ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΜΜΕΝΑ ΧΩΡΙΑ, ΕΡΗΜΩΜΕΝΑ ΣΠΙΤΙΑ, ΞΕΧΑΣΜΕΝΟΙ ΤΟΠΟΙ…

Οδοιπορικό και περιδιάβαση της εφημερίδας «Σημερινή» στην Πάχνα. Το όμορφο χωριό με τα παραδοσιακά πετρόκτιστα σπίτια, τις… παλιές γειτονιές σε πλακόστρωτα από βουνίσια πέτρα και ανηφορικά δρομάκια, που σε φέρνουν σε κάποιες άλλες νοσταλγικές εποχές

Ένα αμιγές ελληνικό χωριό της επαρχίας Λεμεσού, στη γεωγραφική περιφέρεια των αμπελοχωριών της πόλης. Η Πάχνα είναι διαμελισμένη από τους μικρούς παραπόταμους του Χα-ποταμιού και του Παραμαλίου που ρέουν στην περιοχή. Στα βόρειο-ανατολικά φαίνεται ένα μεγάλο μέρος της οροσειράς του Τροόδους και στα νότια η θάλασσα από απόσταση. Το χρώμα του τοπίου εναλλάσσεται ανάλογα με την εποχή, καταπράσινο κατά την άνοιξη και το καλοκαίρι λόγω των αμπελώνων, και αποχρώσεις του καφέ και του κόκκινου κατά τους υπόλοιπους μήνες.

Το χωριό πραγματικά «αγκαλιάζει» το ύψωμα που είναι κτισμένο και στα «πόδια» του απλώνεται το χαρακτηριστικό μεσογειακό πράσινο χαλί του σταφυλιού, της χαρουπιάς και της ελιάς μέχρι τη θάλασσα. Η Πάχνα σήμερα αριθμεί γύρω στους 800 μόνιμους κάτοικους, ενώ λειτουργεί περιφερειακό νηπιαγωγείο και Δημοτικό σχολείο με 25 και 41 μαθητές αντίστοιχα. Λειτουργεί επίσης Αστυνομικός και Πυροσβεστικός Σταθμός, ενώ τα πλάνα αναβάθμισης περιέχουν ένα περιφερειακό νοσοκομείο, το οποίο θα λειτουργεί καθημερινά και θα παρέχει γιατρούς και μόνιμες νοσοκόμες.

Δυσάρεστη πραγματικότητα αναδεικνύεται από το γεγονός ότι η Πάχνα, παρ' όλο που είναι το πιο μεγάλο χωριό της περιοχής των κρασοχωριών, σιγά-σιγά γίνεται μία κοινότητα γερόντων, που βαριανασαίνει στον ρυθμό της εγκατάλειψης και της ερήμωσης. Οι εναπομείναντες κάτοικοι αγωνίζονται πεισματικά να κρατηθούν στο χώμα και τη γη, και με την εργατικότητα που τους διέκρινε πάντοτε είναι αποφασισμένοι να εξασφαλίσουν την επιβίωσή τους.

Ιστορία του χωριού

Το χωριό συγκαταλέγεται ανάμεσα στα κυριότερα αμπελοχώρια της Κύπρου. Απόδειξη ότι και τα παλαιότερα χρόνια οι κάτοικοι ασχολούνταν με την αμπελοκαλλιέργεια αποτελούν τα ερείπια σπιτιών στην περιοχή της Αγίας Μαρίνας, στα οποία βρέθηκαν πιθάρια και άλλα σχετικά αγγεία. Οι ποικιλίες του σταφυλιού που φυτεύονταν παραδοσιακά ήταν το «μαύρο» και το «ξινιστέρι». Εκτός από τα αμπέλια καλλιεργούνται χαρουπιές, αμυγδαλιές, ελιές, διάφορα φρουτόδεντρα (μηλιές, αχλαδιές και χρυσομηλιές), σιτηρά, κηπευτικά φυτά και φακές. Η γεωργική παραγωγή σε σιτάρι, κριθάρι και άλλα δημητριακά ήταν μεγάλη και αυτό φαίνεται από τα πολλά αλώνια σε ορισμένες περιοχές του χωριού, όπως Αλώνια τα Αφεντικά, τον Τρεύλακα και της Αράμης. Εκτός από τη γεωργία, ανεπτυγμένη είναι και η κτηνοτροφία στην περιοχή.

