Το Υπουργείο Εξωτερικών της Κυπριακής Δημοκρατίας είπε «ναι» τον περασμένο Ιούνιο, μέσω ICAO (International Civil Aviation Organization), στις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις, προκειμένου να διεξαγάγουν αεροναυτική άσκηση, νότια της Κύπρου, εντός του FIR Λευκωσίας και της Κυπριακής ΑΟΖ, στα οικόπεδα  4, 5, 6 και στα οικόπεδα 1, 4, 5, 6, 7, 10.

 

Η τουρκική άσκηση κάλυπτε περιοχή στην οποία επραγματοποιείτο κοινή άσκηση Κύπρου - Ισραήλ. Και όλα αυτά με την Τουρκία να κατέχει την Κυπριακή Δημοκρατία, να μην την αναγνωρίζει και να απειλεί εντός της ΑΟΖ της, του FIR της και του εναέριου χώρου της, ο οποίος στον βορρά τελεί υπό κατοχήν και είναι ενοποιημένος με εκείνον της Άγκυρας.    

 

Παράκαμψη μέσω ICAO

 

Ερώτημα: Τι συνέβη, τελικά, με την τουρκική ΝΟΤΑΜ από τις 14 ώς τις 15 Ιουνίου του 2017; Για λόγους ασφάλειας και σεβασμού της κυριαρχίας των κρατών, τα τρίτα κράτη υποχρεούνται να ενημερώσουν και να ζητήσουν, έστω και τυπικά, άδεια διεξαγωγής ασκήσεων από το κράτος το οποίο, επί τη βάσει διεθνών συνθηκών στο πλαίσιο του ICAO, ελέγχει το συγκεκριμένο FIR, που εκτείνεται πέραν των 12 ναυτικών μιλίων του εθνικού εναέριου χώρου.

 

Η Λευκωσία, με κοινοποίηση που δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα της «Aeronautical Information Service», επιβεβαιώνει τη διεξαγωγή τουρκικής αεροναυτικής άσκησης για τις 14 Ιουνίου του 2017 και συναινεί στην τουρκική NOTAM και στη δράση της κατοχικής πολεμικής αεροπορίας εντός του FIR Λευκωσίας. Για να συμβεί κάτι τέτοιο, υπάρχουν τα εξής τινά: 1. Ή η Άγκυρα απευθύνθηκε απευθείας στις Αρχές της Κυπριακής Δημοκρατίας, ως όφειλε, οπότε αυτές ή θα ενέκριναν ή θα απέρριπταν την τουρκική NOTAM, που δέσμευε χώρο εντός του FIR και της κυπριακής ΑΟΖ. (Η σχετική ΝΟΤΑΜ  συνοδεύεται και από σχετική NAVTEX, την οποία η Άγκυρα εξέδωσε αυθαίρετα και παράνομα).  2. Ή η Τουρκία απευθύνθηκε στον ICAO, αφού δεν αναγνωρίζει την Κυπριακή Δημοκρατία, ο οποίος, όφειλε και οφείλει, τυπικά και άλλως πώς, να ενημερώσει τις κυπριακές Αρχές, οι οποίες ελέγχουν νομίμως την εναέρια περιοχή.

 

Το κυπριακό ΥΠΕΞ  μπορεί να πει ναι, αλλά και όχι, αφού η Άγκυρα δεν αναγνωρίζει την Κυπριακή Δημοκρατία, διατηρεί τμήμα της υπό κατοχήν, με τον τουρκικό στρατό να βρίσκεται σε επιθετική διάταξη και την τουρκική δραστηριότητα στην ΑΟΖ και στο FIR να προκαλεί ένταση και να αμφισβητεί τα κυπριακά κυριαρχικά δικαιώματα. 

 

Εκβιασμός, παραλείψεις και αναγνώριση 

 

Η ιστορία της τουρκικής ΝΟΤΑΜ έχει ως εξής: Η Άγκυρα, αντί να απευθυνθεί προς την Κυπριακή Δημοκρατία, απευθύνθηκε προς τον ICAO, κατά τρόπον, μάλιστα, απαξιωτικό. Η θέση της Άγκυρας ήταν σαφής: ΄Η μου εγκρίνετε τη διεξαγωγή της άσκησης ή θα τη διενεργήσω, ούτως ή άλλως. Απλώς, δηλαδή, ενημέρωνε για λόγους ασφάλειας πτήσεων. Δεν ζητούσε άδεια.

 

Όταν ο ICAO ενημέρωσε τη Λευκωσία, στελέχη του Υπουργείου Άμυνας και αξιωματικοί της ΕΦ ήταν αντίθετοι με την αποστολή θετικού μηνύματος προς την Τουρκία μέσω ICAΟ, για μια σειρά αυτονόητων λόγων, που ξεκινούσαν από την τουρκική άρνηση να αναγνωρίσει την Κυπριακή Δημοκρατία, ώς την κατοχή και ώς το γεγονός ότι η συγκεκριμένη άσκηση ήταν ενταγμένη σε μια σειρά άλλων ασκήσεων στην περιοχή. Οι ασκήσεις αυτές, αφενός προκαλούσαν και προκαλούν κλίμα έντασης και, αφετέρου, έθεταν και θέτουν υπό αμφισβήτηση τα ειδικά κυριαρχικά δικαιώματα της Κυπριακής Δημοκρατίας, όπως αυτά προκύπτουν από το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας.

