί της τραγωδίας του 1974. Και συνεχίζουν να προσπαθούν όσο ποτέ. Σήμερα, επικαλούμενοι και άστρα στους ουρανούς...
Τέλος 1ου μέρους. Ακολουθεί η τουρκική «Κυπριακής Ιδιοκτησίας Λύση».

ΦΑΝΟΥΛΑ ΑΡΓΥΡΟΥ
Ερευνήτρια/δημοσιογράφος