Σταδιακά, μα σταθερά όμως πρόσεξαν τη Χρυστάλλα, πεντάχρονη μόλις κι ούτε, να παίρνει στο χέρι το πινέλο και να δίνεται στη ζωγραφική με πάθος ένθεο…
Πριν από λίγα μόλις κοστετράωρα έφυγε η νεράιδα της Κυθρέας με τον μαγικό χρωστήρα, η Χρυστάλλα Δημητρίου. Σαν παραμύθι ήταν η ζωή της Χρυστάλλας.
Όταν ο Κωστής κι η Κατίνα φέρνανε στη ζωή τη Χρυστάλλα, δεν πρόσεξαν πως στο κρεβατάκι της νιογέννητης οι Μοίρες κάνανε την πρώτη τους τη σύναξη, για να της προσφέρουν τα δώρα της αγάπης τους.
- Εγώ θα την κάμω πανόμορφη, αδελφή ισάξια με τις Νεράιδες της Γης τούτης που κατοικούν στα δάση του Πενταδάκτυλου, ολόιδια με τις Νεράιδες και τις Νύμφες που λούζονται τα βράδυα στα κρυστάλλινα νερά του Κεφαλόβρυσου.
- Κι εγώ θε να την κάμω της ζωγραφικής βασίλισσα. Με τον μαγικό χρωστήρα της θα στήνει σε καμβά ονειρικό τις χαρές όλες της άνοιξης (ίσα με τις λεπτές αποχρώσεις και τ' αρίφνητα μηνύματα των αγριολούλουδων του πανόμορφου κυθρεώτικου κάμπου. Έτσι, ούτε ο Κωστής, που είχε στήσει το σπιτικό του - σαν στράφηκε από το Κάιρο, όπου με τον αδελφό του, τον Παναγιώτη, είχανε στημένο καφεκοπτείο, που τον καφέ τον ακαβούρδιστο τον ψήνανε, τον αλέθανε και τον συσκευάζανε, διαθέτοντας ταυτόχρονα σουμάδες, λεμονάδες, λίζα «ποιότητας αρίστης»· - σ’ ένα πανόμορφο αρχοντικό πνιγμένο σε βλαστήσεις κι εκβλαστήσεις μύριες, μ' ένα μικρό πετρογέφυρο να «κουβερτώνει»· το ποτάμι (παρακλάδι του Κεφαλόβρυσου), που νυχτοήμερα έτρεχε για να προλάβει να ποτίσει τον αξεδίψαστο τον κάμπο, ούτε ο Κωστής, λέμε, ούτε κι η κυρά Κατίνα, χαμπάρι δεν πήρανε από τη νεραϊδοσύναξη στο προσκεφάλι της κορούλας τους. Σταδιακά, μα σταθερά όμως πρόσεξαν τη Χρυστάλλα, πεντάχρονη μόλις κι ούτε, να παίρνει στο χέρι το πινέλο και να δίνεται στη ζωγραφική με πάθος ένθεο.
Έτσι ο Κεφαλόβρυσος της κωμόπολης, θεός σύγχρονος της αναγέννησης και της βλάστησης, ένας καινούργιος Άδωνις, δεν διακινούσε μοναχά τους 33 νερόμυλους της κωμόπολης, μα και στο διάβα του, στον απέραντο μεσαρίτικο κάμπο δημιουργούσε υπέροχους βιότοπους κι υγρότοπους, πλάθοντας μικρές λιμνούλες, γεμάτες ψάθες, καλαμιές και νούφαρα κι οπωροκηπευτικά πλάι τους μύρια κι όπου μέσα στους υγρότοπους εγκαταβιούσαν νεροχελώνες και καβούρια, χέλια και κεφαλοπούλια, ενώ χιλιάδες πουλιά ξεκουράζονταν και τρέφονταν στα γάργαρα νερά του. Κι ο Κεφαλόβρυσος, η μεγαλύτερη πηγή - με υπερδιπλάσια ποσότητα απ' όλες τις άλλες - της Κύπρου, και κατά πολλούς η μεγαλύτερη πηγή νερού στην υφήλιο, με τον απέραντο, πανόμορφο γεωφυσικό καμβά που κεντάει, γίνεται πηγή παντοτινής έμπνευσης της Χρυστάλλας.
