ΑΠΟ ΤΟ ΧΘΕΣ ΣΤΟ ΣΗΜΕΡΑ ΚΑΙ ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΥ ΘΑ ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΟΥΝ

Οι βασικοί κανόνες παραμένουν διαχρονικά οι ίδιοι και είναι αυτοί που πριν από δεκαετίες διδαχθήκαμε κι ακολουθούσαμε όσο πιο πιστά μπορούσαμε, ώστε να είμαστε άξιοι μεταφορείς της αποστολής, την οποία ταχθήκαμε να ακολουθήσουμε: Της αλήθειας και της ορθής ενημέρωσης του πολίτη

Αδιανόητη η κομματική ένταξη. Συνεπάγεται υποχρεώσεις οι οποίες εμποδίζουν ή απομακρύνουν από την ουσία της δημοσιογραφίας, που είναι η αναζήτηση και η ελεύθερη παροχή της πληροφορίας, ο έλεγχος των τριών εξουσιών, η βασισμένη σε αντικειμενικές αρχές ενημέρωση για ό,τι συμβαίνει σε όλους τους τομείς μιας κοινωνίας - από τον πολιτισμό και την κουλτούρα μέχρι τις πιθανές διαπλοκές πολιτικής/ών

Τον τελευταίο καιρό έχω ενδιατρίψει σε κείμενα και αρθρογραφία σε σχέση με τη δημοσιογραφική δεοντολογία. Όργωσα κυριολεκτικά το διαδίκτυο στην προσπάθειά μου να πληροφορηθώ τι έχει αλλάξει τα τελευταία χρόνια στον κώδικα δημοσιογραφικής δεοντολογίας.

Στην ουσία άλλαξαν πολλά και δεν άλλαξε τίποτε. Οι βασικοί κανόνες παραμένουν οι ίδιοι και είναι αυτοί που πριν από δεκαετίες διδαχθήκαμε κι ακολουθούσαμε όσο πιο πιστά μπορούσαμε, ώστε να είμαστε άξιοι φορείς της αποστολής, την οποία ταχθήκαμε να ακολουθήσουμε: Της αλήθειας και της ορθής ενημέρωσης του πολίτη.

Η απροκατάληπτη πληροφόρηση

«Όταν η πληροφόρηση είναι απροκατάληπτη και πολύπλευρη, ο πολίτης αποκτά άποψη έχοντας έτσι τη δυνατότητα να συμμετάσχει σε κοινωνικοπολιτικούς διαλόγους και να ελέγχει την πολιτική ηγεσία. Πολίτης ενημερωμένος είναι αυτός που γνωρίζει τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του διεκδικώντας με σύνεση τα πρώτα και υλοποιώντας με συνέπεια τις δεύτερες. Τέτοιοι πολίτες διαμορφώνουν τις όποιες παραβιάσεις και ατασθαλίες των πολιτικών ηγετών. Μ' αυτόν τον τρόπο αντιμετωπίζονται επίσης προσπάθειες λαϊκισμού και δημαγωγίας και διασφαλίζεται η δημοκρατία.

» Οι πολίτες που είναι ενημερωμένοι κατάλληλα, όταν τα ΜΜΕ λειτουργούν σωστά, ευαισθητοποιούνται για τα κοινωνικά προβλήματα όπως ο ρατσισμός, η βία κ.λπ. και αγωνίζονται στη συνέχεια για την επίλυσή τους και τη διασφάλιση της κοινωνικής ευρυθμίας. Μόνον ενημερωμένοι και ευαισθητοποιημένοι πολίτες, άλλωστε, που αγωνίζονται για δικαιοσύνη και αξιοκρατία, μπορούν ν' αντισταθούν στον τυφλό κομματισμό και την πόλωση, ψηφίζουν υπεύθυνα και αγωνίζονται για μια πιο υγιή Δημοκρατία».(Γρ. Στεφάνου, wordpress).

Είδηση και άποψη

Στο κείμενο που ακολουθεί δεν θα παρεμβάλω δικές μου απόψεις, παρά μόνον μία: Ότι παρουσιάζοντας μιαν είδηση οι δημοσιογράφοι έχουν την υποχρέωση να δίνουν στον αναγνώστη την τροφή για να τον βοηθούν να διαμορφώνει άποψη. Δεν γίνονται οι ίδιοι κανάλια ροής ιδεολογιών, πολιτικών ή κομματικών. Δημοσιογράφος πολιτευτής ή μέλος κόμματος δεν μπορεί να λειτουργήσει ορθά υπό οποιεσδήποτε περιστάσεις. Δημοσιογράφοι, οι οποίοι αρθρογραφούν εκφράζοντας τη δική τους προσωπική άποψη ή αναλύουν γεγονότα με τον δικό τους προσωπικό φακό, έχουν την υποχρέωση να το αναφέρουν ώστε να αποφεύγεται οποιαδήποτε σύγχυση μεταξύ παρουσίασης γεγονότων και καταγραφής προσωπικής άποψης.

