Η ανακάλυψη της δομής του DNA το 1953 από τους Watson και Crick θεωρείται, ίσως, η μεγαλύτερη ανακάλυψη του περασμένου αιώνα, καθώς εκτόξευσε την επιστημονική έρευνα και πρόοδο σε ανώτερες τροχιές. Για την ανακάλυψή τους αυτή, οι ερευνητές κέρδισαν το βραβείο Νόμπελ Ιατρικής-Φυσιολογίας το 1962. Από τότε, και ιδιαίτερα τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, ο τομέας της Γενετικής και της Μοριακής Βιολογίας έχει τιμηθεί με δεκάδες βραβεία Νόμπελ. Γενικότερα οι σπουδαιότερες ανακαλύψεις των τελευταίων ετών, όπως καταγράφονται σε έγκυρα διεθνή επιστημονικά περιοδικά, προέρχονται κυρίως από τον χώρο της Βιολογίας.
Μερικά μόνο από τα επιτεύγματα της Βιολογίας είναι τα πιο κάτω: Χαρτογράφηση του ανθρώπινου γονιδιώματος, γονιδιακή θεραπεία, γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί, κλωνοποίηση ανθρώπινων εμβρυικών βλαστικών κυττάρων για μεταμοσχευτική χρήση, ανάπτυξη της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής και των μεταμοσχεύσεων. Η Γενετική του μέλλοντος φαίνεται να περνά ήδη από το παρόν στο μέλλον και δίκαια θεωρείται ως η επιστήμη του 21ου αιώνα. Ακόμα, η βελτίωση της γεωργικής και κτηνοτροφικής παραγωγής, η καταπολέμηση αναδυόμενων επιδημιών, η διαχείριση του περιβάλλοντος, η ανασύσταση προσβεβλημένων οικοσυστημάτων και γενικότερα η αειφόρος ανάπτυξη, είναι επίσης επιτεύγματα της Βιολογίας.
Στην Κύπρο, σχετικά πρόσφατα έγινε μια παγκόσμιας εμβέλειας ανακάλυψη από το Ινστιτούτο Νευρολογίας και Γενετικής Κύπρου, που αφορά σε μια μη επεμβατική μέθοδο για την πρόγνωση του συνδρόμου Down σε έμβρυα. Και η Κύπρος ακολουθεί λοιπόν τις εξελίξεις στον χώρο της Βιολογίας. Τα πιο πάνω επιτεύγματα αναδεικνύουν τη Βιολογία ως μιαν από τις σημαντικότερες επιστήμες στην εποχή μας.
Είναι γεγονός ότι με την αλματώδη πρόοδο στην παραγωγή νέας γνώσης στην επιστήμη της Βιολογίας τις τελευταίες δεκαετίες, η γνώση αυτή έχει ενσωματωθεί στα προγράμματα σπουδών των πανεπιστημιακών σχολών, στα τμήματα Βιολογίας και σε όλες τις υπόλοιπες σπουδές όπου διδάσκεται η Βιολογία, όπως στην Ιατρική, τη Φαρμακευτική, την Οδοντιατρική και τις άλλες παραϊατρικές σχολές. Με αυτήν την αναβάθμιση της Βιολογίας στις πανεπιστημιακές σχολές έχει δημιουργηθεί όμως ένα πολύ μεγάλο χάσμα ανάμεσα στη γνώση που προσφέρεται μέσω των μαθημάτων Βιολογίας στα σχολεία μας και σε εκείνη που προσφέρεται από τις τριτοβάθμιες σχολές εκπαίδευσης. Το ζητούμενο στην εποχή που ζούμε είναι να γεφυρωθεί το χάσμα αυτό, ώστε οι μαθητές μας να μην καθηλωθούν σε σχέση με τις εξελίξεις, αδυνατώντας να συναγωνιστούν ισότιμα μαθητές άλλων χωρών.
