Νέα έγγραφα Φόρεϊν Όφις για την περίοδο 1983
Η περίκλειστη πόλη και μία καταπάτηση που πέρασε απαρατήρητη - Πολλαπλό βρετανικό «Όχι» στους εξοπλισμούς της Κυπριακής Δημοκρατίας

Μέρος Γ’

Τον Αύγουστο του 1983, ο τουρκικός στρατός ετοιμαζόταν να μεταφέρει κάποιες οικογένειες σε δύο μικρές περιοχές της περίκλειστης πόλης των Βαρωσίων. Ο Κύπριος υπουργός Εξωτερικών Νίκος Ρολάνδης είχε εκφράσει τις ανησυχίες του και είχε ζητήσει από τους Βρετανούς και άλλα μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας να πείσουν τους Τούρκους να μην προχωρήσουν με τέτοια σχέδια. Αυτή η πρόθεση των Τούρκων ανησύχησε τόσο τη Γραμματεία του ΟΗΕ όσο και τους Αμερικανούς και Βρετανούς, οι οποίοι προέβησαν σε παραστάσεις προς τους Τούρκους. Το Φόρεϊν Όφις σημείωνε ότι οι Ελληνοκύπριοι θα το θεωρούσαν άκρως προκλητικό και θα χειροτέρευε την προοπτική του διαλόγου.

Προσπάθεια να πεισθούν οι Τούρκοι
«Ούτε εμείς ούτε η Υπ. Αρμοστεία (στη Λευκωσία) έχουμε λεπτομέρειες του τι συνέβη το 1981, όταν οι Τούρκοι φαίνεται να άνοιξαν έναν δρόμο και ένα σχολείο στην άκρη (edge) των Βαρωσίων. Η καταπάτηση θα πρέπει να ήταν πολύ μικρή, εφόσον δεν φαίνεται να προκάλεσε οποιαδήποτε αμφισβήτηση. Συστήνω να προσπαθήσουμε να πείσουμε τους Τούρκους να απέχουν και να μιλήσουμε στις ίδιες γραμμές και στην Άγκυρα και τον Ντενκτάς», έγραψε ο ανώτερος αξιωματούχος D. C. Wilson του Νοτίου Τμήματος Ευρώπης, στις 3 Αυγούστου 1983.

Την ίδια μέρα, τηλεγράφημα από τη βρετανική αντιπροσωπία στα Ηνωμένα Έθνη ενημέρωνε ότι το απόγευμα της ίδιας μέρας και κατόπιν παραστάσεων προς τους Τούρκους και Τουρκοκυπρίους για τη μετακίνηση του συνοριακού περιφράγματος (boundary fence) και την καταπάτηση εγκαταλελειμμένων σπιτιών στα Βαρώσια, τα Η.Ε. είχαν πάρει «σίγουρες διαβεβαιώσεις» ότι τίποτα δεν θα γινόταν που να άλλαζε το στάτους κβο. Συγκεκριμένα, το περίφραγμα θα επέστρεφε στην αρχική του θέση και κανένα σπίτι δεν θα εποικιζόταν. Ο κ. Sherry (του ΟΗΕ) είπε ότι η αλλαγή στάσης οφειλόταν σίγουρα σε οδηγίες από την Άγκυρα και ήταν αποτέλεσμα της άμεσης αντίδρασης όλων.

