Εξέχουσας νομικής και πολιτικής σημασίας καταδίκη της Τουρκίας


Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων επέβαλε στην Τουρκία χρηματική ποινή, ύψους 90 εκατομμυρίων ευρώ, για παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Κύπρο

Μια ιστορικής σημασίας, με πολλαπλές νομικές αλλά και πολιτικές προεκτάσεις, απόφαση έλαβε χθες το ΕΔΑΔ, επιβάλλοντας στην Τουρκία χρηματική ποινή, ύψους 90 εκατομμυρίων ευρώ, για παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Κύπρο. Η ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου καλεί, με κατά πλειοψηφίαν απόφαση (με 16 ψήφους υπέρ και μία κατά), την οποία έλαβε κατά τη χθεσινή σύνοδό της, την Τουρκία να καταβάλει το συγκεκριμένο ποσό στην Κυπριακή Δημοκρατία ως αποζημίωση για ηθική βλάβη των εγκλωβισμένων της Χερσονήσου της Καρπασίας και των συγγενών των αγνοουμένων, στο πλαίσιο της 4ης διακρατικής προσφυγής της Κύπρου κατά της Τουρκίας.

Πρόκειται για μια εξέχουσας νομικής αλλά και πολιτικής σημασίας απόφαση, αφού, για πρώτη φορά, επιδικάζεται η καταβολή αποζημίωσης κράτους έναντι άλλου κράτους, ενώ, σύμφωνα με έγκριτους νομικούς, δημιουργεί τη δυνατότητα και νέων αγωγών της Κυπριακής Δημοκρατίας εναντίον της Τουρκίας, αφού δεν έχει παραγραφεί το δικαίωμα της ΚΔ να προσφύγει και για νέες αποζημιώσεις.
Εκτιμάται, επιπρόσθετα, ότι προσφέρει στην Κυπριακή Δημοκρατία ένα ισχυρό νομικό και πολιτικό εργαλείο, το οποίο ισχυροποιεί αισθητά την επιχειρηματολογική σκευή της ε/κ πλευράς στην τράπεζα των διαπραγματεύσεων.

Την απόφαση χαιρέτισαν με δηλώσεις και ανακοινώσεις τους τόσο η Κυβέρνηση όσο και τα πολιτικά κόμματα, ενώ σχετική ανακοίνωση εξέδωσε και η Νομική Υπηρεσία.
Αντίθετα, «σοκ» προκάλεσε στην Άγκυρα η δημοσιοποίηση της απόφασης, με τα τουρκικά ΜΜΕ να κάνουν λόγο για ράπισμα προς την Τουρκία, ενώ χαρακτηρίζουν ως ποσό ρεκόρ το ύψος των αποζημιώσεων.
Ωστόσο, ο Τούρκος ΥΠΕΞ, Αχμέτ Νταβούτογλου, προσπάθησε να «παρακάμψει» την απόφαση, τονίζοντας ότι από άποψης διεθνούς δικαίου δεν είναι δεσμευτική, ούτε έχει κάποιαν αξία για την τουρκική πλευρά.
Παρ’ όλα αυτά, έγκυροι νομικοί «κύκλοι», υπογραμμίζοντας τη δεσμευτικότητα της απόφασης, επισημαίνουν ότι η Τουρκία θα υποχρεωθεί να τη σεβαστεί και να την υλοποιήσει, καταβάλλοντας τις εντελλόμενες αποζημιώσεις.

Η απόφαση
Ειδικότερα, το ΕΔΑΔ αποφάσισε όπως η Τουρκία καταβάλει στην Κυπριακή Δημοκρατία 30 εκατομμύρια ευρώ ως αποζημίωση για ηθική βλάβη στους συγγενείς των αγνοουμένων και 60 εκατομμύρια για ηθική βλάβη στους εγκλωβισμένους κατοίκους της Καρπασίας.