 

Εκείνη την περίοδο, δηλαδή στις αρχές Ιουνίου, ο Ειδικός Σύμβουλος του Γ.Γ. στο Κυπριακό, Έσπεν Μπαρθ Έιντε, αναφερόταν στον κίνδυνο θερμού επεισοδίου και ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας τον καλούσε να μαζέψει, στην ουσία, την Τουρκία, η οποία θα έπρεπε να σεβαστεί το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας και να σταματήσει τις ασκήσεις και τις προκλήσεις της, καθώς και να τερματίσει την αμφισβήτηση των κυπριακών κυριαρχικών δικαιωμάτων.

 

Επί τη βάσει του διεθνούς δικαίου και της νομιμότητας, καθώς και της συνήθους διαδικασίας, τα ξένα κράτη όταν συμβαίνουν παρόμοια περιστατικά, όταν δηλαδή θέλουν να διενεργήσουν ασκήσεις, ακόμη και οι Μεγάλες Δυνάμεις, απευθύνονται μέσω των πρεσβειών τους προς τις Αρχές της Κυπριακής Δημοκρατίας και, εφόσον, εκτός των άλλων, γίνει αξιολόγηση από τα στελέχη του Υπουργείου Άμυνας και του ΓΕΕΦ για την επικινδυνότητα της άσκησης ή επί τη βάσει άλλων κριτηρίων συναφών με το εθνικό συμφέρον, η όποια θέση μεταφέρεται προς το Υπουργείο Εξωτερικών, που αποφασίζει και φέρει, πλέον, την ευθύνη, όχι μόνο του, αλλά ως Κυβέρνηση.

 

Στη συγκεκριμένη περίπτωση, συνέβη το εξής: Πρώτον, η Τουρκία δεν αναγνώρισε, όπως συμβαίνει, την Κυπριακή Δημοκρατία και, ως εκ τούτου, δεν απευθύνθηκε κοντά της κανένα αίτημα. Επέλεξε την παράκαμψή της και την οδό του ICAO. Δεύτερον, κανονικά η Τουρκία θα έπρεπε να αποκαταστήσει διπλωματικές σχέσεις με την Κυπριακή Δημοκρατία, όπως η αντιδήλωση της 21ης Σεπτεμβρίου του 2005 καθορίζει ως αναπόσπαστο τμήμα του κοινοτικού κεκτημένου.

 

Σε αυτήν, η Ε.Ε. απαντά στην Άγκυρα, η οποία με δική της δήλωση πριν από την έναρξη των ενταξιακών της διαδικασιών, στις 3 Οκτωβρίου του 2005, ισχυριζόταν ότι δεν αναγνωρίζει την Κυπριακή Δημοκρατία.

 

Με βάση την αντιδήλωση της Ε.Ε.: 1. Η Ε.Ε. ως τέτοια και τα κράτη μέλη της αναγνωρίζουν στο νησί ως μόνο κράτος, αυτό της Κυπριακής Δημοκρατίας. 2. Η Τουρκία οφείλει να προχωρήσει σε ομαλοποίηση των σχέσεών της με την Κυπριακή Δημοκρατία, την οποία είναι υποχρεωμένη να αναγνωρίσει. Αυτές είναι δύο βασικές προϋποθέσεις της τουρκικής ενταξιακής διαδικασίας. Η Κυπριακή Δημοκρατία δεν ενεργοποίησε την αντιδήλωση της 21ης Σεπτεμβρίου, παρότι τόνιζε την ικανοποίησή της, κάθε φορά που περιλαμβανόταν στα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Στο πλαίσιο των συνομιλιών ίσχυσε η ακόλουθη λογική:

 

Η αποσύνδεση της τουρκικής ενταξιακής διαδικασίας από το Κυπριακό, ακόμη και η διευκόλυνσή της. Επί τη βάσει αυτής της πολιτικής, η Λευκωσία συναίνεσε στο άνοιγμα τουρκικών ενταξιακών κεφαλαίων και είχε σιωπηρώς αποδεχθεί την τουρκική θέση ότι η Τουρκία θα αναγνώριζε την «Ενωμένη Κύπρο», με τη λύση του Κυπριακού.  

 

Η λογική του ΥΠΕΞ

 

Η απόφαση της Λευκωσίας για να πει ναι στον ICAO και κατ’ επέκτασιν στην τουρκική  ΝΟΤΑΜ της 14ης Ιουνίου είναι πολιτική και λήφθηκε από τον ΥΠΕΞ, Ιωάννη Κασουλίδη, λογικά με τη σύμφωνη γνώμη της Κυβέρνησης. Ο ισχυρισμός που προβλήθηκε προς τους διαφωνούντες και γενικότερα ήταν ο ακόλουθος:

 

Αφού το ζητά η Άγκυρα, έστω και μέσω ICAO, πώς μπορούμε να πούμε όχι; Εκεί που επισήμανε παρατηρήσεις και διαφωνία, ήταν στον τρόπο με τον οποίο η Άγκυρα ενημέρωνε τον ICAO. Ότι, δηλαδή, είτε της δοθεί είτε όχι θετική απάντηση, η NOTAM θα υλοποιείτο στην πράξη.