Πόλι Πεκ - Ασίλ Ναδίρ
Σε άλλο φάκελο βρίσκουμε ότι τον Μάρτιο του 1983 η κυπριακή κυβέρνηση έδωσε οδηγίες στον νομικό οίκο Allen and Overy στο Λονδίνο, να προχωρήσει με νομικά μέτρα εναντίον της εταιρείας του Ασίλ Ναδίρ στο Λονδίνο, της Polly Peck (Holdings) Plc και Wearwell Plc, για παραβιάσεις του Νόμου περί Εταιρειών και εγκληματικές ενέργειες που σχετίζονταν με την εκμετάλλευση των κατεχομένων περιουσιών μας και άλλες δραστηριότητες στα κατεχόμενα. Η εν λόγω δικηγορική εταιρεία, με εντολή της κυπριακής κυβέρνησης, έγραψε στο Τμήμα Εμπορίου της Βρετανίας μιαν άκρως εμπιστευτική επιστολή, μεταβιβάζοντας το αίτημα του πελάτη της. Και ο Ύπ. Αρμοστής της Κύπρου στο Λονδίνο Τάσος Παναγίδης ενημέρωσε σχετικά το Φόρεϊν Όφις ότι θα διδόταν και φάκελος με σημαντικό περιεχόμενο για το θέμα Ναδίρ/Πόλι Πεκ και στο Χρηματιστήριο. Ο δικηγορικός οίκος ζήτησε, επίσης, εκ μέρους της κυπριακής κυβέρνησης να διορίσει επιθεωρητές για σχετική έρευνα των δύο ονομαζόμενων εταιρειών του Ναδίρ βάσει του άρθρου 165 του περί Εταιρειών Νόμου του 1948. Η απόφαση του Τμήματος Εμπορίου ήταν αρνητική και, ως εκ τούτου, ειδοποιήθηκε η νομική εταιρεία αναλόγως...

Πτώση και φυλάκιση…
Η πτώση της Πόλι Πεκ τελικά ήλθε το 1990 με χρέη £1,3 δις. Στις 23 Αυγούστου 2012, ο Ασίλ Ναδίρ καταδικάστηκε από το βρετανικό Κακουργιοδικείο του Λονδίνου σε δέκα χρόνια φυλάκιση. Βρέθηκε ένοχος σε δέκα κατηγορίες κλοπής και σήμερα εκτίει την ποινή του σε βρετανική φυλακή.

Ο καταδικασθείς Τουρκοκύπριος Ασίλ Ναδίρ εκτίει ποινή φυλάκισης δέκα χρόνων στις φυλακές Pelmarsh του νοτιοδυτικού Λονδίνου για κλοπή πέραν των 30 εκ. λιρών από την πρώην αυτοκρατορία του (Πόλι Πεκ). Αίτησή του, να εκτίσει την ποινή του στην Τουρκία, απορρίφθηκε. (Φωτογραφία από την «Daily Mail» 31.5.2013).

Βρετανικό «Όχι» για τεθωρακισμένα στην ΕΦ
Τον Φεβρουάριο του 1983 η κυπριακή κυβέρνηση αποτάθηκε σε βρετανική εταιρεία για αγορά τεθωρακισμένων οχημάτων για την Εθνική Φρουρά. Και παρόλο που η Βρετ. Υπ. Αρμοστεία ενημέρωνε ότι η Κύπρος είχε ήδη αγοράσει τουλάχιστον 50 τεθωρακισμένα τύπου Cascavel από τη Βραζιλία και συνεχιζόταν η παράδοση και άλλων, το Φόρεϊν Όφις απέρριψε την έκδοση πολιτικής εξουσιοδότησης σε βρετανική εταιρεία να προμηθεύσει την Κύπρο με βρετανικού τύπου τεθωρακισμένα. Η έκθεση ανέφερε ότι τα εν λόγω βραζιλιάνικα τεθωρακισμένα έκαναν την εμφάνισή τους στην παρέλαση της 1ης Οκτωβρίου 1982.

Ο δε Ύπ. Αρμοστής στη Λευκωσία William Wilberforce ενημέρωνε το Φόρεϊν Όφις ότι σε ιδιωτική συνομιλία, που είχε στις 18 Φεβρουαρίου 1983 με τον υπ. Άμυνας Χριστόδουλο Βενιαμίν, ο τελευταίος τού είπε ότι θα πάγωνε τους εξοπλισμούς της Εθνικής Φρουράς, αν η Άγκυρα πάγωνε τους εξοπλισμούς της στα κατεχόμενα.
Ο Ύπατος Αρμοστής συμβούλευσε όπως το Φόρεϊν Όφις απορρίψει τις πωλήσεις και εισηγήθηκε την προώθηση αυτού του είδους Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (δηλαδή το πάγωμα εξοπλισμών).