Δημόσια ζωή και ΜΜΕ

Σημαντικά θεωρώ όσα ελέχθησαν σε ημερίδα με θέμα «Δημόσια ζωή και ΜΜΕ, τα συμπτώματα της διαφθοράς και οι επιπτώσεις της στην κοινωνία των πολιτών», που έγινε πριν από ένα περίπου χρόνο στην Αθήνα. «Κοινή πεποίθηση και συμπέρασμα όλων των εισηγητών ήταν η αναγκαιότητα θεσμικών παρεμβάσεων, με πρωτοβουλία των δημοσιογραφικών ενώσεων, στο πλαίσιο της αυτορρύθμισης, για τη θωράκιση του δημοσιογραφικού επαγγέλματος από τα συμπτώματα διαφθοράς που πλήττουν βάναυσα τόσο την αξιοπιστία της συντριπτικής πλειοψηφίας των Ελλήνων δημοσιογράφων όσο και την αξιοπιστία των Μέσων Ενημέρωσης, με αποτέλεσμα την απαξίωσή τους στη συνείδηση των πολιτών», αναφέρεται στα συμπεράσματα που καταγράφηκαν μετά την ημερίδα.

Διαφάνεια στα ίδια τα Μέσα Ενημέρωσης

Από τις παρεμβάσεις των εισηγητών επέλεξα μερικές, οι οποίες έχουν τη σημασία τους και ταιριάζουν γάντι και στη δική μας κοινωνία. Είπε, λοιπόν, μεταξύ άλλων, ο Πάνος Σόμπολος (πρώην πρόεδρος της ΕΣΗΕΑ):

«Είναι αναγκαία η διαφάνεια στα ίδια τα ΜΜΕ, για συνεπή πληροφόρηση, για μη αλλοίωση των γεγονότων. Η ελληνική κοινωνία χρειάζεται βαθιές τομές. Μία από τις σημαντικότερες πρέπει να γίνει στα θέματα της διαφθοράς και μακάρι τα ΜΜΕ και οι Έλληνες δημοσιογράφοι να συμβάλουν σε αυτό».

Αυτοί που σέβονται τη δουλειά τους

Ο Νίκος Μεγγρέλης (μέλος του Δ.Σ. της ΕΣΗΕΑ) στη δική του παρέμβαση ανέφερε τα εξής για τη διαφθορά:

«Συνενοχή στη διαφθορά σημαίνει σχέση αλληλεξάρτησης. Χρειάζεται να δημιουργηθεί ένα κυρίαρχο ρεύμα σκέψης και δράσης στην κοινωνία, το οποίο θα αναδεικνύει αυτούς που σέβονται τη δουλειά τους».

Ο Θανάσης Παπανδρόπουλος, πρόεδρος ΕΣΠΗΤ και ΙΔΜΕ, μίλησε για την ανάγκη διαφάνειας στη δημόσια διοίκηση:

«Όπου υπάρχει», είπε, «πλήρης διαφάνεια στη δημόσια διοίκηση και ανοιχτή δυνατότητα πρόσβασης του Τύπου στις πρωτογενείς πηγές πληροφόρησης (βλέπε Φινλανδία), τα συμπτώματα διαφθοράς είναι ανύπαρκτα σε σχέση με χώρες όπου καταγράφεται σημαντικό έλλειμμα λειτουργίας των δημοκρατικών θεσμών. Η Ελλάδα τοποθετείται κάπου στη μέση σε αυτήν την κλίμακα διαφθοράς. (Σ.Σ. Για την Κύπρο δεν μπόρεσα να βρω στοιχεία για την κατάταξή μας στην κλίμακα αυτή). Για την εξυγίανση του χώρου είναι άκρως απαραίτητη η θέσπιση ενιαίας δημοσιογραφικής ταυτότητας για την άσκηση του δημοσιογραφικού επαγγέλματος, που θα ανανεώνεται σε ετήσια βάση από μιαν ανεξάρτητη Αρχή, της οποίας τον κύριο πυρήνα θα αποτελούν οι δημοσιογραφικές ενώσεις».