Έτσι πήρε το όνομα

Το χωριό αναφέρεται ως «padena» και περιλαμβάνεται μεταξύ εκείνων που αποτελούσαν βασιλικά κτήματα κατά την περίοδο της φραγκοκρατίας. Σε καταλόγους της περιόδου της βενετοκρατίας, το χωριό αναφέρεται επίσης με το ίδιο όνομα «padena». Η ονομασία αυτή αποτελεί παραφθορά της αρχικής ονομασίας από τη λατινική λέξη «patena-patina = λεκάνη, φάτνη, πάχνη». Το πιο πιθανόν η ονομασία να προήλθε από την πάχνη. Η θέση που είναι κτισμένος ο συνοικισμός είναι τέτοια, ώστε να σχηματίζεται εύκολα η πάχνη. Μια άλλη εκδοχή για την προέλευση της ονομασίας του χωριού οφείλεται στο γεγονός ότι το χωριό είναι κτισμένο ανάμεσα στους γύρω λόφους, δίνοντας την εντύπωση ότι είναι μια πάχνη ή φάτνη. Η ονομασία του χωριού υποδηλώνει την ύπαρξή του πριν από την περίοδο της φραγκοκρατίας. Το όνομα Πάχνα φέρει και ένα χωριό στην Ελλάδα στο νομό Ροδόπης, και το όνομα Πάχνες φέρει η ψηλότερη κορυφή στα Λεύκα Όρη του νομού Χανίων στην Κρήτη.

Εκκλησίες και ξωκκλήσια

Σύμφωνα με την παράδοση, στον χώρο που βρίσκεται κτισμένος σήμερα ο ναός του Αγίου Γεωργίου υπήρχε ένα μικρό μοναστήρι, το οποίο γκρεμίστηκε κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας. Εξασφαλίστηκε άδεια για ανοικοδόμηση από τον Τούρκο κυβερνήτη, μετά και την έκκληση ενός Τούρκου επ’ ονόματι Μουλλά. Μετά την ανοικοδόμηση κτίστηκε ο ναός με δάνειο του Χ''Γιάννη, ο οποίος ήταν δάσκαλος από το Πισσούρι τον 18° αιώνα. Στον ναό υπάρχει η θαυματουργός εικόνα του Αγίου Γεωργίου, η οποία μεταφέρθηκε από το ομώνυμο ξωκκλήσι που βρίσκεται λίγο έξω από το χωρίο.

Η εκκλησία είχε στην κατοχή της μεγάλη κτηματική περιουσία, η οποία είτε παραχωρήθηκε στην κοινότητα (χώρος Κέντρου Νεότητας κ.ά.) είτε πουλήθηκε στους κατοίκους. Επίσης, υπάρχει ο ιερός ναός Αποστόλου Παύλου, ο οποίος κτίστηκε το 1973 και αποτελεί τον μεγαλύτερο ναό της Κοινότητας Πάχνας. Η εκκλησία εντυπωσιάζει με τον όγκο της και τη θέση που είναι κτισμένη. Εντός του ναού υπάρχουν θαυμάσιες τοιχογραφίες που προκαλούν τον θαυμασμό του επισκέπτη.

Στο χωριό υπάρχουν συνολικά 7 ξωκκλήσια, όμως τα πιο παράξενα και εντυπωσιακά είναι το ξωκκλήσι της Αγίας Μαρίνας και του Αγίου Στεφάνου. Το ξωκκλήσι της Αγ. Μαρίνας είναι κτισμένο στο βουνό Τοφούλια, το ψηλότερο σημείο του χωριού, με καταπληκτική θέα. Οικοδομήθηκε από την οικογένεια Αγαθάγγελου Γιακουμή, κοντά στα ερείπια παλαιότερου και σε κοντινή απόσταση από το Αγίασμά της. Επίσης, το μικρό αρχαίο ξωκκλήσι του Αγίου Στεφάνου αποτελεί το κατ' εξοχήν εκκλησιαστικό μνημείο του χωριού. Είναι ίσως ο παλαιότερος και μοναδικός ναός στην Κύπρο που είναι αφιερωμένος στον αρχιδιάκονο και πρωτομάρτυρα Στέφανο. Κάθε χρόνο στις 2 του Αυγούστου, ημέρα που η εκκλησία μας τιμά τη μνήμη του Αγίου Στεφάνου, τελείται Θεία Λειτουργία τον ιερό ναό.

Περιφερειακό ιατρικό κέντρο

Στο κέντρο του χωριού, δίπλα από τον κεντρικό χώρο στάθμευσης, βρίσκεται το κέντρο υγείας Μάξιμος Μιχαηλίδης, όπου στεγάζεται το περιφερειακό ιατρείο της κοινότητας. Το κοινοτικό ιατρείο λειτουργεί 3 φορές την εβδομάδα, δυστυχώς όχι σε καθημερινή βάση, με αποτέλεσμα την ταλαιπωρία των ασθενών και ελλιπή τους ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Το Ιατρικό Κέντρο της κοινότητας διαθέτει όλες τις προδιαγραφές για ένα σύγχρονο περιφερειακό νοσοκομείο. Στόχος του Κοινοτικού Συμβουλίου είναι η αναβάθμισή του από απλό ιατρείο σε περιφερειακό νοσοκομείο.

