Μια εκατονταετία πριν, και πριν ακόμη ο Κύπριος ευαισθητοποιηθεί με το θέμα της περιβαλλοντικής συνείδησης και των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, ο αγροτικός κόσμος της επαρχίας Αμμοχώστου ζούσε και καλλιεργούσε αξιοποιώντας την αιολική ενέργεια αλλά και όλες τις δυνατότητες που του παρείχε η φύση.

Οι ανεμόμυλοι είναι αναμφίβολα το σήμα κατατεθέν της επαρχίας Αμμοχώστου. Η μεταλλική κατασκευή και το αγέρωχο ανάστημά τους παρείχαν στον αγρότη των Κοκκινοχωριών την ευκολία στον αγώνα του για την καθημερινή ενασχόλησή του με τη γεωργία και την κτηνοτροφία.

Οι περισσότεροι ανεμόμυλοι καταγράφονται στο Παραλίμνι, μία αγροτική, κυρίως, περιοχή αλλά και στη Σωτήρα, στην οποία οι ανάγκες για άρδευση ήταν αυξημένες, κυρίως λόγω της καλλιέργειας κολοκασιού. Στην πάροδο των χρόνων, όμως, σταδιακά εγκαταστάθηκαν και σε αγροτικές εκτάσεις των γύρω περιοχών, κυρίως λόγω της ευκολίας τους στην άντληση νερού με την αξιοποίηση της αιολικής ενέργειας.

Αμερικάνικης προέλευσης

Χρήσιμα στοιχεία για την ιστορία του ανεμόμυλου στο Παραλίμνι αλλά και την επαρχία Αμμοχώστου κατέγραψε η αρχιτέκτονας Αθηνά Παπαφιλίππου-Κεχαγιά στο 2ο Συνέδριο «Παραλίμνι: Ιστορία-Πολιτισμός», το οποίο πραγματοποιήθηκε το 2011. Σύμφωνα με την ερευνήτρια και σύμφωνα και με μαρτυρίες των κατοίκων, οι ανεμόμυλοι πρωτοεμφανίστηκαν στην Κύπρο γύρω στο 1912 και κύρια λειτουργία τους ήταν η άντληση νερού από τα πηγάδια για αρδευτικούς σκοπούς, εκμεταλλευόμενοι την αιολική ενέργεια.

Ο πρώτος που απέκτησε ανεμόμυλο στο Παραλίμνι ήταν ο Ζουβάνης Γιαννούκος. Εισαγωγείς των ανεμόμυλων ήταν ο Συμεών Πέριξ, από τη Λάρνακα, ο οποίος εισήγαγε ανεμόμυλους από το Σικάγο των ΗΠΑ, και ο Βισπερίδης από το Τορόντο του Καναδά. Σημαντική εξέλιξη στην κατασκευή τους σημειώθηκε το 1922, όταν στην Κύπρο έφτασαν οι πρώτοι ανεμόμυλοι με «καούκκο», με κάλυμμα, δηλαδή, πάνω από τη μηχανή τους που επέτρεπε την αυτόματη εισαγωγή λαδιού στη μηχανή. Οι ανεμόμυλοι αυτοί ονομάζονταν και «αυτολάδκιαστοι» ή «σκουφωτοί».

Οι γνωστότερες μάρκες ανεμόμυλων ήταν η «Airmotor» (ή «Aeromotor») από τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, η οποία εξειδικεύεται στους ανεμόμυλους μέχρι και σήμερα, η «Southern Cross» από την Αυστραλία, «Hercules» και «Climax» από τη Μεγάλη Βρετανία, και «Toronto» από τον Καναδά. Οι τρεις πρώτες μάρκες ήταν εισαγωγής του Αλέξανδρου Δημητρίου, που είχε έδρα του την Αμμόχωστο, και ο οποίος ανέγραφε με ελληνικά γράμματα το όνομα της εταιρείας του στο τιμόνι. Οι περισσότερες εισαγωγές από τον οίκο «Αλέξανδρος Δημητρίου» έγιναν από το 1920 μέχρι και το 1930, ενώ η εισαγωγή από το Τορόντο και το Σικάγο διακόπηκε με την έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, οπότε άρχισε η εισαγωγή από το Ηνωμένο Βασίλειο, με τις ελληνικές ονομασίες «Κλίμαξ» και «Αίολος».

Κατηγορίες ανεμόμυλων

Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο τρόπος με τον οποίο οι αγρότες του Παραλιμνίου αλλά και των γύρω χωριών θεωρούσαν τον ανεμόμυλο ως ένα αναπόσπαστο κομμάτι της γεωργικής τους ενασχόλησης, αλλά και ένα πολύτιμο εργαλείο, το οποίο τους διευκόλυνε στην άρδευση των καλλιεργειών τους. Ο ανεμόμυλοι διαχωρίζονταν σε πέντε κατηγορίες, οι οποίες αφορούν, κυρίως, τη διάμετρο της φτερωτής και το μήκος εμβολισμού. Η πιο διαδεδομένη κατηγορία ήταν ο «Δωδεκάρης», με 4, σχεδόν, μέτρα διάμετρο φτερωτής, ενώ οι υπόλοιπες κατηγορίες ήταν ο «δεκάρης», ο «δεκατεσσάρης» και ο «δεκαεξάρης».

Τρόπος λειτουργίας

Το «ζέξιμο του μύλου» γινόταν με την απελευθέρωση του σχοινιού, το οποίο κρατούσε κλειδωμένη τη φτερωτή, η οποία περιστρεφόταν παράλληλα με τη φορά του ανέμου χάρη στην περιστροφική κίνηση που γινόταν από το τιμόνι. Τα πτερύγια της φτερωτής ήταν κατασκευασμένα με τέτοιο τρόπο, ώστε αν και ήταν παράλληλα με τον άνεμο, εντούτοις η κεκλιμένη κατασκευή τους, τους επέτρεπε να περιστρέφονται χωρίς δυσκολία, ακόμη και με μικρή ένταση του ανέμου.
Στη βάση του ανεμόμυλου βρισκόταν κατασκευασμένο πηγάδι, στο οποίο ήταν τοποθετημένη η αντλία άντλησης νερού. Η περιστροφική κίνηση του ανεμόμυλου ανάγκαζε σε κίνηση το έμβολο, χάρη στο οποίο γινόταν η άντληση του νερού, συνήθως, σε παρακείμενη δεξαμενή, η οποία λειτουργούσε και σαν χώρος αποθήκευσης νερού για το πότισμα.

Σήμα κατατεθέν για το Παραλίμνι

Το 2015, ο Δήμος Παραλιμνίου έλαβε την απόφαση να προχωρήσει σε σταδιακή επιδιόρθωση των παλιών ανεμόμυλων, οι οποίοι έχουν καταστραφεί εξαιτίας των καιρικών συνθηκών αλλά και της μη συντήρησης. Η απόφαση αυτή του Δήμου Παραλιμνίου λήφθηκε με γνώμονα τη διάσωση και την προστασία ενός στοιχείου που αφενός καταδεικνύει τη σημασία του στην αγροτική ζωή, αφετέρου αποτελεί σήμερα ένα σημείο αναφοράς για τον Δήμο Παραλιμνίου. Το Δημοτικό Συμβούλιο Παραλιμνίου κατά την απόφασή του αποδέσμευσε κονδύλι ύψους 50 χιλιάδων ευρώ για την επιδιόρθωση των ανεμόμυλων αλλά και την εκπαίδευση τεχνικών, οι οποίοι θα μεριμνούν για τη συντήρηση του αρδευτικού εργαλείου.