Οι νέοι και τα όνειρά τους

Μια πολύ ενδιαφέρουσα άποψη κατέθεσε ο Γιώργος Βελαχουτάκος, πρώην πρόεδρος δευτεροβάθμιου πειθαρχικού συμβουλίου ΕΣΗΕΑ: Είπε μια μεγάλη αλήθεια:
«Οι νέοι εξαργυρώνουν πανάκριβα τα όνειρά τους στα εργαστήρια δημοσιογραφικών σπουδών. Στην προσπάθειά τους να βρουν δουλειά και να ακουστεί το όνομά τους αγνοούν τις συλλογικές συμβάσεις. Πρέπει να θεσπιστούν διαρκή σεμινάρια εκπαίδευσης των νέων δημοσιογράφων, ενώ είναι άκρως αναγκαία η ηθική θωράκισή τους και η κατανόηση του Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας».

Πολιτική, κόμματα και ΜΜΕ

Με τίτλο «Πολιτικός και δημοσιογράφος. Γίνεται;», η δημοσιογράφος Σίσσυ Αλωνιστιώτου έγραψε το εξής διδακτικό για τη σχέση των δημοσιογράφων με τα κόμματα. Φυσικά η αναφορά γίνεται για δημοσιογράφους οι οποίοι πολιτεύονται, οι παρατηρήσεις της όμως είναι καίριες γενικότερα:

«Η υποψηφιότητα του βουλευτή και η άσκηση της βουλευτικής ιδιότητας προϋποθέτει την ένταξη σε ένα κόμμα, την υπακοή στις αρχές και την ιδεολογία του και πάντως τη μέγιστη δυνατή συμφωνία με αυτές. Προϋποθέτει, δηλαδή, ένα κλειστό σύστημα σκέψης και την οποιαδήποτε αμφισβήτηση ή άσκηση ελέγχου διατυπωτέα εντός του κομματικού μηχανισμού. Ακριβώς τα αντίθετα δηλαδή από τα απαιτούμενα για την άσκηση του δημοσιογραφικού επαγγέλματος, για το οποίο η ανοιχτή, απροκατάληπτη σκέψη, θα έπρεπε να είναι εκ των ων ουκ άνευ.

»Όπως αδιανόητη (μου) φαίνεται η κομματική ένταξη αλλά και ό,τι συνεπάγεται υποχρεώσεις που εμποδίζουν ή απομακρύνουν από την ουσία της δημοσιογραφίας που είναι η αναζήτηση και η ελεύθερη παροχή της πληροφορίας, ο έλεγχος των τριών εξουσιών, η βασισμένη σε αντικειμενικές αρχές ενημέρωση για ό,τι συμβαίνει σε όλους τους τομείς μιας κοινωνίας - από τον πολιτισμό και την κουλτούρα μέχρι τις πιθανές διαπλοκές πολιτικής/ών κι από το σύστημα υγείας μέχρι τους εξοπλισμούς κ.ο.κ.».

Ο Κώδικας Δεοντολογίας στην Κύπρο

Από τον δικό μας Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας θα ήθελα να καταθέσω στο κείμενο αυτό κάποιες πρόνοιες, οι οποίες αξίζει να βρίσκονται πάντα στο μυαλό των λειτουργών του Τύπου και κυρίως τη στιγμή που θα ακουμπήσουν τα δάκτυλα στο πληκτρολόγιο:

Ο σεβασμός της αλήθειας και του δικαιώματος του πολίτη για αντικειμενική, ολοκληρωμένη και έγκυρη πληροφόρηση αποτελεί υποχρέωση όλων των Μέσων και των λειτουργών των.

Ο σεβασμός του δικαιώματος έκφρασης και του δικαιώματος του δημοσιογράφου για απρόσκοπτη πρόσβαση στις πηγές ειδήσεων και η διαφάνεια είναι αναγκαίες προϋποθέσεις για ορθή ενημέρωση.

Το ήθος, η αξιοπρέπεια και εντιμότητα, η διαγωγή, η συμπεριφορά και το επαγγελματικό επίπεδο των λειτουργών θα πρέπει να είναι της υψηλότερης δυνατής στάθμης. Οι λειτουργοί των ΜΜΕ αποφεύγουν δημοσιεύματα ή μεταδόσεις ή τη χρήση γλώσσας, που με βάση τις επικρατούσες αντιλήψεις, έχουν χυδαίο ή αισχρό περιεχόμενο. Οι λειτουργοί έχουν δικαίωμα να κρίνουν το έργο συναδέλφων τους, αλλά το πράττουν με σεβασμό στην τιμή και υπόληψή τους και αποφεύγουν προσωπικές επιθέσεις και μειωτικές της προσωπικότητας αναφορές.

Να σέβονται τη δημοκρατία

Οι λειτουργοί των ΜΜΕ, κατά την ενάσκηση του λειτουργήματός τους:

(α) σέβονται και προάγουν τη δημοκρατία και όλες τις πανανθρώπινες αξίες. Σέβονται και προάγουν τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις βασικές ελευθερίες όλων.