 

Ούτως ή άλλως, η τουρκική πολεμική αεροπορία θα ενεπλέκετο στην αεροναυτική άσκηση (χωρίς πραγματικά πυρά), η οποία ήταν ενταγμένη σε ένα μπλοκ άλλων συναφών ασκήσεων για τον έλεγχο των περιοχών εντός των οποίων η Τουρκία θεωρεί ότι εκτείνεται η δική της υφαλοκρηπίδα, γεγονός που θέτει σε αμφισβήτηση την κυπριακή ΑΟΖ και το FIR (βλέπε σχετικό χάρτη).    

 

Η άλλη άποψη

 

Πέραν της θέσης του ΥΠΕΞ, υπάρχουν και ένας αριθμός άλλων απόψεων από πλευράς  διαφωνούντων, στρατιωτικών και διπλωματών: 

 

1. Η Τουρκία χρησιμοποιεί τον ICAO για να παρακάμπτει την Κυπριακή Δημοκρατία και να την αναγκάζει να συναινεί μέσω τρίτων (ICAO) στην αμφισβήτηση των ειδικών της κυριαρχικών δικαιωμάτων εντός της Κυπριακής ΑΟΖ και στον περιορισμό των δικαιωμάτων της εντός του FIR.

2. Η ίδια η Άγκυρα διατηρεί την πολιτική τής αμφισβήτησης των ορίων του κυπριακού FIR. Το ένα τμήμα ισχυρίζεται ότι ανήκει στο παράνομο αεροδρόμιο της Τύμπου και το άλλο, αντί υπό τον έλεγχο της Κυπριακής Δημοκρατίας, θεωρεί ότι, «συμβιβαστικά», μπορεί να ελέγχεται από τον ICAO, στον οποίο και απευθύνεται. Ενημερώνει στην ουσία και δεν ζητά έγκριση για τη δράση της.

3.  Με τη συναίνεση της Λευκωσίας τροφοδοτείται το κλίμα έντασης που προκαλεί η Άγκυρα. Πώς, από τη μια, γίνεται λόγος για κλίμα έντασης από την Άγκυρα και αμφισβήτησης των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Κυπριακής Δημοκρατίας από τον ίδιο τον Πρόεδρο, και, από την άλλη, το Υπουργείο Εξωτερικών συναινεί προς τη διεξαγωγή προκλητικών ασκήσεων στη λογική της διατήρησης καλού περιβάλλοντος ενόψει συνομιλιών; (Θα ακολουθούσε το Crans Montana).

 

4. Υπάρχει ο κίνδυνος να νομιμοποιεί η Τουρκία τη δράση της εντός του FIR, μέσω του ICAO, χωρίς να αναγνωρίζει, παρακάμπτοντας, δηλαδή, την Κυπριακή Δημοκρατία. Δηλαδή, να θεσμοθετηθεί η εν λόγω πρακτική. Πώς μπορεί ένα κράτος, που τελεί υπό κατοχήν, να συναινεί στη διεξαγωγή ασκήσεων, εντός της ΑΟΖ και του FIR του, οι οποίες στρέφονται εναντίον του;

    

Η πορεία του «Μπαρμπαρός» 

 

Πάντως, η Τουρκία, παρά τις εξευμενιστικές κινήσεις της Λευκωσίας, με ή χωρίς την έγκριση του ICAO και με ή χωρίς τη συναίνεση της Κυπριακής Δημοκρατίας, συνεχίζει τις προκλήσεις και τις απειλές της, είτε ρητορικά είτε στρατιωτικά, εντός της κυπριακής ΑΟΖ και του κυπριακού FIR.

 

Την περασμένη εβδομάδα εξέδωσε τη NAVTEX 717/17, με την οποία παρακάμπτει την Κυπριακή Δημοκρατία και ανακοινώνει την παράνομη δραστηριότητα του «Μπαρμπαρός», δεσμεύοντας περιοχή 7966 τετραγωνικών χιλιομέτρων. Η εν λόγω περιοχή βρίσκεται μόλις έξω από τα 12 ναυτικά μίλια εντός των οποίων εκτείνεται η θαλάσσια κυριαρχία της Κυπριακής Δημοκρατίας (χωρικά ύδατα).  

 

Καλύπτει: 1. Τμήμα της κυπριακής ΑΟΖ (βλέπε σχετικό χάρτη) και διεξήχθη σε  περιοχή όπου η Τουρκία θεωρεί ότι εκτείνονται η δική της ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδα. 2. Οικόπεδα της κυπριακής ΑΟΖ προς τον νότο, όπως αυτή είναι οριοθετημένη με το Ισραήλ και την Αίγυπτο.