Το θέμα της πατρίδας δύσκολα χωράει σε ένα άρθρο, πολλές φορές δεν χωράει και σε τόμους βιβλίων. Κι όμως στην καθημερινότητα το προσεγγίζουμε λες και είναι κάτι απλό και εύχρηστο. Τι είναι πατρίδα; Είναι ο τόπος σου, τα αδέλφια σου, οι γονείς σου, το σπίτι σου και οι μυρωδιές. Αν κατανοήσουμε την πατρίδα με την οπτική του Ελύτη, τότε αυτή συνίσταται στο:

«Για εμάς η Ελλάδα είναι αυτές οι στεριές οι καμένες στον ήλιο κι αυτά τα γαλάζια πέλαγα με τους αφρούς των κυμάτων, είναι τ' άσπρα σπιτάκια τ' ασβεστωμένα και τα ταβερνάκια και τα τραγούδια τις νύχτες με το φεγγάρι πλάι στην ακροθαλασσιά ή κάτω από κάποιο πλατάνι. Είναι οι πατεράδες μας κι οι παππούδες μας με το τουφέκι στο χέρι, αυτοί που λευτερώσανε την πατρίδα μας και πιο πίσω, πιο παλιά, όλοι μας οι πρόγονοι που κι αυτοί ένα μονάχα είχανε στον νου τους - όπως κι εμείς σήμερα: τον αγώνα για τη λευτεριά».

Αν συναντήσουμε την πατρίδα με τη Σεφερική ματιά, τότε αυτή είναι: «Ἀνήκω σὲ μία χώρα μικρή. Ἕνα πέτρινο ἀκρωτήρι στὴ Μεσόγειο, ποὺ δὲν ἔχει ἄλλο ἀγαθὸ παρὰ τὸν ἀγώνα τοῦ λαοῦ, τὴ θάλασσα, καὶ τὸ φῶς τοῦ ἥλιου. Εἶναι μικρὸς ὁ τόπος μας, ἀλλὰ ἡ παράδοσή του εἶναι τεράστια καὶ τὸ πράγμα ποὺ τὴ χαρακτηρίζει εἶναι ὅτι μας παραδόθηκε χωρὶς διακοπή. Ἡ ἑλληνικὴ γλώσσα δὲν ἔπαψε ποτέ της νὰ μιλιέται. Δέχτηκε τὶς ἀλλοιώσεις ποὺ δέχεται καθετὶ ζωντανό, ἀλλὰ δὲν παρουσιάζει κανένα χάσμα».Πόσο μοιάζουν οι πατρίδες στην ποίηση και πόσο απέχουν σήμερα από αυτή την υπερρεαλιστική οπτική. Έχουμε έναν κόσμο που δεν τον θέλουμε, μια πατρίδα που δεν μας συνερίζεται και αρνούμαστε να αλλάξουμε!

Κι όμως η έννοια της πατρίδας είναι συνυφασμένη με την ανθρωπινότητα. Η ανθρωπινότητα είναι συναισθηματική εκ βάθρων. Γράφει κάπου ο Ντοστογέφσκι στον «Ηλίθιο»: «Μπορεί τάχα ν’ αγαπάει κανείς όλους τους ανθρώπους, όλους τους πλησίον του; Το 'χω συχνά αναρωτηθεί; Και βέβαια όχι. Είναι μάλιστα αφύσικο. Στην αόρατη αγάπη για την ανθρωπότητα, αγαπάς σχεδόν πάντα τον εαυτό σου». Η βαθιά συνειδητοποίηση της ανθρώπινης ιδιοτέλειας! Ωστόσο αν ξεκινήσει κανείς από αυτό: αγαπώ τον εαυτό μου, ότι είμαι εγώ, το σπίτι μου, η οικογένειά μου κ.τ.λ., μπορεί να συνδεθεί αυτό και με τους άλλους.

Όπως λέει ο Σεφέρης: «Σ᾿ αυτό τον κόσμο, που ολοένα στε- νεύει, ο καθένας μας χρειάζεται όλους τους άλλους. Πρέπει ν᾿ αναζητήσουμε τον άνθρωπο, όπου και να βρίσκεται. Όταν στον δρόμο της Θήβας, ο Οιδίπους συνάντησε τη Σφίγγα, κι αυτή του έθεσε το αίνιγμά της, η απόκρισή του ήταν: ο άνθρωπος. Τούτη η απλ᾿ λέξη χάλασε το τέρας. Έχουμε πολλά τέρατα να καταστρέψουμε. Ας συλλογιστούμε την απόκριση του Οιδίποδα».

Να πιστέψουμε σ΄ εμάς κι ύστερα στον άνθρωπο, ίσως αυτό μας οδηγήσει στον δρόμο να βρούμε την πατρίδα, αυτήν που ο καθένας έχει στον νου του και να την αγαπήσουμε. Μαζί με την πατρίδα θα βρεθούμε αντίκρυ με την ιστορία μας, γιατί την ιστορία την ανακαλύπτεις ν’ αναδύεται μέσα σου, από την προσωπική σου εμπειρία, γιατί τα γεγονότα ή τα μνημεία της τέχνης απλά και μόνο την υπομνηματίζουν και την εικονογραφούν. Από τον Ελυτικό λόγο που μας προστάζει:

Πιάσε το ΠΡΕΠΕΙ από το ιώτα και γδάρε το ίσαμε το πι στη Σεφερική προτροπή:
Μόνο έτσι ο κόσμος σού θα υπακούει. Εμπρός λοιπόν.
Από σένα εξαρτάται. Τάχυνε την αστραπή!

ΑΡΙΣΤΟΝΙΚΗ ΘΕΟΔΟΣΙΟΥ-ΤΡΥΦΩΝΙΔΟΥ
Ψυχολόγος