Τη θέση ότι δε φαίνεται να αποτελεί προτεραιότητα για την Τουρκία η λύση του κυπριακού, σε αυτή τη φάση και ότι ο τ/κ ηγέτης δεν επιδεικνύει βούληση για λύση του κυπριακού καθώς δεν είναι υπέρμαχος της Ομοσπονδίας, εξέφρασε σε συνέντευξη της στο Sigmalive η Δρ. Umut Bozkurt, Καθηγήτρια Πολιτικών Επιστημών και Διεθνών σχέσεων. Επιπλέον εκανε λόγο για προπαγάνδα που έγινε και στις δύο κοινότητες μετά το 1974. Διατύπωσε παράλληλα τη θέση ότι ο λαός (ε/κ-τ/κ) πρέπει να ασκήσει πίεση για λύση του κυπριακού. «Οι ε/κ πρέπει να συντονιστούν με τους τ/κ και να δημιουργήσουν πλατφόρμες πίεσης της πολιτικής ελίτ ως προς την εξεύρεση λύσης», σημείωσε. Πρόσθεσε ότι οι τ/κ πολιτικοί δεν ρισκάρουν να τα βάλουν με την Τουρκία, διότι δεν θέλουν να χάσουν την εύνοια της. Έκανε παράλληλα λόγο για εμμονές που υπάρχουν στις δύο κοινότητες, αναφερόμενη στις ανησυχίες σε σχέση με τις εγγυήτριες δυνάμεις.
- Αυτούσια η συνέντευξη
Πόσο κοντά ή πόσο μακριά στη λύση του κυπριακού εκτιμάτε ότι βρισκόμαστε, 40 χρόνια μετά τον πόλεμο;
Όσον αφορά τον Πρόεδρο Αναστασιάδη, πριν από τις εκλογές είχα περισσότερες ελπίδες ότι θα εργαζόταν προς αυτή την κατεύθυνση. Τώρα όμως φαίνεται ότι έχει άλλες προτεραιότητες, με την οικονομική κρίση και τις οικονομικές εξελίξεις. Δεν βλέπω κάτι κοινό αυτή την περίοδο με το 2004 και το σχέδιο ΑΝΑΝ. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι το γεγονός ότι υπάρχει οικονομική κρίση στην ε/κ πλευρά, θα αποτελέσει μοχλό πίεσης προς την ε/κ πλευρά ώστε να δεχτεί μια λύση με την αιτιολογία ότι μια λύση θα οδηγήσει σε έξοδο από την κρίση. Παρόλα αυτά, στην παρούσα φάση δεν βλέπω μια τέτοια δυναμική. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι η ε/κ πλευρά θα δεχθεί μια λύση, όπως έγινε με την τ/κ πλευρά το 2004, η οποία αντιμετώπιζε οικονομικό πρόβλημα και γι’ αυτό δέχτηκε το σχέδιο ΑΝΑΝ. Όμως δεν βλέπω μια τέτοια δυναμική στην ε/κ πλευρά.
Στις δύο κοινότητες δεν φαίνεται να έχουν, σε αυτή τη φάση, βούληση για λύση.
Υπάρχουν όμως κάποια δεδομένα, όπως ο εξωγενής παράγοντας, που μπορεί να οδηγήσουν σε λύση.
Όμως, η λύση του κυπριακού δεν φαίνεται να αποτελεί προτεραιότητα για την Τουρκία σε αυτή τη φάση. Στις αρχές της δεκαετίας του 2000 υπήρχαν διαφορετικές δυναμικές. Η ΕΕ καθιστούσε σαφές στην Τουρκία ότι η λύση του κυπριακού θα την βοηθούμε σε ό,τι αφορά στην ενταξιακή της πορεία. Αυτή τη στιγμή η ΕΕ έχει άλλα προβλήματα. Έχει να αντιμετωπίσει την οικονομική κρίση. Η Τουρκία επίσης έχει άλλες προτεραιότητες. Θέλει να έχει πρωταγωνιστικό ρόλο στην Μέση Ανατολή και επιπλέον έχει προβλήματα με τη Συρία και την Αίγυπτο.
Κάποιοι πιστεύουν ότι το γεγονός ότι αναλαμβάνει πρωθυπουργός ο Νταβούτογλου, κάτι μπορεί να αλλάξει για το κυπριακό. Δεν είμαι όμως αισιόδοξη σε αυτό το θέμα.
Μου θύμισες μια δήλωση που έκανε σε συνέντευξη του στο Sigmalive ο αντιπρόεδρος του Ευρωκοινοβουλίου Μικέλ Μαρτίνεζ, ότι η Τουρκία έχει περισσότερα και μεγαλύτερα προβλήματα εκτός από το κυπριακό, ως προς την ενταξιακή της πορεία.