Στην απόφαση αναφέρεται, χαρακτηριστικά, ότι «το Δικαστήριο έχει μιλήσει και πλέον αναμένει να εισακουστεί», καλώντας, κατ’ αυτόν τον τρόπο, την Τουρκία να συμμορφωθεί με την απόφασή του.
Σύμφωνα με την ετυμηγορία του ΕΔΑΔ, η Τουρκία οφείλει να καταβάλει στην Κυπριακή Δημοκρατία τα 90 εκατομμύρια ευρώ, εντός του επόμενου τριμήνου.
Απ' εκεί και πέρα, η κυπριακή Κυβέρνηση, υπό την εποπτεία της Επιτροπής Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης, οφείλει να δημιουργήσει έναν ειδικό μηχανισμό και εντός 18 μηνών να διανέμει τα ανάλογα ποσά στους δικαιούχους.

Το Δικαστήριο στην απόφασή του εξηγεί ότι η κυπριακή Κυβέρνηση στις 11 Μαρτίου 2010 είχε αξιώσει τη δίκαιη ικανοποίηση, μόνο για τις παραβιάσεις που διαπράχθηκαν κατά των δικαιωμάτων δύο ομάδων του πληθυσμού - των συγγενών των αγνοουμένων και των εγκλωβισμένων Ε/κ κατοίκων της Καρπασίας.

Ιδιαίτερη αναφορά στο περιουσιακό
Το ΕΔΑΔ διευκρινίζει, επίσης, ότι η κυπριακή Κυβέρνηση δεν αξίωσε τη δίκαιη ικανοποίηση των προσφύγων και όλων όσοι έχασαν τις περιουσίες και τα σπίτια τους στο βόρειο τμήμα της Κύπρου, εξαιτίας της παράνομης τουρκικής εισβολή του '74.

Επιπλέον, αναφέρει ότι η Κυβέρνηση δεν ζήτησε ούτε τη δίκαιη ικανοποίηση του ιδίου του κυπριακού κράτους, ώστε η Κυπριακή Δημοκρατία ν’ αποζημιωθεί για την παραβίαση των δικαιωμάτων της. Στην απόφασή του το ΕΔΑΔ κάνει ιδιαίτερη αναφορά για τις παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο περιουσιακό. Το Δικαστήριο παραπέμπει στην απόφαση του Μαΐου 2001, σημειώνοντας ότι η Τουρκία δεν έχει συμμορφωθεί πλήρως με τα ευρήματά της. Αναφέρει, επίσης, ότι εναπόκειται στην Επιτροπή Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης να διασφαλίσει ότι αυτό το εύρημα θα εκτελεστεί πλήρως από την Τουρκία.

Εξηγεί, μάλιστα, πως η συμμόρφωση αυτή δεν συνάδει με οποιαδήποτε παράνομη πώληση ή εκμετάλλευση ελληνοκυπριακών περιουσιών στα κατεχόμενα.
Επιπρόσθετα, το ΕΔΑΔ, στην απόφασή του, διευκρινίζει ότι η ετυμηγορία του Δικαστηρίου για την υπόθεση «Δημόπουλος και Άλλοι εναντίον Τουρκίας» δεν απαλλάσσει την Τουρκία από τις υποχρεώσεις για συμμόρφωσή με την απόφαση του Δικαστηρίου στη Δ’ Διακρατική.

Πρώτη φορά
Επισημαίνει, παράλληλα, ότι είναι η πρώτη φορά που το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων επιδικάζει αποζημιώσεις για παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων σ’ επίπεδο διακρατικής προσφυγής, γεγονός που, από την άποψη του διεθνούς δικαίου, συνιστά, όπως επισημαίνουν έγκριτοι νομικοί, μια ιδιαίτερα σημαντική εξέλιξη.

Xαιρετίζει η Κυβέρνηση
Την απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου χαιρέτισαν η Κυβέρνηση όσο και τα πολιτικά κόμματα, ενώ ανακοίνωση εξέδωσε η Νομική Υπηρεσία.
Ο Κυβερνητικός Εκπρόσωπος, Νίκος Χριστοδουλίδης, σε γραπτή δήλωσή του, αναφέρει ότι η Κυβέρνηση προσβλέπει στην άμεση συμμόρφωση της Τουρκίας, μέσω της λήψης των αναγκαίων μέτρων, για να σταματήσει η παράνομη εκμετάλλευση και πώληση ελληνοκυπριακών περιουσιών στα κατεχόμενα και να καταβληθούν οι αποζημιώσεις που το Δικαστήριο έχει επιδικάσει.