Χρησιμοποιώντας αρχικά για χρώματα χυμούς λουλουδιών και για χαρτί χυλόν από γύψο που τον τοποθετεί σε παλιούς δίσκους και τους αναποδογυρίζει, αποτυπώνει πάνω τους αρίφνητους καλλιτεχνικούς ίμερους, ίμερους που αναδύονται από τη μυχιάτατη αγάπη της για το αληθινό αραβούργημα, που μπροστά στα μάτια της μερονύχτια μύρια ξεδιπλώνεται. Αναμφίβολα, η ποικιλία λουλουδιών κι αγριολούλουδων που ολοχρονίς στην κοινότητα θάλλουν - κι ορισμένα απ’ αυτά μόνο στην κοινότητά της απαντούνται - συνιστούν κι αυτά με τη σειρά τους πηγή αστείρευτης έμπνευσης. Αρχικά ζωγραφίζει το θαυμαστό κόσμο της κωμόπολης με υδατογραφίες, για να τις διαδεχτούν οι ελαιογραφίες, τα ακρυλικά. Ακλουθούν τα χαρακτικά με τη μονόχρωμη απόδοση του κόκκινου ή του μαύρου και στη συνέχεια ακολουθεί η χαρακτική, με χρωματισμούς ποικίλους.
Πρώτο της έργο χαρακτικό ήταν ο Άις Γιώρκης ο Ποταμίτης της Κυθρέας, μια πρωτοποριακή χαρακτική, μια χρωματική πανδαισία, που καταπλήσσει, μιας και τότες η χαρακτική δεν αποδιδόταν με χρωματισμούς: Έτσι, το πρώτο της βραβείο χάραξης δικαιωματικά κι επάξια τής αποδίδεται, όταν παρουσιάζει τη σχετική της έκθεση. Κάποτες ο Κωστής, που κουρασμένος στρέφεται από την περιοδεία του με το καπριολέ και με τ’ άλογό τους, τον Πήγασο - ένα άτι πανόμορφο μα μ' ένα μάτι, γι αυτό κι απ’ τον Ιππόδρομο τον πούλησαν, όταν τ’ ατύχημά του συνέβηκε - απ' τα περίχωρα, το Παλαίκυθρο, το Έξω Μετόχι, το Τραχώνι, το Νιοχώρι και τη Βώνη, όπου χοντρικά τις πραμάτειες του διέθετε - βρίσκει τη Χρυστάλλα να ονειροπολεί, στις σκέψεις βυθισμένη.
- Τι σκέφτεσαι, Χρυσταλλένη μου;
- Θέλω να σπουδάσω γιατρός! Κι αν δεν τα καταφέρω, λόγω του μεγάλου ύψους της δαπάνης, θέλω ν’ ασχοληθώ με τη ζωγραφική.
- Μα ασχολείσαι κιόλας κι εντατικά, μάλιστα!
-Μα θέλω να διακριθώ! Θέλω να γίνω, αν τα καταφέρω, η πρώτη στο νησί μας! Θέλω τα έργα μου να στολίζουν πρεσβείες δικές μας, της Ελλάδας και της Κύπρου, τις ξένες πινακοθήκες, τ’ αεροδρόμια, στους χώρους αναμονής κι υποδοχής των αποδήμων!
Κι η Χρυστάλλα συνεχίζει …
Παράλληλα, διακονεί τη ζωγραφική σε ύφασμα - μια μορφή από σταυρόποντους σε πινέλο - δομώντας 53 ανάλογα έργα. Κι όταν η εταιρεία Κάρλσπεργκ θα κάνει συναφή έκθεση, η Χρυστάλλα παμψηφεί θα πάρει σε περγαμηνή το πρώτο της έκθεσης βραβείο, μιας κι ώς τότες δεν παρουσιάστηκε έκθεση με πινέλο.
Κι όταν σε λίγο θα δει σε έκθεση έργων Τέχνης στην κατεχόμενη σήμερα Κερύνεια μας ο αείμνηστος πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, θα πει εις επήκοον πολλών: «Είδαμε πολλές κοπέλες να κεντούν με βελόνι, αλλά με πινέλο για πρώτη μας φορά έχουμε δει». Έργα της Χρυστάλλας υπάρχουν στην πρεσβεία της Ελλάδας, στη Λευκωσία, στο Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού και στην αίθουσα των VIPS - κάτι που ελάχιστοι ώς τα τώρα πέτυχαν - στο αεροδρόμιο της Λάρνακας. Ο τότες ακόλουθος της ιταλικής πρεσβείας στη Λευκωσία Φώτιος Πουλλίδης, συνοδευόμενος από την τότες προϊστάμενη των Πολιτιστικών Υπηρεσιών του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού Ελένη Νικήτα, αγόρασε πίνακες της Χρυστάλλας Δημητρίου για το Υπουργείο Εξωτερικών της Ρώμης και το σπίτι του. To χαρακτικό της Χρυστάλλας «Το Κολόσσι» αγοράστηκε για το Μουζέ Ντελόν της Γαλλίας. Ομότιτλο χαρακτικό της Χρυστάλλας κοσμεί και την πινακοθήκη Αμβούργου. Σημειώνουμε ακόμα πως χαρακτικά της Χρυστάλλας κοσμούν - με πρωτοβουλία της λειτουργού, της τότε Πρέσβειρας Μαρίας Χατζηπαύλου - την πρεσβεία των ΗΠΑ στη Λευκωσία.
