Η αλήθεια για τις σχέσεις με τη Μόσχα και το φυσικό αέριο

Πώς ο Πούτιν σπάζει τους μύθους με τον επαναπατρισμό κεφαλαίων, φέρνοντας ως παράδειγμα το κούρεμα, καθώς και με τις επενδύσεις στην Τουρκία

ΠΩΣ ο Ρώσος Πρόεδρος υπενθυμίζει ότι οι διεθνείς σχέσεις καθορίζονται από συμφέροντα και όχι από ψευδαισθήσεις

Στη σκιά των ρωσο-τουρκικών ενεργειακών συμφωνιών, που σβήνουν μύθους και μας εντάσσουν στη σκληρή πραγματικότητα της εξυπηρέτησης συμφερόντων, αύριο Δευτέρα θα συναντηθούν στις Βρυξέλλες με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή οι Υπουργοί Ενέργειας της Κύπρου, του Ισραήλ και της Ελλάδας για τον αγωγό από την περιοχή μας στην Ευρώπη.

Η κίνηση είναι θετική και μπορεί να έχει αποτέλεσμα, εάν είναι ενταγμένη σε συγκεκριμένο στρατηγικό σχεδιασμό με συγκεκριμένο στόχο. Εκείνο που στην παρούσα φάση δεν επιτρέπεται είναι ο ενθουσιασμός, υπό την έννοια ότι τα χρήματα από την ΕΕ δεν είναι πολλά για την κατασκευή ενός τέτοιου, εάν εγκριθεί επιχορήγηση από τις Βρυξέλλες.

Πραγματικές διαστάσεις

Το πρόγραμμα «Ενώνοντας την Ευρώπη» μπορεί να παραχωρήσει έως και 647 εκ. για σημαντικά ενεργειακά έργα «κοινού ενδιαφέροντος». Άρα, αυτή η τριμερής συνεργασία, πρώτο, θα πρέπει να κριθεί ως «κοινού ενδιαφέροντος», δεύτερο, θα πρέπει να εκπονηθούν μελέτες τεχνικής και οικονομικής βιωσιμότητας και μετά να προχωρήσει η διαδικασία κατασκευής και επιδότησης, η οποία δεν θα είναι υπερβολική, εάν λάβει κάποιος υπόψη ότι ένα τέτοιο έργο μπορεί να ξεπεράσει τα 3 δις ευρώ.

Γίνεται δε, αντιληπτό ότι, οι μελέτες σχετίζονται με τα δυνητικά αποθέματα των κυπριακών κοιτασμάτων της ENI και της TOTAL, εάν αναλογιστεί κανείς ότι υπάρχει η πρόθεση εκείνα της Αφροδίτης να κατευθυνθούν προς την Αίγυπτο.

Από πολιτικής σκοπιάς, θεωρείται λογικό ότι η ΕΕ θα ψάχνει για εναλλακτικούς διαδρόμους ενέργειας, πέραν της Ρωσίας, η οποία από την πλευρά της ψάχνει για νέους πελάτες ή για την ενίσχυση της σχέσης της με ήδη υφιστάμενους, όπως η Τουρκία. Η τελευταία επίσκεψη του Ρώσου Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν στην Τουρκία είναι ενδεικτική και προδίδει γιατί η Μόσχα δεν εμπλέκεται στην εκμετάλλευση του φυσικού αερίου της Κύπρου.

Οι επενδύσεις στην Τουρκία

Τη στιγμή κατά την οποία το Μπαρμπαρός αλωνίζει στην κυπριακή ΑΟΖ, μια μεγάλη μερίδα του κομματικού συστήματος και της κοινής γνώμης δικαίως τα έχει με τις ΗΠΑ και την ΕΕ γιατί δεν τραβούν το αφτί της Άγκυρας, και θεωρούν ταυτοχρόνως ότι η Κύπρος θα μπορούσε να βρει μεγάλη στήριξη από τη Μόσχα.

Ακόμη και αν υπάρχει στήριξη σε ορισμένους τομείς, δεν είναι όπως εμείς θα τη θέλαμε ή τη φανταζόμαστε. Η Ρωσία κάνει έκπτωση στην Τουρκία σε ό,τι αφορά την αγορά φυσικού αερίου της τάξης του 6%. Για το 2014 και μετά, η Gazprom είχε κλείσει με την Τουρκία συμφωνία για προμήθεια 30 δις κυβικών μέτρων φυσικού αερίου, ενώ το 2013 η τουρκική κατανάλωση ήταν 26,7 δις κυβικών μέτρων.