Ακριβώς. Ακόμα και αν λύσει το κυπριακό, η Τουρκία έχει περισσότερα προβλήματα να αντιμετωπίσει προς αυτή την κατεύθυνση. Ειδικά μετά τις διαδηλώσεις το 2013 (στην πλατεία Ταξίμ) που εξαπλώθηκαν σε όλη τη χώρα, η στάση της ΕΕ απέναντι στην Τουρκία άλλαξε. Πριν από αυτά τα γεγονότα, η Τουρκία εμφανιζόταν ως μια χώρα σε μεταβατικό στάδιο και ότι αποτελούσε χώρα-μοντέλο για τις υπόλοιπες χώρες της Μέσης Ανατολής.
Παρόλα αυτά, αυτή την ώρα η Τουρκία θέλει να λύσει το κουρδικό πρόβλημα διότι αντιλαμβάνεται ότι για έχει πρωταγωνιστικό ρόλο στην περιοχή, πρέπει να λύσει αυτά τα προβλήματα, περιλαμβανομένου και του κυπριακού.
Ο Ταγίπ Ερντογάν είναι ο νέος Πρόεδρος της Τουρκίας και ο Αχμέτ Νταβούτογλου αναλαμβάνει Πρωθυπουργός. Με τα νέα αυτά δεδομένα, πιστεύετε ότι θα αλλάξει κάτι στη στάση της Τουρκίας απέναντι στο κυπριακό;
Είναι δύσκολο να πω διότι υπάρχουν πολλοί παράγοντες για να εξετάσουμε.
Ο Νταβούτογλου από τη θέση του ΥΠΕΞ εμφανιζόταν με ένα «νέο-οθωμανικό πλάνο», σύμφωνα με το οποίο δεν επιθυμούσε προβλήματα με τις γειτονικές χώρες. Τα αποτελέσματα όμως δείχνουν το αντίθετο. Υπάρχει μια πιθανότητα, ο Νταβούτογλου να πιέσει προς την κατεύθυνση λύσης του κυπριακού επειδή θέλει να επιταχύνει την διαδικασία ένταξης της Τουρκίας στην ΕΕ ώστε να καταστεί βασικός παίχτης στην Μέση Ανατολή. Όμως, η Τουρκία έχει μεγαλύτερα προβλήματα να αντιμετωπίσει αυτή τη στιγμή στη Μέση Ανατολή, όπου τα έκαμε «θάλασσα». Για παράδειγμα στις σχέσεις της με τη Συρία, την Αίγυπτο.
Αν και πιστεύω ότι υπάρχει μομέντουμ για επίλυση του κυπριακού, ωστόσο δεν είμαι πολύ αισιόδοξη διότι η Τουρκία έχει άλλα προβλήματα να αντιμετωπίσει.
Εκφράζεται συχνά η θέση ότι ο Ντερβις Έρογλου δεν επιθυμεί λύση ενιαίου κράτους και αυτό αποδεικνύεται από τις συχνές του τοποθετήσεις περί δύο λαών στο νησί καθώς και περί πραγματικοτήτων. Πώς αποκωδικοποιείται η στάση του τ/κ ηγέτη;
Ο Έρογλου είναι γνωστός για την παραδοσιακή του στάση και δεν με εκπλήσσει διότι είναι εθνικιστής. Δεν υποστηρίζει λύση ομοσπονδίας. Ο Έρογλου μιλά για δύο λαούς. Εγώ λέω ότι στην Κύπρο υπάρχουν δύο κοινότητες και περισσότερες μειονότητες. Νομίζω ότι μπορεί κανείς να είναι τ/κ και κύπριος παράλληλα. Δείτε το παράδειγμα της Ενωμένης Ευρώπης. Υπάρχει μια ενιαία ευρωπαϊκή ταυτότητα, όμως ο κάθε ευρωπαίος πολίτης διατηρεί την εθνική του ταυτότητα. Πρέπει να δημιουργηθεί μια αντίληψη κοινής ταυτότητας. Της κυπριακής.
Μόνο ένας χρόνος στην «προεδρία» απέμεινε στον Έρογλου και μπορεί τα δεδομένα να αλλάξουν. Η αλήθεια είναι ότι δεν υπήρξε ιδιαίτερη πρόοδος στο κυπριακό από τότε που «εξελέγη» ο Έρογλου. Αυτό είναι ξεκάθαρο.
