Πώς η Άγκυρα μπαίνει από την πίσω πόρτα στο Ιόνιο, φτιάχνει το βόρειο τόξο και κατεβαίνει από το Αιγαίο, στην Κύπρο, στο Σουέζ και στη Σομαλία, ενώ ο Πρόεδρος ετοιμάζεται για συνομιλίες 

·           Το μοντέλο της πολεμικής βιομηχανίας της Τουρκίας και η κρίση

·           Πώς και γιατί η Τουρκία ακύρωσε τη συμφωνία για την ΑΟΖ Ελλάδας - Αλβανίας 

·           Η κυπροποίηση τη Συρίας και το κομβικό σημείο της Κύπρου

Ενώ ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας και τα Ην. ΄Εθνη ετοιμάζονται για έναν νέο γύρο συνομιλιών στο Κυπριακό, η Τουρκία, παρά την αντιπαράθεσή της με τις ΗΠΑ και την οικονομική κρίση, συνεχίζει ακάθεκτη την αυτοκρατορική της πολιτική. Επί τη βάσει στοιχείων, διάθεσης στρατιωτικών μονάδων και χαρτών παραθέτουμε τον τουρκικό σχεδιασμό από το Ιόνιο ώς τα Βαλκάνια, το Αιγαίο, τη Μέση Ανατολή και την Κύπρο και, από εκεί, ώς τις Βάσεις που διαθέτει στη Σομαλία και στο Κατάρ, το οποίο στηρίζει οικονομικά την Άγκυρα με 15 δις δολάρια.  Μάλιστα, ο Ερντογάν εκτιμά ότι εάν οι ΗΠΑ συνεχίσουν την ίδια πολιτική απέναντί του, είναι δυνατό να βρει στήριξη στη Μόσχα, η οποία ακόμη και αν ισχυριστεί κάποιος ότι και αυτή θα βολευόταν με μια εξασθενημένη οικονομικά Τουρκία, καθόλου δεν θα έλεγε όχι στην εμβάθυνση της στρατιωτικής συνεργασίας μαζί της, για να προκαλέσει  νέα ρήγματα και αποσταθεροποίηση στο ΝΑΤΟ. 

Κομβικό σημείο

Σε αυτό το παιγνίδι η Κύπρος είναι, εκ των πραγμάτων, κομβικό σημείο σε ό,τι αφορά τους τουρκικούς σχεδιασμούς. Και το όλο θέμα είναι συναφές και με την πρόθεση ή όχι της Άγκυρας να προχωρήσει σε συμβιβασμούς ως προς την πλήρη αποχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων από το νησί. Ακόμη όμως και αν συμβεί κάτι τέτοιο, εάν δει κάποιος τη διάταξη των δυνάμεων και τον στρατηγικό τουρκικό σχεδιασμό, θα αντιληφθεί ότι, ούτως ή άλλως, η Κύπρος είναι και θα συνεχίσει να είναι όμηρος της Τουρκίας και υπό τον πλήρη γεωστρατηγικό και συνταγματικό έλεγχο, ειδικώς με την υπογραφή μιας προδιαγραφόμενης λύσης. Δηλαδή μιας ομοσπονδίας δύο ισότιμων κρατών με μια κεντρική κυβέρνηση στη βάση εκ περιτροπής Προεδρίας, που θα συμβολίζει τη διχοτόμηση της εκτελεστικής εξουσίας και του νέου πολιτειακού συστήματος.  

Πολεμική βιομηχανία και ανάπτυξη 

Παρά την οικονομική κρίση, οι Ένοπλες Δυνάμεις στην Τουρκία έχουν δικές τους πηγές λειτουργίας, από τσιμεντοποιεία μέχρι άλλες επιχειρήσεις. Εισπράττουν ακόμη και από τα έσοδα του Διεθνούς Αεροδρομίου Sahiba στην Ασιατική  Κωνσταντινούπολη περί τα 150 εκ. δολάρια ετησίως (σε ξένο συνάλλαγμα), ενώ πέραν του 29%  εισπράττονται από τους φόρους, ποσό που φτάνει τα 8 δις δολάρια, εκ των οποίων τα  2,3 δις δίνονται - και αυτό θα συμβεί και με το τρέχον έτος - για την αγορά οπλικών συστημάτων. Το Ταμείο Αμυντικής Βιομηχανίας διαθέτει για το 2018 το ποσό των 3,7 δις, που αναλογεί στο σύνολο των κονδυλίων που διαθέτει η Ελλάδα για την άμυνα. Με τη διαφορά ότι η Ελλάδα χρησιμοποιεί τα χρήματα αυτά  κυρίως για λειτουργικά έξοδα, χωρίς δηλαδή τη δυνατότητα κατασκευής δικών της εξοπλιστικών συστημάτων.