Σημειώνει, δε, με ιδιαίτερη ικανοποίηση την αναφορά ότι η Τουρκία δεν έχει συμμορφωθεί πλήρως με την απόφαση στην τέταρτη διακρατική προσφυγή της Κύπρου. Η Κυβέρνηση «σημειώνει ιδιαιτέρως την αναφορά του Δικαστηρίου ότι η Τουρκία δεν έχει συμμορφωθεί πλήρως με την απόφαση του 2001 στη Δ' Διακρατική Προσφυγή Κυπριακής Δημοκρατίας εναντίον Τουρκίας και ότι η συμμόρφωση αυτή δεν συνάδει με οποιαδήποτε άδεια, συμμετοχή, ή συνέργεια σε οποιαδήποτε παράνομη πώληση ή εκμετάλλευση ελληνοκυπριακών περιουσιών στις κατεχόμενες περιοχές», τονίζει ο Εκπρόσωπος, επισημαίνοντας, επίσης, με ικανοποίηση την αναφορά ότι «η απόφαση του ΕΔΑΔ στην υπόθεση Δημόπουλος και Άλλοι εναντίον Τουρκίας δεν απαλλάσσει την Τουρκία από τις υποχρεώσεις για συμμόρφωση με την απόφαση του Δικαστηρίου στη Δ’ Διακρατική».

Η Νομική Υπηρεσία
Σε ανακοίνωσή της η Νομική Υπηρεσία της Δημοκρατίας επισημαίνει ότι η απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στην αίτηση της Κυπριακής Δημοκρατίας, δυνάμει του άρθρου 41 της Σύμβασης για δίκαιη αποζημίωση στο πλαίσιο της Τέταρτης Διακρατικής Προσφυγής κατά της Τουρκίας, αφορά τρεις πτυχές: 1. Αίτημα για καταβολή αποζημίωσης για τις παραβιάσεις της Σύμβασης που αφορούν 1456 αγνοουμένους κατά την κρίση του Δικαστηρίου, και μέσα στα πλαίσια της νομολογίας του στο συγκεκριμένο ζήτημα. 2. Αίτημα για καταβολή αποζημίωσης για τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των εγκλωβισμένων σε ποσό που αντιστοιχεί στις 50.000 στερλίνες για κάθε εγκλωβισμένο. 3. Αίτημα για έκδοση διακηρυκτικής απόφασης του Δικαστηρίου με την οποία να δηλώνεται ότι
(α) η Τουρκία οφείλει, σύμφωνα με το άρθρο 46 της Σύμβασης, να συμμορφωθεί με την απόφαση του ΕΔΑΔ στην Τέταρτη Διακρατική Προσφυγή απέχοντας από του να επιτρέπει να συμμετέχει ή να ανέχεται να είναι καθ’ οποιονδήποτε άλλο τρόπο συνεργός στον σφετερισμό και την παράνομη εκμετάλλευση ε/κ περιουσιών στις κατεχόμενες περιοχές,

(β) η υποχρέωσή της σύμφωνα με το άρθρο 46 δεν εκπληρώνεται από την απόφαση του ΕΔΑΔ επί του παραδεκτού στην υπόθεση Δημόπουλος.
Το Δικαστήριο στη χθεσινή του απόφαση επεδίκασε ποσό 30 εκατ. ευρώ για ηθική βλάβη (non pecuniary damage), την οποία έχουν υποστεί οι συγγενείς των αγνοουμένων και 60 εκατ. ευρώ για ηθική βλάβη που έχουν υποστεί οι εγκλωβισμένοι. Τα εν λόγω ποσά, σύμφωνα με την απόφαση, θα πρέπει να διανεμηθούν από την Κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας στα θύματα των παραβιάσεων υπό την εποπτεία της Επιτροπής Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης.