Η Χρυστάλλα, έκπαγλης ομορφιάς, παντρεύτηκε, δεκαεφτάχρονη, το μοναδικό τότες δερματολόγο στην Κύπρο Δημήτριο Δημητρίου. Δυο παιδιά της ευτύχησε να δει αποκατεστημένα η Χρυστάλλα, τον Αντώνιο Δημητρίου, πρωταθλητή του τένις και τον διαπρεπή δερματολόγο και πρόεδρο του συνδέσμου Δερματολόγων Κύπρου και της Δερματολογικής Εταιρείας, εφευρέτη της μυκητίασης Κωνσταντίνο Δημητρίου. Οι τρεις αδελφές της, η Άννα, η Ελένη κι η Μαρούλα βλέπουν με καμάρι την αδελφή τους να δομεί εικαστικά και τη βοηθούν ποικιλότροπα.
Παρακάλεσα κάποιες τον Θεόδοτο Κάνθο - που η τετράχρονη σχεδόν διακονία μου ως Συμβούλου του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας για Πολιτιστικά θέματα και τη σύσταση του Πανεπιστημίου μ' έφερε σε συνεχή επαφή με τον μεγάλο δάσκαλο και τεχνοκρίτη, αλλά και μεγάλο θαυμαστή του έργου της ζωγράφου - να μου αποτιμήσει το έργο της Χρυστάλλας. Και το έκαμε με μεγάλη του ευχαρίστηση: Η ζωγραφική της Χρυστάλλας Δημητρίου αποτελεί μιαν αυθόρμητη και πηγαία δημιουργική έκρηξη ενός υποσυνείδητου «κόσμου», που εδημιουργήθη από τις δωρεές μιας έντονης και παρατεταμένης επαφής που είχε με το προνομιούχο και παραδεισένιο περιβάλλον της γενέτειράς της Κυθρέας κατά τα νηπιακά και παιδικά της χρόνια. Διαμορφωμένος ο «κόσμος» της από τις έντονες αισθητικές εμπειρίες σ’ ένα περιβάλλον όπου κυριαρχούσαν τα άφθονα κρυστάλλινα νερά του «Κεφαλόβρυσου» στην άγρια ειδυλλιακή, τροπική σχεδόν βλάστηση των απέραντων κήπων και ελαιώνων της γενέτειράς της, όπου κελαηδούν διαβατάρικα πουλιά και εργάζονται λυγερές κοπέλες. Διαμορφωμένος ακόμη από τη συγκλονιστική αίσθηση του πολύμορφου χώρου που σε μορφή απόκρημνων χαράδρων, βράχων ή γυμνών πλαγιών με τραχειά, αφιλόξενη για πεζούς επιδερμίδα, που δημιουργεί ο αυστηρός μα θερμός και γλυκύς χρωματικά, και τώρα αλυσοδεμένος, μαρτυρικός Πενταδάκτυλος.
Μέρος, μεγάλο μέρος του φορτισμού που προήλθε από τις δωρεές του εξαιρέτου τούτου περιβάλλοντος αποδεσμεύεται τώρα αβίαστα και αυθόρμητα σαν τραγούδι και ρυθμός με την εργαστηριακής μορφής ζωγραφική της ζωγράφου, ικανό να συγκλονίσει με την αφύπνιση αξιών αισθητικών, από άποψη χρωματική ιδίως και υφή. Η ζωγραφική της δεν περιγράφει, εκφράζει λυρικά ένα μυθικό ίσως τοπίο γιομάτο με το μυστήριο της υφής όχι στιγμών, αλλά της υφής καθολικότητας των αξιών, ενός «κόσμου» τόσο μεγάλου και αληθινού. Χαιρόμαστε την ειλικρίνεια του «κόσμου» αυτού, γιατί εκφράζει αιώνιες αξίες γνήσιας και ειλικρινούς ζωγραφικής, που με το παρθένο διατηρημένο παιδικό μάτι μάς λέγει την «αλήθεια». Φθάνει όρια αριστουργηματικά κάποτε. Η ζωγραφική της Χρυστάλλας Δημητρίου είναι γιομάτη μαγεία. Καλό σου ταξίδι, Χρυστάλλα μας και σε ευγνωμονούμε για όλα όσα προς την κατεχόμενη γη της κοινότητάς μας έχεις προσφέρει, διακονώντας την τέχνη αλλά και την απέθαντη μνήμη της πανόμορφης Κυθρέας.
ΠΕΤΡΟΣ ΣΤΥΛΙΑΝΟΥ