Η Άγκυρα, από τις δικές της παραγωγές, όπως είναι τα αυτοκινούμενα πυροβόλα των 155, που έφερε μεταξύ Μαΐου και Ιουλίου του 2017 στην Κύπρο, εξοικονομεί συνάλλαγμα που φεύγει στο εξωτερικό και αυξάνει τη στρατιωτική της αυτονομία και πολιτική. Συνεπώς, έχουν τις δικές τους δομές στο σύστημα οι Ένοπλες Δυνάμεις της Τουρκίας ακόμη και σε οικονομικό επίπεδο, εντός και εκτός του πλαισίου του κρατικού προϋπολογισμού. Για την Τουρκία, η πολεμική βιομηχανία δεν είναι πεταμένα χρήματα. Είναι τμήμα της αναπτυξιακής πολιτικής, αφού ενισχύει την παραγωγικότητα, δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας, ενώ, την ίδια στιγμή, αυξάνει τον δείκτη ασφάλειας της χώρας και είναι ενταγμένη στον στρατηγικό σχεδιασμό για την ανάδειξή της ως περιφερειακής δύναμης και δη θαλασσοκράτειρας. Μέσα σε αυτήν τη λογική, εκσυγχρονίζει το Ναυτικό της με νέα πολεμικά πλοία, που κατασκευάζονται και στην ίδια την Τουρκία. Ο Ερντογάν έχει ήδη εξαγγείλει την κατασκευή ενός μικρού αεροπλανοφόρου, που θα μπορεί να φιλοξενεί έξι μαχητικά αεροσκάφη και ελικόπτερα.  

Το βόρειο τόξο

Υπό αυτές τις συνθήκες, η Τουρκία επιδιώκει:

Πρώτον, τη δημιουργία ενός τόξου στα βόρεια σύνορα της Ελλάδας. Σε αυτόν τον στρατηγικό σχεδιασμό η Άγκυρα εκμεταλλεύεται ακόμη και τον τουρκικό πληθυσμό της Βουλγαρίας, καθώς και τα Σκόπια, το Κοσσυφοπέδιο και την Αλβανία, για να έχει πρόσβαση στο Ιόνιο, όπου εκτιμάται ότι υπάρχουν κοιτάσματα φυσικού αερίου. Το υφιστάμενο πρόβλημα στην ΑΟΖ μεταξύ της Αλβανίας και της Τουρκίας έχει δημιουργηθεί κατόπιν παρέμβασης της Τουρκίας. 

Το 2009, επί Κυβέρνησης Κώστα Καραμανλή, είχε υπογραφεί με την αλβανική κυβέρνηση συμφωνία καθορισμού της ΑΟΖ και της υφαλοκρηπίδας, επί τη βάσει της «μέσης γραμμής». Αυτή η αρχή του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας, δηλαδή περί της «μέσης γραμμής», δεν γίνεται δεκτή από την Τουρκία. Εάν γινόταν δεκτή από την Αλβανία, θα δημιουργούσε προηγούμενο και για το Αιγαίο και, ως εκ τούτου, η Άγκυρα θα ήταν σε δύσκολη θέση. Υπό αυτές τις συνθήκες, όχι μόνο πίεσε την αλβανική Κυβέρνηση να ακυρώσει τη συμφωνία με την Ελλάδα, αλλά υπάρχουν και υπόνοιες οι οποίες γράφτηκαν στα αλβανικά ΜΜΕ ότι υπήρξε και χρηματισμός δικαστικών που συμμετείχαν στο Ανώτατο Δικαστήριο της Αλβανίας, το οποίο εξέδωσε επί του θέματος ακυρωτική απόφαση.