Περαιτέρω αξιολόγηση και αξιοποίηση
Καθ' όσον αφορά την πτυχή του αιτήματος για την έκδοση διακηρυκτικής απόφασης για τις παραβιάσεις σε σχέση με το δικαίωμα κατοικίας και περιουσίας, το ΕΔΑΔ έκρινε ότι δεν είναι αναγκαία η εξέταση του ζητήματος αυτού, επειδή είναι ξεκάθαρο ότι σε κάθε περίπτωση η Τουρκία δεσμεύεται από την απόφαση στην Τέταρτη Διακρατική του Μαΐου του 2001. Εκεί το Δικαστήριο έκρινε ότι υπήρχε συνεχιζόμενη παραβίαση του άρθρου 1 του Πρωτοκόλλου Αρ.1 της Σύμβασης, λόγω του ότι οι Ε/κ ιδιοκτήτες περιουσιών στις κατεχόμενες περιοχές στερούντο πρόσβασης, ελέγχου, χρήσης και απόλαυσης της περιουσίας τους καθώς και οποιασδήποτε αποζημίωσης για την παραβίαση των δικαιωμάτων τους.

Εναπόκειται στην Επιτροπή Υπουργών να διασφαλίσει ότι αυτό το εύρημα που είναι δεσμευτικό σύμφωνα με τη Σύμβαση και με το οποίο δεν έχει ακόμα υπάρξει συμμόρφωση, θα εκτελεστεί πλήρως από την Τουρκία. Η συμμόρφωση αυτή δεν μπορεί, σύμφωνα με το Δικαστήριο, να συνάδει με οποιαδήποτε άδεια, συμμετοχή, ανοχή ή οποιαδήποτε συνέργεια στην παράνομη πώληση ή τον σφετερισμό των ελληνοκυπριακών περιουσιών. Περαιτέρω, η απόφαση του Δικαστηρίου στην υπόθεση Δημόπουλος, κατά το σκέλος που αυτή αφορούσε την απόρριψη ατομικών προσφυγών λόγω της μη εξάντλησης των εσωτερικών ενδίκων μέσων, δεν μπορεί να θεωρηθεί από μόνη της ότι εξαντλεί το ζήτημα της συμμόρφωσης της Τουρκίας με τα ευρήματα του Δικαστηρίου στην Τέταρτη Διακρατική.
Το θέμα της λεπτομερούς αξιολόγησης και περαιτέρω αξιοποίησης της σημερινής απόφασης θα μελετηθεί από τη Νομική Υπηρεσία και τους Συμβούλους της.

Σπουδαία νίκη της Κύπρου, λέει η Ε. Θεοχάρους
Η ΤΟΥΡΚΙΑ ΥΠΟΧΡΕΟΥΤΑΙ ΝΑ ΤΗΝ ΑΠΟΔΕΧΘΕΙ ΑΝ ΘΕΛΕΙ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΤΗΣ ΠΟΡΕΙΑ
Η ευρωβουλευτής του ΔΗΣΥ Ελένη Θεοχάρους σε δήλωσή της επισήμανε ότι η βαρυσήμαντη απόφαση του ΕΔΑΔ συνιστά πολύ μεγάλη ηθική, πολιτική και νομική νίκη της Κύπρου.
Η κ. Θεοχάρους ανέφερε ότι «η απόφαση αυτή, πέρα από το συγκεκριμένο περιεχόμενο, είναι πολύ σημαντική για τη διεκδίκηση των δικαίων του κυπριακού λαού, λόγου του σκεπτικού επί του οποίου εδράζεται» και «αποδεικνύει τη σημασία που έχει μια σοβαρή και τεκμηριωμένη διεκδίκηση στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών θεσμών.

Δείχνει ακόμη πόσο μπορούν να έχουν και πρακτικές συνέπειες οι ευρωπαϊκές αρχές και αξίες στις οποίες ο ΔΗΣΥ προσανατολίζει σταθερά τη δράση του», υπέδειξε, αλλά «και μας δίνει ακαταμάχητα νομικά και πολιτικά εργαλεία για να συνεχίσουμε τον αγώνα μας σε ευρωπαϊκό επίπεδο», τόνισε. Κληθείσα να σχολιάσει ότι η Τουρκία δεν αποδέχεται την απόφαση του ΕΔΑΔ, η κ. Θεοχάρους ανέφερε πως η Τουρκία είναι υποχρεωμένη να την αποδεχθεί, αν θέλει να συνεχίσει τον ευρωπαϊκό προσανατολισμό της, και αν θέλει να συμμετέχει στο Συμβούλιο της Ευρώπης.