(β) Επιδεικνύουν την αρμόζουσα ευαισθησία σε θέματα που αφορούν την εθνική ασφάλεια και είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί και διακριτικοί στην παρουσίαση θεμάτων όπως η βία, το έγκλημα, τα σεξουαλικά παραπτώματα, ο ανθρώπινος πόνος και ο θάνατος, καθώς και πληροφοριών ή εικόνων που είναι επιβλαβείς ή μπορούν να προκαλέσουν πανικό ή φρίκη ή αποτροπιασμό, κυρίως στα παιδιά.

(γ) Ενεργούν πάντοτε με καλή πίστη.

Επίσης:

* Τα Μ.Μ.Ε. μεριμνούν ώστε να μη δημοσιεύονται ανακριβείς, παραπλανητικές, φανταστικές ή διαστρεβλωτικές της αλήθειας ειδήσεις, πληροφορίες ή σχόλια. Σε περίπτωση που έχει συμβεί κάτι τέτοιο προχωρούν σε άμεση διόρθωση ή και απολογία.

* Τα Μ.Μ.Ε. και οι λειτουργοί των έχουν υποχρέωση να παρέχουν έγκυρη πληροφόρηση στους καταναλωτές.

* Τα Μ.Μ.Ε. ενώ έχουν δικαίωμα να προβαίνουν σε αναλύσεις και να υποστηρίζουν συγκεκριμένες θέσεις, εντούτοις θα πρέπει να καθιστούν σαφή τη διάκριση μεταξύ γεγονότος και ερμηνείας, σχολίου ή εικασίας.

* Η υπόληψη, η ιδιωτική ζωή κάθε προσώπου τυγχάνουν σεβασμού και δεν αποκαλύπτονται στοιχεία προσωπικού χαρακτήρα. Παρεμβάσεις και έρευνες στην ιδιωτική ζωή προσώπων, χωρίς τη συγκατάθεσή τους, περιλαμβανομένης της λήψης φωτογραφιών προσώπων χωρίς τη γνώση ή συγκατάθεσής τους -εκτός εάν εμπλέκονται σε γεγονότα ή καταστάσεις που συνιστούν είδηση γενικότερου ενδιαφέροντος- ή σε ιδιωτική περιουσία, καθώς και η εξασφάλιση πληροφοριών με μηχανισμούς υποκλοπής ή μακράς φωτογράφησης είναι γενικά απαράδεκτες, η δε δημοσιοποίησή τους μπορεί να δικαιολογηθεί μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις και αποκλειστικά προς το δημόσιο συμφέρον. Τα ΜΜΕ και οι λειτουργοί τους δεν προβαίνουν σε ανοίκειες προσωπικές επιθέσεις και υβριστικούς και προσβλητικούς χαρακτηρισμούς που διασύρουν την τιμή και υπόληψη.

* Οι λειτουργοί των ΜΜΕ γενικά δεν πρέπει να επιχειρούν να εξασφαλίσουν, οι ίδιοι ή μέσω τρίτων, πληροφορίες ή εικόνες/φωτογραφίες με ψευδείς παραστάσεις ή με άλλο δόλιο τρόπο.

* Με εξαίρεση την εξυπηρέτηση του δημοσίου συμφέροντος, έγγραφα και εικόνες/φωτογραφίες μπορούν να λαμβάνονται μόνο με τη συγκατάθεση του ιδιοκτήτη τους.

* Οι λειτουργοί των ΜΜΕ δεν αποκτούν, ούτε προσπαθούν να αποκτήσουν, πληροφορίες ή εικόνες/φωτογραφίες με εκφοβισμό ή εκβιασμό.
Φωτογραφικό υλικό

* Τα ΜΜΕ δεν πρέπει να δημοσιεύουν/μεταδίδουν φωτογραφίες που έχουν υποστεί μηχανική ή ηλεκτρονική αλλοίωση χωρίς να πληροφορούν το κοινό περί τούτου και όταν το πράττουν να εξηγούν τους λόγους για την αλλοίωση. Η υποχρέωση αυτή δεν υφίσταται όταν η αλλοίωση είναι εμφανής και ο σκοπός πρόδηλος, π.χ. για σκοπούς σάτιρας.

* Οι λειτουργοί των ΜΜΕ έχουν την ηθική υποχρέωση να τηρούν την επαγγελματική εχεμύθεια αναφορικά με την πηγή πληροφοριών που λήφθηκαν εμπιστευτικά. Δημοσιογράφος δεν υποχρεούται να αποκαλύψει την πηγή των πληροφοριών του. Παράλληλα, είναι υποχρέωση του δημοσιογράφου να βεβαιώνεται ότι οι πηγές του και οι πληροφορίες που παρέχουν είναι έγκυρες.