Αποτέλεσμα αυτής της εξέλιξης, ήταν η καθυστέρηση της έναρξης ερευνών στα οικόπεδα 1 και 2 στο βόρειο Ιόνιο, παρά τον επί τούτου προγραμματισμό της Ελλάδας. Είχε προηγηθεί το 2013 η ανακατασκευή και ο εκσυγχρονισμός του στρατιωτικού αεροδρομίου της Κούτσοβας από το Τουρκικό Υπουργείο Άμυνας. Υπήρχε μάλιστα και μυστικό πρωτόκολλο για τη χρήση του από τις Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις. Το 2017, η Τουρκία αντικατέστησε μέρος των ρωσικών ατομικών όπλων και δη των καλάσνικοφ με αυτόματα όπλα τουρκικής κατασκευής, όπως τα Μ20, MP5, M4A1, MPT-76. Ταυτοχρόνως, έχει προμηθεύσει την Αλβανία με αντιαρματικά M72 LAW, τεθωρακισμένα οχήματα και βομβιδοβόλα των 40 χιλιοστών, ενώ ανοικτό είναι ακόμη το θέμα της πώλησης αρμάτων μάχης Μ60Α1 και  τεθωρακισμένων οχημάτων Cobra.

Το ναυτικό της Αλβανίας είναι made in Turkey και το Δυρράχιο είναι βάση υποβρυχίων του Τουρκικού Πολεμικού Ναυτικού. Ανάλογη πολιτική έχει η Άγκυρα και με τα Σκόπια. ΄Αλλωστε, ένας από τους ισχυρισμούς του Έλληνα ΥΠΕΞ Νίκου Κοτζιά για τη Συμφωνία επί του Σκοπιανού ήταν ότι θα έπρεπε να τραβήξουμε τα Σκόπια από την τουρκική στρατιωτική και στρατηγική εξάρτηση. Αυτή η θέση είναι μεν ορθή, όμως, είναι  λανθασμένα η μεθόδευση και ο τρόπος.

Διότι, χάσαμε το όνομα, δημιουργήσαμε μακεδονική γλώσσα και εθνότητα και βάλαμε έναν σύμμαχο της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ. Κατ' ελάχιστον, και δεν το γράφουμε τώρα, αλλά πριν από τη συμφωνία, η Αθήνα, εφόσον οι ΗΠΑ γνοιάζονταν για την ασφάλεια,  θα έπρεπε να βάλουν τα Σκόπια στο ΝΑΤΟ, πακέτο με την Κύπρο. Εάν η Τουρκία έβαζε βέτο, ας τα έβρισκε με τις ΗΠΑ… Δεν φταίει, όμως, η Αθήνα επί τούτου. Η κυρίως ευθύνη ανήκει στη Λευκωσία και στα αρνητικά στερεότυπα ενός κομματικού συστήματος, ομήρου των ιδεοληψιών καθώς και των κομματικών του συμφερόντων. Με αποτέλεσμα, να μην μπορεί να λειτουργήσει επί τη βάσει των συμφερόντων και του ρεαλισμού.

Ειδικώς τώρα που είναι σε αντιπαράθεση οι ΗΠΑ με την Τουρκία, τι θα έλεγε η Ουάσιγκτον; Εμάς, βεβαίως, εκείνο που θα έπρεπε πολύ περισσότερο να μας ενδιαφέρει, είναι η δύσκολη θέση στην οποία θα περιέρχετο η Τουρκία, κατόπιν μιας τέτοιας εξέλιξης.  Βεβαίως, για να συνέβαινε κάτι τέτοιο, θα έπρεπε να υπήρχε συγκροτημένη στρατηγική επί τη βάσει σχεδίου Β. Δυστυχώς, υπάρχει επιμονή στο αποτυχημένο σχέδιο Α του Κραν Μοντανά και των 43 ετών που προηγήθηκαν. Η  Άγκυρα θεωρεί ως κεκτημένο την ομοσπονδία και τώρα τα θέλει όλα. Επιδιώκει, στην ουσία, ένα  πολιτειακό σύστημα όπως τη βολεύει, για να νομιμοποιήσει την αναθεωρητική της πολιτική, η οποία είναι σήμερα παράνομη. Προσδοκά, εν ολίγοις, να μετατρέψει  το ψευδοκράτος σε ισότιμο συνιστών κράτος και να επανακαθορίσει την κυπριακή ΑΟΖ προς όφελος της Τουρκίας, η οποία, εν συνεχεία, θα βάλει πλώρη για το Αιγαίο και τη Θράκη. Ειδικώς για τη Θράκη ελπίζουμε να μην αληθεύουν οι πληροφορίες ότι το αντάλλαγμα για την απελευθέρωση των  δύο Ελλαδιτών στρατιωτικών είναι ο, με τον έναν ή άλλον τρόπο, καθορισμός των Μουφτήδων από την Άγκυρα.