Κερδίζονται οι μάχες που δίνονται
Σε δήλωσή του ο εκπρόσωπος Τύπου του ΑΚΕΛ, Γιώργος Λουκαΐδης, επισήμανε, μεταξύ άλλων, ότι η απόφαση συνιστά μερική, έστω, δικαίωση των συγγενών των αγνοουμένων και των εγκλωβισμένων και προσθέτει άλλο ένα ισχυρό επιχείρημα στη φαρέτρα μας, υπέρ μιας δίκαιης και βιώσιμης λύσης.

«Χαιρετίζουμε τη θετική αυτή εξέλιξη. Με την οποία καταδεικνύεται ότι οι μάχες που κερδίζονται, σε κάθε στίβο, είναι αυτές που δίνονται... Σε καμία όμως περίπτωση, δεν πρέπει τέτοιες νομικές επιτυχίες να προκαλούν εφησυχασμό», υπέδειξε.

Δικαίωση για την Κύπρο
Η εκπρόσωπος Τύπου του ΔΗΚΟ, Χριστιάνα Ερωτοκρίτου, επισήμανε ότι η απόφαση του ΕΔΑΔ αποτελεί δικαίωση για τους συγγενείς των αγνοουμένων, των πεσόντων και τους χιλιάδες πρόσφυγες, των οποίων τα ανθρώπινα δικαιώματα παραβιάστηκαν βάναυσα από τους Τούρκους εισβολείς. Πρόσθεσε, ωστόσο, ότι καμία αποζημίωση δεν μπορεί να διαγράψει τέσσερις δεκαετίες πόνου και αδικίας. Όμως, τόνισε, η καταδίκη της Τουρκίας από μόνη της σε μια περίοδο που διεξάγονται διαπραγματεύσεις, αποκτά ιδιαίτερη σημασία.
«Το Δημοκρατικό Κόμμα επιφυλάσσεται να τοποθετηθεί διεξοδικά, όταν θα μελετήσει στο σύνολό της την απόφαση», κατέληξε.

Η απόφαση καθορίζει το πλαίσιο της πολιτικής
Η ΕΔΕΚ, διά του Προέδρου της, Γιαννάκη Ομήρου, χαιρέτισε την απόφαση, επισημαίνοντας ότι η απόφαση εμπεριέχει τεράστια πολιτική και ηθική βαρύτητα, καθώς «επαναφέρει την Τουρκία στο εδώλιο του κατηγορουμένου». Υπέδειξε, παράλληλα, ότι άμεσο και επιτακτικό καθήκον είναι να αξιοποιήσουμε την απόφαση, να αξιοποιήσουμε την αποκάλυψη του ειδεχθούς προσώπου της βίας του επεκτατικού και επιδρομικού τουρκικού κράτους.

«Η Κυβέρνηση», τόνισε, «οφείλει να κινηθεί άμεσα και αποτελεσματικά», επαναφέροντας το Κυπριακό στις πραγματικές του διαστάσεις, ως πρόβλημα εισβολής - κατοχής και παραβίασης του διεθνούς δικαίου από την Τουρκία. Ως εκ τούτου, υπογράμμισε, η απόφαση καθορίζει το πλαίσιο της πολιτικής που πρέπει να ακολουθήσουμε στη διαχείριση του Κυπριακού».

«Πύρρειος νίκη»
Πύρρειο νίκη της Κυπριακής Δημοκρατίας χαρακτήρισε την απόφαση του ΕΔΑΔ η Συμμαχία Πολιτών, τονίζοντας ότι «σαφώς είναι θετικό το γεγονός ότι επαναφέρει την Τουρκία στο εδώλιο του κατηγορουμένου», είναι όμως «πρόκληση και κοροϊδία το ποσόν των 90 εκατομμυρίων ευρώ ως αποζημίωση για τους συγγενείς των πεσόντων, των αγνοούμενων, και τους χιλιάδες πρόσφυγες, των οποίων οι περιουσίες τους βρίσκονται υπό κατοχή εδώ και 40 χρόνια. Φαίνεται ότι το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο λειτουργεί με πολιτικά και όχι νομικά κριτήρια», επισήμανε.