Η ΜΥΣΤΙΚΗ ΒΡΕΤΑΝΟ-ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ, ΠΟΥ ΕΠΙΤΕΥΧΘΗΚΕ ΣΤΙΣ 14 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1974, ΚΑΙ Η ΚΑΤΑΦΑΝΗΣ ΠΑΡΑΒΙΑΣΗ ΤΟΥ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΔΙΚΑΙΟΥ

Συνειδητοποιούμε ότι, σε αυτό το δράμα, ο κ. Callaghan ήταν ο καβαλάρης και ο Δρ Kissinger ήταν το άλογο. Ακόμη, πιο σημαντικό, μαθαίνουμε ότι και οι δύο γνώριζαν ότι η Τουρκία ακολουθούσε μια προκλητική στρατηγική, την οποία ο κ. Callaghan χαρακτήρισε ως «άβολα κοντά στον Χίτλερ». Είχε δίκαιο

Ο Gavin Williamson, γεννηθείς στις 25 Ιουνίου 1976, είναι ο πρώτος Υπουργός Άμυνας του Ηνωμένου Βασιλείου (‘ΗΒ’) που γεννήθηκε μετά το 1974. Στις 7 Αυγούστου 2018, ο 42χρονος κ. Williamson έδωσε στην Washington D.C. μια ενδιαφέρουσα ομιλία, όπου καυχήθηκε ότι η χώρα του διατηρεί «μια δύναμη για αλλαγή, μια δύναμη για το καλό [και] μια δύναμη φωτός που στέκει ως φάρος στον κόσμο …».

Στη συνέχεια, ο κ. Williamson διαβίβασε το ακόλουθο μήνυμα:

«Είμαστε έτοιμοι να ανταποκριθούμε σε οποιαδήποτε κατάσταση σε οποιαδήποτε στιγμή. Έχουμε στρατεύματα σε όλη την υφήλιο, [έτσι] εμείς μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τις υπεράκτιές μας περιοχές στο Γιβραλτάρ, τις Κυρίαρχες Περιοχές των Βάσεων στην Κύπρο, τη νήσο της Αναλήψεως, τις νήσους Φόκλαντ και τις περιοχές στον Βρετανικό Ινδικό Ωκεανό…».

Και πρόσθεσε:

«Το να είσαι έτοιμος είναι ένα πράγμα, αλλά το ΗΒ έχει και την αποφασιστικότητα να δράσει, την αποφασιστικότητα να χρησιμοποιήσει τη χρήση στρατιωτικής δύναμης όταν άλλα μέτρα αποτυγχάνουν [και] την ετοιμότητα να ενεργήσει όπου άλλοι δεν μπορούν ή δεν θα πάνε…».

Επίσης, ο κ. Williamson αναφέρθηκε στους «νόμους» και στα «συστήματα, με τα οποία όλοι μας… κερδίζουμε και έχουμε καθήκον να προστατεύουμε». Ολοκλήρωσε την ομιλία του με μια αμφίβολη διακήρυξη: «Πάντοτε ενεργούμε» οποτεδήποτε «αντιληφθούμε ότι είναι για το συμφέρον μας ή όταν είναι σωστό» (Πηγή: www.gov.uk/government/speeches/defence-secretary-at-atlantic-council).

Υπό το φως των πιο πάνω, οι πολίτες της Κυπριακής Δημοκρατίας (‘ΚΔ’) δικαιούνται να κάνουν κάποιες ερωτήσεις σχετικά με τις ενέργειες και παραλείψεις του HB 44 χρόνια προτού μιλήσει ο κ. Williamson.

Το ΗΒ και η δεύτερη εισβολή

Όταν η Τουρκία ξεκίνησε τη δεύτερη εισβολή εναντίον της ΚΔ στις 14 Αυγούστου 1974, μήπως το ΗΒ έδειξε οποιαδήποτε «προθυμία να χρησιμοποιήσει στρατιωτική δύναμη» για να υπερασπιστεί την ΚΔ και για να τιμήσει την «εγγύηση» που είχε δώσει μέσω της Συνθήκης Εγγυήσεως το 1960;

Ανταποκρίθηκε επάξια το HB ως «μια δύναμη για το καλό» που υποστηρίζει το διεθνές δίκαιο;

Μήπως το HB χρησιμοποίησε τις βρετανικές Βάσεις για να σώσει την Κυπριακή Δημοκρατία από τον εισβολέα;

Ως Βρετανός πολίτης που σέβεται τον ζωτικό ρόλο του ΗΒ στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και που προασπίζει το άξιο αγγλικό σύστημα δικαιοσύνης, λυπάμαι που το λέω, αλλά οι απαντήσεις σε καθεμιάν από τις ερωτήσεις είναι ένα βροντερό «όχι». Απεναντίας, στις 14 Αυγούστου 1974, η τότε εργατική βρετανική κυβέρνηση ενήργησε ως ένα διακριτικό βοήθημα στην τουρκική στρατηγική.