Ξενώνας «Μαριάννα»

Το χωριό είναι ιδανικό για διακοπές όλες τις εποχές του χρόνου, για το δροσερό του κλίμα το καλοκαίρι, τον ήπιο καιρό κατά τους χειμερινούς μήνες και για ξεκούραση, που συνδυάζει βουνό και θάλασσα. Για τους επισκέπτες που θέλουν να μείνουν στην Πάχνα, υπάρχει η έπαυλη «Μαριάννα» με δύο διαμερίσματα, που είναι κτισμένη με πέτρα, με κεραμιδένια στέγη, ξύλινα παράθυρα και πόρτες, πλήρως ανακαινισμένη, με τρόπο που να σέβεται την αρχιτεκτονική παράδοση του τόπου.

Ταβέρνα και Κέντρο Νεότητας

Στο χωριό λειτουργούν τρία εστιατόρια επί καθημερινής βάσης. Η ταβέρνα Λινός βρίσκεται στο κέντρο του χωριού και οι ιδιοκτήτες του φτιάχνουν κρεατομεζέδες και μαγειρευτά φαγητά της ημέρας. Απολαύστε το φαγητό στην παραδοσιακή ταβέρνα δίπλα από το τζάκι και για επιδόρπιο δοκιμάστε τα υπέροχα σπιτικά γλυκά του κουταλιού. Επίσης, στο χωριό λειτουργεί καθημερινά από το απόγευμα το Κέντρο Νεότητας, όπου πάνε οι νεαροί του χωριού τα απογεύματα για καφεδάκι και το βράδυ για σνακ, μπίρα και μπιλιάρδο. Το καλοκαίρι τα τραπέζια τα τοποθετούν στην αυλή της εκκλησίας και οι επισκέπτες μπορούν να απολαύσουν το ποτό τους κάτω από τα άστρα, με θέα όλο το χωριό και τη Λεμεσό.

Καφενεία του χωριού

Δεν μπορείτε να επισκεφθείτε την Πάχνα και να μην πιείτε το καφεδάκι σας και να παίξετε τάβλι με έναν από τους κάτοικους του χωριού. Πλην των παραδοσιακών καφενείων που βρίσκονται στην πλατεία, τρία τον αριθμό που λειτουργούν καθημερινά, ως καφετερία λειτουργεί και το κέντρο Νεότητος. Τα πρωινά αλλά κυρίως τα απογεύματα όλα τα καφενεία είναι γεμάτα με παππούδες, που πάνε για καφέ και για κουβέντα.

Συνταγή: Λαγός Στιφάδο (Ξιδκιά)

Υλικά: 1 ½ με 2 λαγούς
3-4 κιλά κρεμμύδια ξερά
1 ξύλο κανέλα
5-6 κόκκους μαύρο πιπέρι σωστό
3/4 ποτηριού ελαιόλαδο
2-3 ποτήρια ξίδι δυνατό
Αλάτι, 2 φύλλα δάφνης
Νερό
Ελαιόλαδο για τηγάνισμα του λαγού και ηλιανθέλαιο για τηγάνισμα των κρεμμυδιών.

Εκτέλεση: Κόβουμε τον λαγό σε μικρά κομμάτια. Σε ένα βαθύ τηγάνι τον τσιγαρίζουμε με ελαιόλαδο. Καθαρίζουμε και κόβουμε τα κρεμμύδια σε λεπτές λωρίδες. Σε ένα βαθύ τηγάνι τα τηγανίζουμε σε μπόλικο ηλιανθέλαιο να πάρουν ροδοκόκκινο χρώμα. Αφού τελειώσουμε με το τηγάνισμα, σε μία βαθουλή μεγάλη κατσαρόλα βάζουμε τον λαγό και τα κρεμμύδια, προσθέτουμε την κανέλα, το μαύρο πιπέρι, το αλάτι, το ελαιόλαδο, τη δάφνη, το ξίδι και νερό μέχρι την επόμενη μέρα. Την επόμενη μέρα το βάζουμε σε χαμηλή φωτιά περίπου 1 ώρα. Δοκιμάζουμε το ξίδι και το αλάτι, και αν χρειάζεται προσθέτουμε. Πρέπει να καταστηθεί και να πάει ένα καραμελωμένο χρώμα.

Χρόνος προετοιμασίας: 2 ώρες
Χρόνος ψησίματος 1 ώρα και κάτι