Είναι δεδομένο ότι ο Έρογλου δεν επιθυμεί ομοσπονδιακή λύση. Όμως και ο Αναστασιάδης έχει να αντιμετωπίσει άλλα προβλήματα αυτή τη στιγμή, όπως η οικονομική κρίση και οι πολιτικές της τρόικας.
Εκτιμάτε ότι μια λύση στη βάση της Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας είναι εφικτή;
Από τις διαπραγματεύσεις του 1968, αυτού του είδους η λύση αποτελούσε το «κοινό έδαφος». Μια τέτοια λύση μπορεί να γίνει αποδεχτή και από τις δύο πλευρές. Η «ΤΔΒΚ» δεν πρόκειται ποτέ να αναγνωριστεί από τους ελληνοκύπριους. Δεν λέω ότι η λύση ΔΔΟ, θα επιλύσει αυτόματα όλα τα προβλήματα και την επομένη όλα θα είναι τέλεια. Δεν θα είναι εύκολη διαδικασία και θα ανακύψουν προβλήματα. Νομίζω όμως ότι είναι η μοναδική μορφή λύσης που θα αποδέχονταν και οι δύο πλευρές. Έγινε όμως και μεγάλη προπαγάνδα στις δύο κοινότητες. Υπήρχε εποχή, πριν από το άνοιγμα των οδοφραγμάτων και πριν οι δύο κοινότητες έλθουν σε επαφή μεταξύ τους, που η μια κοινότητα πίστευε για την άλλη ότι δεν αποτελείτο από ανθρώπινα όντα.
Οι δύο πλευρές ανταλλάζουν κατηγορίες ότι δεν υπάρχει βούληση για συμβιβασμό. Ποια είναι η άποψη σας;
Νομίζω ότι υπήρχε η ευκαιρία όταν διαπραγματεύονταν οι Χριστόφιας-Ταλάτ. Οι δύο ηγέτες έχασαν τότε την ευκαιρία. Οι Χριστόφιας-Ταλάτ νομίζω ότι ήταν πολύ υπεύθυνοι στη διαπραγματευτική διαδικασία. Πολλοί άνθρωποι το γνωρίζαμε όταν ανέλαβε ο Έρογλου , ότι δε θα επιδείκνυε θέληση για στήριξη αυτής της διαδικασίας. Οι συζητήσεις γίνονται πίσω από κλειστές πόρτες, μεταξύ της πολιτικής ελίτ και δεν γνωστοποιούνται στο κοινό. Ο λαός (ε/κ-τ/κ) πρέπει να ασκήσει πίεση. Οι ε/κ πρέπει να συντονιστούν με τους τ/κ και να δημιουργήσουν πλατφόρμες πίεσης της πολιτικής ελίτ ως προς την εξεύρεση λύσης. Υπάρχει όμως ζήτημα έλλειψης εμπιστοσύνης μεταξύ των δύο κοινοτήτων. Και με το δίκιο τους, διότι κάποιοι έχασαν δικούς τους ανθρώπους. Επιπλέον έγινε τεράστια προπαγάνδα στη διάρκεια των ετών που οι δύο κοινότητες ζούσαν χωριστά.
Οι τ/κ πολιτικοί φοβούνται την Τουρκία;
Ναι, διότι ξέρουμε ότι στο παρελθόν όταν η Τουρκία δεν ήταν ευχαριστημένη από τον τ/κ ηγέτη, δεν έστελνε λεφτά και η «κυβέρνηση» έπεφτε. Κανένας δεν μπορεί να αρνηθεί ότι το «κράτος», που δημιουργήθηκε στα κατεχόμενα και δεν αναγνωρίζεται από κανέναν πλην της Τουρκίας, εξαρτιόταν και εξαρτάται εξολοκλήρου, οικονομικά και πολιτικά από την Τουρκία. Για αυτό το λόγο, οι τ/κ πολιτικοί δεν ρισκάρουν να τα βάλουν με την Τουρκία.
Είστε υπέρ της διδασκαλίας στα σχολεία, ελληνικών και τουρκικών αντίστοιχα;
Αναμφίβολα. Πρώτα από όλα οι άνθρωποι θα έχουν την ευκαιρία να έρχονται πιο εύκολα σε επαφή και θα ξεπεραστεί ένα χάσμα. Πρέπει να μάθει η μια κοινότητα τη γλώσσα της άλλης ώστε να υπάρχει συνεννόηση. Δυστυχώς υπάρχουν ακραίοι εθνικιστές που έρχονται από την Τουρκία, όπως οι γκρίζοι λύκοι, οι οποίοι προβάλλουν αντιστάσεις. Τέτοιες ομάδες υπάρχουν και στην Κυπριακή Δημοκρατία. Όπως και να έχει, η εκμάθηση της ελληνικής και της τουρκικής γλώσσας αντίστοιχα θα βοηθήσει. Δεν είναι όμως αρκετό. Είναι και θέμα παιδείας. Επίσης να αλλάξει ο τρόπος διδασκαλίας της ιστορίας, που προάγει το μίσος.