Η Τουρκία είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος πελάτης της Ρωσίας στην Ευρώπη μετά τη Γερμανία. Αυτό σημαίνει: Η Τουρκία αυξάνει τις εξαρτήσεις της έναντι της Μόσχας, αλλά και η Ρωσία αυξάνει τις οικονομικές εξαρτήσεις της έναντι της Άγκυρας.

Ενισχύονται, δηλαδή, οι δεσμοί αλληλεξάρτησης. Και γίνονται πιο ισχυροί, εάν λάβει κάποιος υπόψη ότι:

Α. Το ύψος των εμπορικών συναλλαγών μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας είναι στα 32,5 δις δολάρια για το 2013, ενώ κοινός στόχος είναι να αγγίξουν οι συναλλαγές αυτές τα 100 δις δολάρια! Στο πλαίσιο αυτό, οι δύο χώρες υπέγραψαν συμφωνίες για εμπορική και οικονομική συνεργασία.

Β. Ο Πρόεδρος Πούτιν δηλώνει ότι εφόσον η ΕΕ δεν επιθυμεί να κατασκευαστεί ο αγωγός South Stream -από τη Ρωσία μέσω της Μαύρης Θάλασσας προς τη Βουλγαρία- η χώρα του δεν θα προχωρήσει στην ολοκλήρωση του έργου.

Μάλιστα, η Gazprom είναι έτοιμη να επενδύσει 63 δις δολάρια για υποθαλάσσιο αγωγό στη Μαύρη Θάλασσα, που θα μεταφέρει φυσικό αέριο στην Τουρκία.

Στο ράφι το Κυπριακό και ο επαναπατρισμός κεφαλαίων

Συναφώς, θα πρέπει να τονιστεί ότι η Ρωσία και η Τουρκία άφησαν στο περιθώριο σημαντικά ζητήματα επί των οποίων υπάρχουν διαφορές, όπως είναι το ζήτημα της Κριμαίας και της Συρίας για την εξυπηρέτηση των ενεργειακών τους συμφερόντων, στα οποία περιλαμβάνεται και ο πυρηνικός σταθμός στο Άκουγιου - την επίβλεψή του έχει η Μόσχα.

Όσο δε για το Κυπριακό, αφέθηκε εντελώς στο ράφι. Και έχει επιβεβαιωθεί εκείνο που είχε λεχθεί από τον Απρίλιο του 2013, μετά από τη συνάντηση των Υπουργών Ενέργειας των δύο χωρών στην Άγκυρα και είχε καταγραφεί από αυτές τις στήλες. Ότι, δηλαδή, η Μόσχα δεν θα εμπλακεί στην εκμετάλλευση του κυπριακού φυσικού αερίου, επειδή είναι πιο ισχυρά τα συμφέροντά της με την Τουρκία.

Σχετική με το θέμα της πολιτικής των συμφερόντων ήταν και η κίνηση του Προέδρου Πούτιν ενώπιον του Κοινοβουλίου της χώρας του, στο οποίο ανακοίνωσε την αμνηστία διαφυγόντων κεφαλαίων για να επιτύχει τον επαναπατρισμό τους. Και, μεταξύ άλλων, διευκρίνισε ότι είναι καιρός να δοθεί τέλος στη φοροδιαφυγή μέσω των υπεράκτιων εταιρειών, μεταξύ των οποίων και εκείνες που βρίσκονται στην Κύπρο και διατηρούν ζωντανή την κυπριακή οικονομία. Το περασμένο έτος βγήκαν από τη Ρωσία 140 δις δολάρια.

Μάλιστα, ο Ρώσος Πρόεδρος για να δείξει την ανασφάλεια που επικρατεί στο εξωτερικό, έφερε ως παράδειγμα το κούρεμα των κυπριακών τραπεζών. Και είναι πλέον πρόδηλα όσα καταγράφαμε από αυτές τις στήλες, όταν άλλοι είχαν ψευδαισθήσεις, διότι στήριζαν θέσεις επί συναισθημάτων, οργής και ευσεβοποθισμού. Ότι δηλαδή:

1. Η Ρωσία δεν είχε κανένα λόγο να μας σώσει από το κούρεμα. Και τελικώς δεν είναι από τη φυγή υπεράκτιων εταιρειών προς τη Γερμανία που θα έπρεπε να φοβούμαστε μόνο, αλλά και από την προσπάθεια της Μόσχας να επαναπατρίσει -και ορθώς από τη δική της πλευρά- τον εθνικό της πλούτο, ο οποίος διακινείται μέσω υπεράκτιων εταιρειών με έδρα την Κύπρο και αλλού.

