Η συζήτηση για το ρόλο και την αποστολή της τοπικής αυτοδιοίκησης, βρίσκεται ξανά στην επικαιρότητα. Τι στόχους πρέπει να υπηρετεί; Πώς θα αποκτήσει νέες δυνατότητες; Γιατί αφορά τον καθένα από εμάς;

Στα ερωτήματα επιχειρώ να απαντήσω πιο κάτω.

Η τοπική αυτοδιοίκηση αποτελεί ισχυρό «βάθρο» της δημοκρατικής μας ζωής, μια έκφραση της αμεσότητας στην κοινωνική μας οργάνωση. Θεωρώ ότι πρέπει να έχει ως βασικούς στόχους:

1. Την εξυπηρέτηση του πολίτη, ειδικά για τα θέματα της καθημερινότητας, παρέχοντάς του  προσιτές, ποιοτικές υπηρεσίες στον πιο γρήγορο, κατά το δυνατόν, χρόνο.

2. Την αμεσότητα στην αποστολή της, έτσι που να καλύπτει τα κενά και τις αδυναμίες που προκύπτουν από την, συχνά, απρόσωπη διοικητική δομή ενός κράτους και την απόσταση από τα κέντρα λήψεως αποφάσεων.

3. Την ενεργοποίηση της συμμετοχής ολοένα και πιο μεγάλου αριθμού πολιτών στα κοινά, ώστε μια σύγχρονη κοινωνία να μπορεί να κάνει πράξη την αρχής της αποκεντρωμένης, συμμετοχικής δημοκρατίας. Η συμμετοχή δημιουργεί υπεύθυνους πολίτες, που γνωρίζουν τα θέματα και αναζητούν τις πιο καλές λύσεις κάθε φορά.

Από τα πιο πάνω προκύπτει  ότι  το επίπεδο ανάπτυξης της τοπικής αυτοδιοίκησης μιας χώρας είναι συνδεδεμένο με την δημοκρατική ωρίμανση μιας κοινωνίας. Όσο πιο ισχυρή, πιο αποτελεσματική, πιο βιώσιμη, και πιο δίκαιη είναι η Τοπική Αυτοδιοίκηση, τόσο περισσότερο αποδεικνύεται η ωριμότητα των πολιτών μας, γιατί έτσι εμπεδώνονται και θωρακίζονται  οι αξίες της δημοκρατικής ζωής.

Σήμερα, ύστερα από την παρέλευση 30 και πλέον χρόνων, η δομή της τοπικής αυτοδιοίκησης με την παρούσα μορφή της, έχει ολοκληρώσει τον κύκλο της. Οι κοινωνίες έχουν γίνει πιο απαιτητικές, κινούνται με πιο γρήγορους ρυθμούς. Οι πολίτες θέλουν λύσεις, θέλουν περισσότερο και καλύτερο αποτέλεσμα. Η συμμετοχή μας στην ΕΕ απαιτεί μια διαφορετική αντίληψη στα πράγματα και μόνο με μια πιο ισχυρή δομή στις αρχές της τοπικής αυτοδιοίκησης μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τις αυξανόμενες προκλήσεις. 

Η ανάγκη για Μεταρρύθμιση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης έχει ωριμάσει. Με την κατάθεση του νομοσχεδίου για την Μεταρρύθμισή της, τα ερωτήματα  που πρέπει να απαντηθούν είναι:

1. Κατά πόσο το κεντρικό κράτος είναι διατεθειμένο να παραχωρήσει εξουσίες και πόρους στο τοπικό επίπεδο, κάνοντας πράξη την διακήρυξη για αποκέντρωση. 

2. Κατά πόσον οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Δήμοι και Κοινότητες) θα παραμερίσουν τοπικιστικά συμφέροντα και παλιές νοοτροπίες, ώστε να μοιραστούν εξουσία μέσω συνενώσεων και νέων διοικητικών δομών.

Σήμερα, η Τοπική Αυτοδιοίκηση αναπτύσσεται σε ένα περιορισμένο βαθμό, καθώς, λόγω του κατακερματισμού των ΟΤΑ δεν είναι εφικτό να ασκηθεί αποτελεσματική εξουσία. Εκλεγμένοι Δήμαρχοι που θέλουν να παραγάγουν έργο, παρακαλούν να βρούν κονδύλια και στήριξη από ανώτερους υπαλλήλους των Υπουργείων και άλλων δημοσίων οργανισμών στην Λευκωσία. Αυτή η κατάσταση πρέπει να αλλάξει.

Με βάση την εμπειρία που έχω αποκτήσει ως μέλος του Δημοτικού Συμβουλίου στη Λεμεσό, για δύο θητείες, διατυπώνω τις εξής προτάσεις με στόχο την καλύτερη εξέλιξη των πραγμάτων που συνδέονται με την Μεταρρύθμιση στο χώρο της τοπικής αυτοδιοίκησης.

1. Να καταγραφούν οι νέες αρμοδιότητες των ΟΤΑ και, έτσι, να διαφανούν οι νέες πρόσθετες εξουσίες και ποιες ανάγκες θα εξυπηρετήσουν. 

2. Να εξασφαλιστούν οι τρόποι  χρηματοδότησης, ώστε οι νέοι ΟΤΑ  να είναι οικονομικά βιώσιμοι.

3.  Η  οργάνωση των νέων ΟΤΑ να γίνει  με βάση την κρίσιμη μάζα του πληθυσμού, την γεωγραφική εγγύτητα και την διασφάλιση των πόρων που θα ενισχύουν τις αναπτυξιακές δυνατότητες κάθε τοπικής αρχής. 

Η αποτελεσματική εξουσία ασκείται  όταν υπάρχει σωστή οργάνωση με στελεχωμένες υπηρεσίες, με συγκεκριμενες αρμοδιότητες, με πλήρη εφαρμογή της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης. Έχουμε αποτελεσματική τοπική αρχή όταν υπάρχει απλή νομοθεσία. Θεωρώ ότι οι περίπλοκοι κανονισμοί και διατάξεις δημιουργούν αβεβαιότητες και παρέχουν έδαφος για σκοπιμότητες. Η Τοπική Αυτοδιοίκηση επιτυγχάνει στόχους όταν υπάρχουν πόροι που να ενισχύουν τη δυνατότητά της να κάνει πραγματικό έργο, όπως είσπραξη από φορολογίες, όπως χορηγία από το κράτος, όπως συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα της ΕΕ. Μόνο έτσι ο κάθε Δήμος θα έχει την δυνατότητα καταρτισμού πραγματικού αναπτυξιακού προϋπολογισμού.

Εάν λειτουργήσουν τα πιο πάνω, θα επιτύχει το εγχείρημα της Μεταρρύθμισης και θα ανταποκριθούμε ως κοινωνία στις ανάγκες της εποχής. Εάν το κράτος θέλει ΟΤΑ υπό κηδεμονία, ή, εάν οι Τοπικές Αρχές καταφύγουν σε υπερβολές, τότε το σύστημα θα αποτύχει και το σίγουρο είναι ότι χαμένος θα είναι ο πολίτης. Προσωπικά, πιστεύω, ότι μπορούμε να επιτύχουμε μια πιο σύγχρονη δομή με νέους στόχους στο χώρο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Με γνήσιο ενδιαφέρον για την πόλη μας, τον τόπο μας, με γνήσιο ενδιαφέρον για τον πολίτη της Κύπρου.

*Ο Γιάννης Αρμεύτης είναι Αρχιτέκτονας, πρώην Δημοτικός Σύμβουλος Δήμου Λεμεσού