Θυμάμαι μια φράση του Ντενκτάς, ότι «δεν υπάρχει τίποτε κυπριακό στην Κύπρο. Το μόνο κυπριακό είναι το γαϊδούρι. Το μόνο που υπάρχει στην Κύπρο είναι Έλληνες και Τούρκοι».
Ναι, αυτή είναι η εθνικιστική προσέγγιση.
Οι ε/κ δεν δέχονται τις εγγυήτριες δυνάμεις για ευνόητους λόγους. Η τ/κ πλευρά επιμένει. Πώς μπορεί να υπάρξει λύση εμπιστοσύνης με τη συνεχή ανησυχία μιας ενδεχόμενης εισβολής με το ό,ποιο πρόσχημα;
Το θέμα των εγγυήσεων είναι ένα από τα μεγάλα εμπόδια ως προς τη λύση του κυπριακού. Οι ε/κ αντιτίθενται στις εγγυήσεις διότι η Τουρκία χρησιμοποίησε αυτό το πρόσχημα το 1974 για να εισβάλει στην Κύπρο. Από την άλλη, οι τ/κ φέρουν το «σύνδρομο της μειονότητας» και έχοντας την εμπειρία της περιόδου 1963-1974, φοβούνται. Ως εκ τούτου ανησυχούν για την ασφάλεια τους.
Παρόλα αυτά η Ελλάδα δεν επεμβαίνει πια στα της Κύπρου. Δεν υπάρχει χούντα, ούτε ΕΟΚΑ Β.
Ναι όμως πρόκειται για εμμονές. Υπάρχει η εμμονή στην τ/κ πλευρά ότι οι τ/κ μπορεί να πέσουν θύματα επιθέσεων από τους ε/κ και οι ε/κ φοβούνται ότι η Τουρκία θα εισβάλει ξανά στην Κύπρο για να κατακτήσει ολόκληρο το νησί . Είναι αβάσιμες ανησυχίες. Είναι όμως ισχυρές εμμονές. Θα μπορούσε να βρεθεί μια ενδιάμεση λύση. Σε περίπτωση λύσης θα μπορούσε να εγγυηθεί την Κύπρο το ΝΑΤΟ ή η ΕΕ.
Ναι, όμως η Τουρκία είναι μέλος του ΝΑΤΟ και «αν ΝΑΤΟ, τότε Τουρκία»…
Ναι, όμως δεν βλέπω άλλο τρόπο, σε αυτή τη φάση.
Ένα άλλο μεγάλο εμπόδιο είναι οι έποικοι...
Πρόκειται για «χωριάτες» από την Τουρκία που εποίκησαν την Κύπρο. Υπάρχουν διαφορές σε επίπεδο κουλτούρας. Δεν θέλω να το δω όμως ρατσιστικά. Το μεγαλύτερο πρόβλημα δεν είναι οι «χωριάτες». Μεγαλύτερο πρόβλημα για το βορρά αποτελούν, για παράδειγμα, οι Τούρκοι που έρχονται και χτίζουν καζίνο και σε πολλές περιπτώσεις δεν πληρώνουν ούτε για ηλεκτρισμό. Η μεγάλη μου ανησυχία για τους έποικους είναι ότι καθορίζουν εκλογικά αποτελέσματα. Κάποιοι από αυτούς μπορούν να φύγουν στο πλαίσιο μιας συμφωνίας σε περίπτωση λύσης, αλλά αυτοί δεν είναι το μεγάλο πρόβλημα. Η Τουρκικές παρεμβάσεις στο βορρά είναι το μεγάλο πρόβλημα, που πρέπει να αντιμετωπίσουμε.
Υπάρχει έξαρση του εθνικισμού ή του φανατισμού στις δύο κοινότητες;
Στην τ/κ κοινότητα δεν υπάρχει μεγάλο πρόβλημα τουρκικού εθνικισμού. Υπάρχουν ακροδεξιές οργανώσεις, αλλά δεν επηρεάζουν ιδιαίτερα. Υπάρχουν και κάποιοι που, από τη μια διατείνονται τους εθνικιστές και από την άλλη έχουν ευρωπαϊκές ταυτότητες της Κυπριακής Δημοκρατίας. Είναι θέμα παιδείας και εκπαίδευσης.
Follow me on Twitter @AthanasiouTh
Για σχόλια στο [email protected]