2. Αυτό το οποίο έχουμε ήδη αναφέρει: Ότι η Μόσχα δεν εμπλέκεται στην εκμετάλλευση του φυσικού αερίου, διότι τα εθνικά της συμφέροντα την οδηγούν προς την Τουρκία. Και με τις αλληλεξαρτήσεις που δημιουργούνται, θα ήταν αφέλεια να πιστεύει κάποιος ότι η Ρωσία στέλνει τον στόλο της για να μας υπερασπιστεί ή ακόμη και να πολεμήσει για την Κύπρο!

Όπως χωρίς δεύτερη σκέψη τα κυπριακά ΜΜΕ εκτιμούν ότι θα συμβεί ή αφήνουν να νοηθεί. Ό,τι πράττει το πράττει για τα δικά της συμφέροντα. Ένα από τα ισχυρότερα συμφέροντα που έχει η Ρωσία για να μας στηρίζει πολιτικά είναι το ξήλωμα της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής.

Εάν οι ΗΠΑ τής προσφέρουν μεγαλύτερο αντάλλαγμα και εάν εμείς δεν δούμε πώς θα δέσουμε τα δικά μας ενεργειακά και γεωπολιτικά συμφέροντα με εκείνα της ΕΕ και των ΗΠΑ, αλλά και με αυτά της Ρωσίας, όπως κάνει η Τουρκία, τότε θα απογοητευτούμε πολύ περισσότερο απ' ό,τι σήμερα.

Η Ρωσία δεν είναι εχθρική έναντι της Κύπρου χώρα. Αντιθέτως. Εκείνο που δεν κατανοούμε είναι ότι δεν είναι τόσο φίλη χώρα όσο νομίζουμε, αλλά η σχέση μας ρυθμίζεται μέσα από τα συμφέροντά της με την Τουρκία από τη μια, από τη σχέση της με τις ΗΠΑ στη λογική του power game από την άλλη, καθώς και με τη σύγκλιση ή την απόκλιση συμφερόντων μαζί μας.

Δύση και Μόσχα

Όπως είναι διαμορφωμένο το γεωπολιτικό σκηνικό -με το φυσικό αέριο να είναι στρατηγικό εργαλείο-, η επιλογή της Κύπρου, επί τη βάσει συμφερόντων και ρωσικών στρατηγικών κατευθύνσεων, είναι προς τη Δύση. Και δη προς την ΕΕ, όπου είμαστε κράτος-μέλος και της οποίας εταιρείες, όπως η ENI και TOTAL, είναι άμεσα εμπλεκόμενες στην εκμετάλλευση του κυπριακού φυσικού αερίου. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι οι Ευρωπαίοι εταίροι μας θα στείλουν τον στόλο τους να μας σώσει.

Μια τέτοια εξέλιξη θα ήταν δυνατό να γίνει πράξη εάν κινδυνέψουν τα δικά τους συμφέροντα και εάν εμείς καταφέρουμε να τα δέσουμε τόσο ισχυρά, ώστε η αλληλεγγύη τους να γίνει πράξη και να μη συμβεί το ανεπιθύμητο. Δηλαδή, πίεση για την εξυπηρέτηση των δικών τους συμφερόντων από το δικό μας φυσικό αέριο είτε μέσω Τουρκίας είτε και μέσω της κηδεμονίας της Άγκυρας. Η σχέση μας με τη Δύση δεν καθιστά όμως τη Ρωσία εχθρό μας. Ιδού πώς η Τουρκία ενεργεί.

Γιατί δεν συμφέρει η Ομοσπονδία

Η βασική μεταβλητή που μπορεί να συμβάλει στον καθορισμό μιας υγιούς πολιτικής και να καταστήσει το φυσικό αέριο εργαλείο για την επίτευξη ορθού στόχου είναι η εξής: Εάν η μορφή της λύσης θα είναι υπέρ ή εναντίον των δυτικών συμφερόντων, των ΗΠΑ και της ΕΕ, των γειτονικών κρατών, όπως της Αιγύπτου και του Ισραήλ, καθώς και της Ρωσίας.