Τα αποδεικτικά στοιχεία γι’ αυτό περιλαμβάνουν ένα σημαντικό αποδεσμευμένο έγγραφο του βρετανικού Υπουργείου Εξωτερικών και Κοινοπολιτείας, που καταγράφει μιαν αποκαλυπτική τηλεφωνική συνομιλία μεταξύ του Αμερικανού Προέδρου Gerald Ford, του Dr. Henry Kissinger, Αμερικανικού Υπ. Εξωτερικών, και του James (Jim) Callaghan, Βρετανού Υπ. Εξωτερικών.

Η συνομιλία διεξήχθη στη 1.45 μ.μ. (ώρα Λονδίνου), στις 14 Αυγούστου 1974, λίγες ώρες μετά την έναρξη της δεύτερης εισβολής. Σε αυτήν την περίπτωση, η Τουρκία δεν είχε κανένα πρόσχημα να εισβάλει. Μέχρι τις 24 Ιουλίου 1974, τέσσερεις ημέρες μετά την πρώτη εισβολή, υποτίθεται εις απάντησιν ενός πραξικοπήματος στη Λευκωσία στις 15 Ιουλίου, αμφότερες η χούντα των Αθηνών και το ολιγοήμερο χουντικό καθεστώς στη Λευκωσία είχαν αντικατασταθεί.

Η συνομιλία Ford, Kissinger, Callaghan

Κάθε πολίτης της ΚΔ πρέπει να γνωρίζει την ακόλουθη συνομιλία, η οποία είχε ως αποτέλεσμα μια συγκαλυμμένη βρετανο-αμερικανική κατανόηση με μακροπρόθεσμες συνέπειες:

«Dr. Kissinger: Jim, ποια είναι η γνώμη σου για το πού στεκόμαστε;

Υπουργός Εξωτερικών [Callaghan]: Λοιπόν, μόλις σκεφτόμουνα - νομίζω με στρατιωτικούς όρους, σίγουρα οι Τούρκοι θα συνεχίσουν μέχρι να εξασφαλίσουν τη γραμμή που είχαν υπόψη τους στον χάρτη, και, κυνικά, ας ελπίζουμε θα την πάρουν γρήγορα.

Dr Kissinger: Συμφωνώ…

Υπουργός Εξωτερικών [Callaghan]: Henry, αν μπορώ να συνοψίσω την κατάσταση με δύο λόγια, νομίζω έχει ως εξής: Οι Τούρκοι έχουν καλή υπόθεση. Κατά τη γνώμη μου, αυτό τώρα μπορεί να λυθεί μόνο με τη δημιουργία μιας ζώνης. Μιας ζώνης στην οποία θα έχουν αυτονομία σε μια ομόσπονδη δημοκρατία. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με διαπραγμάτευση, όμως, με τη σημερινή κατάσταση, κανένας δεν μπορεί να καταφέρει οτιδήποτε με κάτι τέτοιο. Έτσι, θα έχουμε μια στρατιωτική λύση προς το παρόν, στην οποία θα αστυνομεύουν το δικό τους [ντε φάκτο] σύνορο. Θα έχουμε μια μεγάλη ανταλλαγή πληθυσμού, με τους Έλληνες να φεύγουν και μετά, απλώς, θα αφήσουμε τη διπλωματία να αναλάβει, μέχρι να δούμε την ευκαιρία, γι' ακόμα μια φορά, αν μπορούμε να βρούμε μια ειρηνική λύση στη νήσο. Τώρα, όσον αφορά την Ελλάδα και την Τουρκία, είναι η Ελλάδα που θα χρειαστεί μασάζ, γιατί οι Τούρκοι είναι πολύ σοβινιστές, μάλιστα, άβολα, κοντά στον Χίτλερ, κατ’ μένα [‘too close to Hitler for my liking’]. Εντάξει;

Δρ. Kissinger: Συμφωνώ απόλυτα μαζί σου, Jim. Και η τραγωδία είναι ότι θα μπορούσε να διευθετηθεί το θέμα μέσω διπλωματίας…

Υπ. Εξωτερικών [Callaghan]: Σε πιστεύω. Λοιπόν, αντίο γέροντα και κάθε καλό σε σένα και τις ασχολίες σου…».

Το προαναφερθέν έγγραφο, που καταγράφει τη συνομιλία, κρατήθηκε μυστικό για 30 χρόνια. Αποδεσμεύθηκε την 1ην Ιανουαρίου 2005, λίγους μήνες μετά τα «ξεχωριστά, ταυτόχρονα δημοψηφίσματα» σχετικά με το κακόφημο «Σχέδιο Ανάν», τα θεμέλια του οποίου περιλαμβάνονταν στην κατανόηση που επιτεύχθηκε κατά τη διάρκεια της συνομιλίας.

