Γονικές πρακτικές βάσει της ιδιοσυγκρασίας του παιδιού
Οι γονείς πρέπει να χρησιμοποιούν πρακτικές λαμβάνοντας υπόψη τον χαρακτήρα του παιδιού
ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ που αναστατώνονται εύκολα από τα εξωτερικά ερεθίσματα ωφελούνται από γονικές πρακτικές, οι οποίες χαρακτηρίζονται από έντονη προστασία, καθοδήγηση, επίβλεψη και σταθερό έλεγχο
Οι γονείς είναι οι κύριοι υπεύθυνοι για να καθοδηγήσουν τα παιδιά τους σε επιθυμητές κατευθύνσεις διδάσκοντας, επιβλέποντας και πειθαρχώντας τα καθώς μεγαλώνουν. Τα παιδιά μαθαίνουν αρκετά πράγματα μέσω των καθημερινών τους εμπειριών, αλληλεπιδρώντας με το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον.
Εδώ ακριβώς είναι ο ρόλος των γονέων μέσω των πρακτικών που χρησιμοποιούν. Οι γονικές πρακτικές μπορούν να διακριθούν σε δύο πολύ σημαντικές διαστάσεις:
1. στον γονικό έλεγχο (συμπεριφορικό και ψυχολογικό) και
2. στη συναισθηματική φροντίδα. Προηγούμενες έρευνες καταδεικνύουν με συστηματικό τρόπο πως ο σκληρός και ασυνεπής συμπεριφορικός έλεγχος, δηλαδή η αυστηρή και ασταθής πειθαρχία, προκαλούν συναισθηματικά και συμπεριφορικά προβλήματα.
Ο ψυχολογικός έλεγχος, δηλαδή η υπερπροστατευτικότητα και η έντονη παρεμβατικότητα προκαλούν συναισθηματικά προβλήματα, ενώ η αρνητική συναισθηματική φροντίδα, δηλαδή η χαμηλή συναισθηματική θέρμη, η απόρριψη και η αρνητικότητα προκαλούν υψηλά επίπεδα συναισθηματικών και συμπεριφορικών προβλημάτων. Επιπλέον, η γονική θέρμη, δηλαδή η θετικότητα, η αποδοχή, η θαλπωρή και ο σεβασμός προκαλούν ενσυναίσθηση, κοινωνικές δεξιότητες και προάγουν ευεξία.
Παρόλο που είναι πασιφανές πως οι γονείς, μέσω των πρακτικών που χρησιμοποιούν, συμβάλλουν στην ανάπτυξη των παιδιών τους, εντούτοις οι επιδράσεις των γονικών πρακτικών φαίνεται να εξαρτώνται από την ιδιοσυγκρασία των παιδιών. Με απλά λόγια, οι πρακτικές που χρησιμοποιούν οι γονείς πρέπει να λαμβάνουν υπόψη την ιδιοσυγκρασία του παιδιού, δηλαδή τον χαρακτήρα του. Κανένα παιδί δεν είναι ίδιο με άλλο. Κατ’ επέκταση κανένα παιδί δεν ανταποκρίνεται με τον ίδιο τρόπο στις ίδιες γονικές πρακτικές με ένα άλλο.
Κάτι που μπορεί να έχει αποτέλεσμα σε ένα παιδί, δεν είναι βέβαιο ότι θα έχει σε ένα άλλο. Σύμφωνα με τη θεωρία του «καλού ταιριάσματος» τα προβλήματα των παιδιών προκύπτουν από το κακό συνταίριασμα της ιδιοσυγκρασίας του παιδιού και των αντιδράσεων των γονέων. Για παράδειγμα, τα παιδιά με χαμηλό επίπεδο δραστηριότητας και ευερεθιστότητας μπορεί να αναπτύσσονται ικανοποιητικά σε ένα περιβάλλον στο οποίο τους παρέχεται η ευχέρεια να εξερευνήσουν μόνα τους και να ρυθμίσουν μόνα τους τη συμπεριφορά τους.
Σε αντίθεση, τα παιδιά που εμφανίζουν υψηλό επίπεδο δραστηριότητας και ευερεθιστότητας είναι πιθανόν να αναπτυχθούν καλύτερα κάτω από ένα περιβάλλον με μεγαλύτερη καθοδήγηση, η οποία τους επιτρέπει να διοχετεύσουν την ενεργητικότητά τους σε συγκεκριμένες κατευθύνσεις.
Ακόμη, όπως προκύπτει από τα επιστημονικά ευρήματα, τα παιδιά ανταποκρίνονται διαφορετικά στις γονικές πρακτικές βάσει της ιδιοσυγκρασίας τους. Συγκεκριμένα, έχει βρεθεί πως τα παιδιά τα οποία αναστατώνονται εύκολα από τα εξωτερικά ερεθίσματα, δηλαδή διαθέτουν υψηλά επίπεδα απογοήτευσης, θυμού ή φόβου, ωφελούνται από γονικές πρακτικές οι οποίες χαρακτηρίζονται από έντονη προστασία, καθοδήγηση, επίβλεψη και σταθερό έλεγχο.
Από την άλλη, τα παιδιά τα οποία δεν απογοητεύονται, δεν φοβούνται και δεν θυμώνουν εύκολα ως απάντηση στα εξωτερικά ερεθίσματα, ωφελούνται από γονικές πρακτικές οι οποίες δεν χαρακτηρίζονται από έντονη προστασία, έλεγχο και επίβλεψη. Μάλιστα, αυτές οι πρακτικές φαίνεται να είναι επιζήμιες για τα παιδιά με αυτά τα ιδιοσυγκρασιακά χαρακτηριστικά, δημιουργώντας προβλήματα προσαρμογής. Τα παιδιά με χαμηλά επίπεδα απογοήτευσης, θυμού ή φόβου χρειάζονται περισσότερη ελευθερία και αυτονομία, μιας και λόγω της ιδιοσυγκρασίας τους δεν έχουν ανάγκη τη συνεχή και έντονη επίβλεψη των γονέων τους.
Συνεπώς, ποια γονική πρακτική είναι κατάλληλη ή ακατάλληλη, θετική ή αρνητική εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το ποιο είναι το παιδί. Οι γονείς οφείλουν να κατανοήσουν την ιδιοσυγκρασία του παιδιού τους, έτσι ώστε να προσαρμόσουν ανάλογα τη συμπεριφορά τους. Δεν υπάρχει κοστούμι ίδιου μεγέθους για όλα τα παιδιά. Το κάθε παιδί είναι ξεχωριστό και ως εκ τούτου ξεχωριστή πρέπει να είναι και η συμπεριφορά των γονέων απέναντί του.
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΝΙΚΟΥ
Ψυχολόγος
Καθηγητής KES COLLEGE
[email protected]
