Έκθεση αναφορικά με το δικαίωμα των στρατιωτικών για στην ελευθερία έκφρασης εξέδωσε η Επίτροπος Διοικήσεως. Η Μαρία Στυλιανού Λοττίδη, προέβη στην εν λόγω έκθεση μετά από παράπονο που υπέβαλε ο Σύνδεσμος Υπαξιωματικών Κυπριακού Στρατού.
Το παράπονο είχε να κάνει με τον περιορισμό του δικαιώματος των μελών του στρατού στην ελευθερία της έκφρασης, και τον συνακόλουθο αντίκτυπο που έχει ο περιορισμός αυτός στην ευχέρεια των επαγγελματικών συνδέσμων μελών του στρατού για δημόσια προβολή θέσεων ή διεκδικήσεων, καθώς και για άσκηση κριτικής για ζητήματα που σχετίζονται με την υπηρεσία/εργασία τους, και τα οποία, χωρίς να θέτουν υπό διακινδύνευση την ασφάλεια του κράτους ή τη λειτουργία των ενόπλων δυνάμεων, συνιστούν ζητήματα δημόσιου ή συνδικαλιστικού ενδιαφέροντος.
Με βάση το υφιστάμενο νομοθετικό πλαίσιο τα μέλη του στρατού δεν μπορούν να εκφράζουν ούτε δημόσια, αλλά ούτε και ιδιωτικά οποιαδήποτε γνώμη είτε για θέματα που σχετίζονται με την άσκηση των καθηκόντων τους, είτε για άλλα θέματα, παρά μόνο εφόσον έχουν προηγουμένως εξασφαλίσει άδεια από τον Αρχηγό της Εθνικής Φρουράς και τον Υπουργό Άμυνας. Ταυτόχρονα, με βάση τη νομοθεσία, τα μέλη του Στρατού δεν δικαιούνται να εκφράζουν τα πολιτικά τους φρονήματα ή τις πολιτικές απόψεις ή τις πολιτικές πεποιθήσεις τους, κατά τη διάρκεια των ωρών εργασίας τους ή σε δημόσιους χώρους ή μέσω οποιουδήποτε ηλεκτρονικού μέσου.
Σε απάντησή του, το Υπουργείο Άμυνας, ανέφερε ότι ο περί Στρατού της Δημοκρατίας Νόμος, στο άρθρο 59, επιτρέπει τη δημιουργία Επαγγελματικών Συνδέσμων των μελών του Στρατού, αποσκοπώντας στο να καθίσταται δυνατή η μελέτη και υποβολή από μέλη του Στρατού θεμάτων που αφορούν την ευημερία τους, τη βελτίωση των όρων και συνθηκών απασχόλησής τους, την εξύψωση του επαγγελματικού επιπέδου και την ανάπτυξη συναδελφικών σχέσεων, περιλαμβανομένων θεμάτων αναφορικά με τη μισθοδοσία, τη σύνταξη και τους όρους υπηρεσίας τους.
Το Υπουργείο καταλήγει στη θέση ότι ούτως ή άλλως οι Επαγγελματικοί Σύνδεσμοι, με βάση τους σκοπούς λειτουργίας τους (άρθρο 59), δεν νομιμοποιούνται να εκφράζουν γνώμη για ζητήματα τα οποία είτε αφορούν τα καθήκοντά τους, είτε ανάγονται στην επιστήμη, την τέχνη, τη θρησκεία ή πάνω σε ζητήματα γενικού ενδιαφέροντος (τα οποία καλύπτονται από το άρθρο 55). Επιπρόσθετα, για να προωθήσουν οποιαδήποτε αιτήματά τους είναι υποχρεωμένα να ακολουθήσουν τη διαδικασία που προβλέπει το άρθρο 60 και όχι μέσω οποιοσδήποτε δημόσιας προβολής ή διεκδίκησης.
Αλλαγή στη νομοθεσία εισηγείται η Επίτροπος
Η Επίτροπος καταλήγει ότι οι περιορισμοί που τίθενται από τη νομοθεσία στην ελευθερία της έκφρασης των στρατιωτικών, ώστε να εξασφαλίζουν την άδεια του Υπουργού, ακόμη και για θέματα που αφενός δεν άπτονται των καθηκόντων τους. Αφετέρου αφορούν ιδιωτικές συζητήσεις για θέματα αλλά, από τα καθήκοντα τους, είναι περιορισμός που δεν συνάδει με τις γενικές αρχές που έχει θέσει το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, σύμφωνα με τις οποίες, παρότι η ελευθερία έκφρασης συνοδεύεται από καθήκοντα και ευθύνες και δύναται να επιδέχεται περιορισμούς, αυτοί θα πρέπει να είναι ανάλογοι του σκοπού που επιδιώκεται, να εφαρμόζονται στενά και να μην αναιρούν τον πυρήνα του δικαιώματος.
Τέτοιος περιορισμός( προηγούμενη εξασφάλιση άδειας ) σε έκφραση προσωπικών απόψεων, προφορικά, σε ιδιωτικές συζητήσεις, που άπτονται της τέχνη, της επιστήμης, της θρησκείας, είναι δυσανάλογος του αντικειμένου που θέλει να προστατέψει η οποία αφορά την ασφάλεια του κράτους και της πειθαρχίας του στρατού.
Ως εκ τούτου συμπληρώνει η Επίτροπος, θα πρέπει να προωθηθεί νομοθετικά η τροποποίησή της παραγράφου 2 του άρθρου 5 του περί Στρατού της Δημοκρατίας Νόμου ώστε για σκοπούς ιδιωτικών συζητήσεων, για θέματα γενικότερου ενδιαφέροντος που αφορούν μεταξύ άλλων την θρησκεία, την επιστήμη και τη τέχνη να μην προϋποθέτει άδεια του Υπουργού.
Σημειώνεται δε ότι αναφορικά με το δικαίωμα έκφρασης των εκπαιδευτικών και των δημοσίων υπαλλήλων τροποποιήθηκαν κατάλληλα τόσο ο περί Εκπαιδευτικής Υπηρεσίας Νόμος, όσο και ο περί Δημόσιας Υπηρεσίας Νόμος.
Με βάση τα όσα διαλαμβάνονται στην παρούσα Έκθεση, δικαιολογείται η άμεση τροποποίηση, κατ’ αντίστοιχο τρόπο και για το άρθρο 5(2) του οικείου Νόμου .