Σήμερα, το έγγραφο βρίσκεται σε πρωθυπουργικό φάκελο με αριθμό PREM 16/20 στο Εθνικό Αρχείο του HB, όπου το εντόπισα στην αρχική του μορφή (Έχουν αναπαραχθεί αντίγραφα στο βιβλίο Britain in Cyprus του William Mallinson και στο The Southern Flank in Crisis, 1973-1976, μία ανθολογία εγγράφων που ετοίμασαν οι Keith Hamilton και Patrick Salmon του βρετανικού Υπουργείου Εξωτερικών.)

Το έγγραφο

Τι μαθαίνουμε από το έγγραφο;

Πρώτον, συνειδητοποιούμε ότι σε αυτό το δράμα, ο κ. Callaghan ήταν ο καβαλάρης και ο Δρ Kissinger ήταν το άλογο. Ακόμη, πιο σημαντικό, μαθαίνουμε ότι και οι δύο γνώριζαν ότι η Τουρκία ακολουθούσε μια προκλητική στρατηγική, την οποία ο κ. Callaghan χαρακτήρισε ως «άβολα κοντά στον Χίτλερ». Είχε δίκαιο.

Η Τουρκία ακολουθούσε τ’ αχνάρια της Γερμανίας των Ναζί, που είχε εισβάλει, κατακτήσει, κάνει εθνικο-θρησκευτικό ξεκαθάρισμα και διχοτομήσει στη βάση «ζωνών» αρκετές κυρίαρχες χώρες. Αυτό αποδείχθηκε, π.χ., στην Πολωνία το 1939, στη Γαλλία το 1940 και στην Ελλάδα το 1941.

Παρ’ όλα αυτά, ούτε το ΗΒ, ούτε οι Ηνωμένες Πολιτείες έλαβαν στρατιωτική δράση για να σταματήσουν τη δεύτερη εισβολή. Αντίθετα, ο κ. Callaghan και ο Δρ. Kissinger, δύο βετεράνοι του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, ενέκριναν και διευκόλυναν τους στόχους της εισβολής. Η στάση αυτή ήταν ασυμβίβαστη με το καθήκον του ΗΒ, σύμφωνα με το άρθρο ΙΙ της Συνθήκης Εγγυήσεως, να «αναγνωρίσει και να εγγυηθεί την ανεξαρτησία, εδαφική ακεραιότητα και ασφάλεια της ΚΔ».

Δεύτερον, σε μια κρίσιμη στιγμή, όταν θα έπρεπε να έχουν εφαρμοστεί επειγόντως οι Συμβάσεις της Γενεύης του 1949, η Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του 1950 και άλλες συνθήκες, δεν πρόσφεραν καμία προστασία στους ευάλωτους εκείνους ανθρώπους για την προστασία των οποίων είχαν σχεδιαστεί. Γιατί; Ο βασικός λόγος είναι ότι η Τουρκία παραβίασε κατάφωρα τα νομικά κείμενα πoυ αντιπροσώπευαν μιαν ανθρώπινη απάντηση στην απωθητική συμπεριφορά της ναζιστικής Γερμανίας.

Τρίτον, η βρετανο-αμερικανική κατανόηση της 14ης Αυγούστου 1974 αποτελεί ένα ανήθικο μέρος των ραγισμένων νεο-οθωμανικών θεμελίων της προτεινόμενης «δικοινοτικής, διζωνικής ομοσπονδίας». Συνεπώς, έχοντας υπόψη την άψογη θέση του Αμερικανού Chief Justice Earl Warren, ο οποίος το 1963 είπε «σε μια πολιτισμένη κοινωνία, ο νόμος επιπλέει σε μια θάλασσα ηθών», η προτεινόμενη «ομοσπονδία» φαίνεται ότι κάθεται πάνω σε μια καταβόθρα απανθρωπιάς.

Τέλος, η συνομιλία της 14ης Αυγούστου 1974 δείχνει ότι ο Βρετανός Υπουργός Άμυνας παραπληροφόρησε το ακροατήριό του στις 7 Αυγούστου 2018, όταν ισχυρίστηκε ότι «είμαστε ένα έθνος που πάντοτε ενεργεί» όταν «είναι για το συμφέρον μας ή όταν είναι σωστό». Στις 14 Αυγούστου 1974, το Ηνωμένο Βασίλειο δεν «ενήργησε» και οι συνέπειες ήταν καταστροφικές.

Με βάση τα ανωτέρω, τα θύματα του εισβολέα πρέπει να αναζητήσουν κάτι που κάθε πολιτισμένος Βρετανός πολίτης αναμένει να παραδοθεί όπου υπάρχει παρατεταμένη αδικία - μία δημόσια έρευνα (a public inquiry) σε συνδυασμό με την εφαρμογή της αστικής και της ποινικής δικαιοσύνης.

ΚΛΕΑΡΧΟΣ Α. ΚΥΡΙΑΚΙΔΗΣ
Επίκουρος Καθηγητής στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου UCLan στην Κύπρο (με ρίζες στα κατεχόμενα χωριά Πέτρα και Λύση). Οι απόψεις στο άρθρο του είναι καθαρά προσωπικές.