Η λύση της Ομοσπονδίας δεν συμφέρει κανέναν εκτός από την Τουρκία. Ο έλεγχος της Κύπρου και η τριχοτόμηση της ΑΟΖ της, καθώς και έλεγχος μιας εναλλακτικής οδού φυσικού αερίου προς την ΕΕ και αλλού, ουδόλως συμφέρει τη Μόσχα, διότι δημιουργεί συνθήκες απεξάρτησης της Τουρκίας από τη Ρωσία, ενώ ταυτοχρόνως ενισχύει τον περιφερειακό ρόλο της Άγκυρας, ο οποίος δεν συμφέρει ούτε στο Ισραήλ ούτε στην Αίγυπτο ούτε στην ΕΕ.

Η μεν ΕΕ δεν θα ήθελε να δημιουργήσει συνθήκες απεξάρτησης από τη Μόσχα και να ενισχυθούν οι συνθήκες εξάρτησής της από ένα ιδιόρρυθμο υπό ένταξη κράτος-μέλος της, όπως είναι η Τουρκία. Εξαρτήσεις που μπορούν -με βάση τον χαρακτήρα της Άγκυρας- να χρησιμοποιηθούν με τη μορφή εκβιασμών στο μέλλον.

Όσο δε για το Ισραήλ, λογικό είναι ότι δεν θα ήθελε να δει τη μοναδική του γεωστρατηγική και γεωπολιτική έξοδο προς την Ευρώπη να πέφτει στα χέρια της Άγκυρας, η οποία εμφανίζεται ως το κύριο αντίπαλο δέος στην περιοχή.

Ανάλογα ισχύουν και για την Αίγυπτο, η οποία ουδόλως θα ήθελε να δει την Τουρκία να την αντικαθιστά σε έναν ηγετικό ρόλο που κρατά με νύχια και με δόντια στον μουσουλμανικό και αραβικό κόσμο. Συν το ότι το καθεστώς Ερντογάν ήταν και είναι οπαδός της Μουσουλμανικής Αδελφότητας. Σχετικά με τις ΗΠΑ, η επιβολή της Ομοσπονδίας δεν θα δημιουργήσει συνθήκες ασφάλειας, αλλά θα ανοίξει νέες συγκρουσιακές σχέσεις, ειδικώς εάν ενισχυθεί η Τουρκία σε βάρος του Ισραήλ και της υφιστάμενης Αιγύπτου.

Στρατηγικός στόχος

Επειδή είμαστε αντίθετοι με τον απορριπτισμό, από αυτές τις στήλες αναλύσαμε πολλάκις και εις βάθος, φορτικά, την εναλλακτική στρατηγική, της οποίας ο στόχος δεν είναι η διάλυση της Κυπριακής Δημοκρατίας, αλλά η αναθεώρηση του συνταγματικού της πλαισίου στη βάση των αρχών και των αξιών της ΕΕ και του Διεθνούς Δικαίου, και όχι στη βάση των νόμων των τουρκικών τανκ. Και τονίσαμε την ανάγκη των συμμαχιών για την αλλαγή των ισοζύγιων δυνάμεων ως προϋπόθεση της ασφάλειας και της δημοκρατικής λύσης, αλλά αναλύσαμε και κάτι άλλο: Γιατί το Ισραήλ και το ΝΑΤΟ, όπως και οι ΗΠΑ, είναι οι κύριοι δρώντες στην περιοχή μας, καθώς και γιατί η σχέση μας με τη Δύση δεν σημαίνει κατ' ανάγκην ότι χαλά τη φιλία μας με τη Μόσχα.

Το κλειδί είναι η ικανότητα σύγκλισης συμφερόντων και όχι ο διαχωρισμός σε φιλοαμερικανούς, φιλάγγλους, φιλορώσους και ούτω καθεξής. Και κυρίως, το κλειδί της επιβίωσης είναι να διαθέτει ικανές ηγεσίες και λαό με υγιή πολιτική κουλτούρα χωρίς σύνδρομα, ώστε να γίνεται αντιληπτό τι συμβαίνει στους ιδίους και τι γύρω τους. Στον δικό μας τον τόπο, στα δικά μας κράτη, Ελλάδας και Κύπρου, στο δικό μας Έθνος, κατά παράδοση, οι ηγεσίες μας, αντί να καθορίζουν στόχους και στρατηγική επί τη βάσει των δικών μας εθνικών συμφερόντων, και αντί να εντάσσουν το φυσικό αέριο σε μια στρατηγική επιβίωσης, ακροβατούν και φτιάχνουν, όπως πολύ σοφά λέει ο λαός μας, πιστόλες με τα ράμματα!