Τα δεδομένα στην κυπριακή εκπαίδευση όσον αφορά τη Βιολογία παραμένουν, δυστυχώς, στάσιμα. Δεδομένα άλλων εποχών, περασμένων δεκαετιών, λες και τίποτε δεν έχει αλλάξει από τότε στην επιστήμη αυτή. Η Βιολογία διεκδικεί εδώ και χρόνια τα αυτονόητα: την ανάπτυξη των φυσικών επιστημών όπως προβλέπει η Συνθήκη της Λισσαβώνας, την ισοτιμία ανάμεσα στις υπόλοιπες φυσικές επιστήμες (Φυσική-Χημεία) και την εργαστηριοποίηση του μαθήματος, ενός μαθήματος που έχει ξεκάθαρα εργαστηριακή-πειραματική φύση. Τέλος, την καθιέρωσή της ως μαθήματος γενικής παιδείας και ως μαθήματος κατεύθυνσης, που οδηγεί στην εξασφάλιση θέσης στις σχετικές σχολές των ΑΑΕΙ Κύπρου και Ελλάδας. Δυστυχώς, τα αιτήματά μας αυτά έχουν παραπεμφθεί στις ελληνικές καλένδες. Είναι απορίας άξιον, γιατί μετά την κοσμογονία που έχει επισυμβεί στον χώρο της Βιολογίας, η επιστήμη αυτή βρίσκεται ακόμα καθηλωμένη όσον αφορά τον διδακτικό χρόνο, σε εποχές που παραπέμπουν στις δεκαετίες του 1970-1980.
Η προσπάθεια για την αναβάθμιση της Βιολογίας στη Μέση Εκπαίδευση θα μπορούσε να εστιαστεί σε δύο επίπεδα. Αφενός, στην ανακατανομή της γνώσης στα διάφορα επίπεδα Βιολογίας και στη διδακτική προσέγγιση. Αφετέρου, στην αύξηση των διδακτικών περιόδων, ώστε να μπορέσει να διαχυθεί η παραγόμενη νέα γνώση από την τριτοβάθμια εκπαίδευση και να ενσωματωθεί στη μέση εκπαίδευση γεφυρώνοντας το χάσμα που εδώ και τουλάχιστο τρεις δεκαετίες έχει δημιουργηθεί. Ήδη, εδώ και αρκετά χρόνια, μέσα από τα μαθήματα Βιολογίας προσφέρεται στους μαθητές μας η δυνατότητα γνωριμίας με τον έμβιο κόσμο, τους οργανισμούς του πλανήτη μας και το περιβάλλον, η κατανόηση των διαφόρων λειτουργιών του σώματός μας, θέματα αγωγής υγείας σε σχέση με τη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση, τις εξαρτησιογόνες ουσίες κλπ, θέματα σημαντικά για την εμπέδωση και τήρηση ορθών στάσεων ζωής, στις ιδιαίτερα ευαίσθητες ηλικίες της εφηβείας. Είναι κοινά αποδεκτό και αναγνωρισμένο στους κύκλους των εκπαιδευτικών, στους μαθητές και στους γονείς ότι γίνεται μια πολύ σοβαρή προσπάθεια τα τελευταία χρόνια στο επίπεδο της διδακτικής προσέγγισης και στην ανακατανομή της γνώσης.
Με αυτά τα δεδομένα, δεν υπάρχει άλλος τρόπος να μπορέσει η Βιολογία να αναβαθμιστεί από την αύξηση του διδακτικού χρόνου, γεγονός που μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσα από αλλαγές στις προτάσεις για τα νέα ωρολόγια προγράμματα. Οφείλουν, λοιπόν, οι εμπλεκόμενοι σε σχέση με τις επιχειρούμενες αλλαγές στα νέα ωρολόγια προγράμματα φορείς (ΟΕΛΜΕΚ, Επιτροπή Αναδόμησης /Αναδιαμόρφωσης του Ωρολόγιου προγράμματος, Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού), να λάβουν σοβαρά υπόψη τα δεδομένα της νέας εποχής -της εποχής της Βιολογίας- αναβαθμίζοντας το μάθημα με ουσιαστική αύξηση του χρόνου διδασκαλίας και την καθιέρωσή του τόσο ως μαθήματος γενικής παιδείας, όσο και ως μαθήματος κατεύθυνσης στη Β΄και Γ΄ Λυκείου.
Διάγουμε τον αιώνα της Βιολογίας. Θέλουμε τα παιδιά μας να είναι οδηγοί και όχι ουραγοί στις παγκόσμιες επιστημονικές εξελίξεις. Ας ακολουθήσουμε το παράδειγμα των περισσότερων ευρωπαϊκών χωρών που έχουν αναβαθμίσει στην εκπαίδευσή τους το μάθημα της Βιολογίας, βλέποντας την αλματώδη ανάπτυξη που καταγράφει. Το μεγάλο στοίχημα της Βιολογίας είναι να καταφέρει να καταλάβει τη θέση που δικαιωματικά τής αξίζει στην εκπαίδευση. Προς όφελος των μαθητών μας, προς όφελος ολόκληρης της κοινωνίας μας, γιατί το μέλλον ανήκει στη Βιολογία.
ΑΝΔΡΕΑΣ ΣΟΦΟΚΛΕΟΥΣ
Εκπαιδευτικός - Βιολόγος