«Όχι» και για τις υπηρεσίες της Miltrain
Τον Αύγουστο του 1983 η κυπριακή κυβέρνηση αποτάθηκε στη βρετανική εταιρεία Miltrain Limited και ζήτησε τις συμβουλευτικές της υπηρεσίες για θέματα που σχετίζονταν με στρατιωτική εκπαίδευση της Εθνικής Φρουράς.

Η εταιρεία αποτάθηκε στο Φόρεϊν Όφις και ζήτησε τη σχετική πολιτική εξουσιοδότηση (political clearance).
Η Βαρώνη Γιανγκ, η οποία υπηρετούσε τότε, επί πρωθυπουργίας Μάργκαρετ Θάτσερ, ως υφυπουργός στο Φόρεϊν Όφις, συμφώνησε με την απόφαση του τμήματός της (Φόρεϊν Όφις), ότι η πολιτική εξουσιοδότηση έπρεπε να απορριφθεί και θεωρούσε ότι η κατάσταση στο νησί ήταν πολύ ευαίσθητη γι’ αυτούς (Βρετανούς) για να αναμειχθούν σε κάτι τέτοιο. (8 Αυγούστου 1983).

Άρνηση για ελικόπτερα
Τον Δεκέμβριο του 1983 η εταιρεία Westland Helicopters Ltd ζήτησε άδεια από το Φόρεϊν Όφις να πωλήσει ελικόπτερα Westland στην Κυπριακή Δημοκρατία. Η τελευταία τα προόριζε για χρήση της Κυπριακής Αστυνομίας.

΄Όμως, το Φόρεϊν Όφις απέρριψε κατηγορητικά την αίτηση της Κ.Δ. Με επιστολή του ο κ. W. A. Harrison, του Νοτίου Τμήματος Ευρώπης προς το Τμήμα Πωλήσεων του Υπ. Άμυνας, ενημέρωνε για την απόφαση των υπουργών στο Φόρεϊν Όφις, οι οποίοι μελέτησαν τα υπέρ και τα κατά. Και αποφάσισαν να αρνηθούν την άδεια στην εταιρεία Westland Helicopters για πολιτικούς λόγους. Η απόφαση βασίστηκε στην προηγούμενη που πάρθηκε τον Απρίλιο του 1982, όταν η Κυπριακή Δημοκρατία και πάλιν είχε αποταθεί για αγορά ελικοπτέρων από την ίδια εταιρεία, εκείνη τη φορά για χρήση της Εθνικής Φρουράς. Και το δικαιολογητικό του Φόρεϊν Όφις ήταν πως μετά τη μονομερή ανακήρυξη του Ντενκτάς, ζητούσαν αφενός από τους Τούρκους να προβούν σε κίνηση καλής θέλησης ελαττώνοντας τον αριθμό των στρατευμάτων τους και αφετέρου προσπαθούσαν να αποθαρρύνουν τους Έλληνες από το να αυξήσουν τα δικά τους στρατεύματα στο νησί. Σε τέτοια περίπτωση, έγραφαν, «υπάρχει ο σοβαρός κίνδυνος να υπονομεύσουμε τις δικές μας πολιτικές, αν η Westland εξασφαλίσει την προσφορά...».

Σημειώνεται, όμως, ότι υπήρξαν διιστάμενες απόψεις στο Φόρεϊν Όφις, με τον Sir J. Bullard να διαφωνεί με την αρνητική απόφαση. Και το δικό του δικαιολογητικό ήταν ότι, εφόσον η κυπριακή κυβέρνηση αυτήν τη φορά τα προόριζε για την Κυπριακή Αστυνομία και όχι για την Εθνική Φρουρά, δεν υπήρχε λόγος άρνησης.

Σημ.: Αύριο το 4° μέρος: Η επίσκεψη του Καθηγητή James Wolfe στην Κύπρο πριν από την μονομερή ανακήρυξη Ντενκτάς, απλήρωτο ρεύμα προς τους Τ/κ, Βάσεις, αγνοούμενοι, συλήσεις, δικοινοτικό πανεπιστήμιο, δικοινοτικά σεμινάρια, σερ Χιου Φουτ.

ΦΑΝΟΥΛΑ ΑΡΓΥΡΟΥ
Ερευνήτρια/δημοσιογράφος