Συρία, Κύπρος, Κατάρ, Σομαλία 

Δεύτερον, η διχοτόμηση του Αιγαίου, ο πλήρης έλεγχος της Κύπρου και η δημιουργία τουρκικής λίμνης  από τη Μαρμαρίδα ώς την Αλεξανδρέττα, γεγονός που αποδεικνύεται από τις στρατιωτικές ασκήσεις της Τουρκίας στην περιοχή και δη στη θάλασσα, καθώς και από την κατοχή της Κύπρο και την κυπροποίηση τμήματος της Συρίας. Την κυπροποίηση της Συρίας ουδόλως θα την ήθελαν οι ΗΠΑ, για τους δικούς τους στρατηγικούς σκοπούς. Ευκαιρίας δοθείσης, θα πρέπει να υπογραμμίσουμε  ότι το Συριακό είναι άλλος ένας σοβαρός λόγος της αντιπαράθεσης ΗΠΑ-Τουρκίας. Ότι, δηλαδή, με τη βοήθεια της Μόσχας, η Άγκυρα εισέβαλε στη Συρία για να ματαιώσει τον αμερικανικό σχεδιασμό δημιουργίας κουρδικής ζώνης πριν από ή μετά τη λύση του προβλήματος. Εξέλιξη που σχετίζεται με την ευρύτερη εκβιαστική τουρκική πολιτική του εκκρεμούς - αν δεν μου κάνει τα χατίρια η Δύση, πάω στην Ανατολή - και με την ανεξαρτητοποίηση της πολιτικής Ερντογάν, κυρίως από τις ΗΠΑ, καθώς και με τη συμμαχία μεταξύ Τουρκίας, Ρωσίας και Ιράν, που δεν εξόργισε μόνο τις ΗΠΑ, αλλά κυρίως το Ισραήλ, καθώς και τη Σαουδική Αραβία. Εξ ου και η άρνηση της τελευταίας να προσφέρει χρηματική βοήθεια στην Άγκυρα με το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης.

Τρίτον, η εγκαθίδρυση Βάσεων πέραν της Τουρκίας, όπως η Αλβανία, το Κατάρ και η Σομαλία. Σε ό,τι αφορά το Κατάρ και τη Σομαλία, ο τουρκικός στόχος είναι η συμμετοχή στον έλεγχο των ενεργειακών και εμπορικών θαλάσσιων οδών (chokepoints) στο Χορμούζ και Bab-el-Mandeb, καθώς και στο Σουέζ. Το Σουέζ σχετίζεται με τον έλεγχο της Κύπρου από την Τουρκία, ενώ ο συνολικός στρατηγικός σχεδιασμός είναι συναφής με την ενίσχυση του τουρκικού πολεμικού ναυτικού. Λόγω της στρατηγικής της ισχύος, η Άγκυρα  βολεύεται στην Κύπρο με μία Βάση στο αγγλικό πρότυπο. Εξ ου και η λεγόμενη εναλλακτική της πρόταση στα θέματα της ασφάλειας. Ούτως ή άλλως, η Τουρκία έχει το πλεονέκτημα της γεωγραφικής με την Κύπρο εγγύτητας, του πανίσχυρου στόλου της και της δυνατότητας που έχουν τα μαχητικά της να αφικνούνται σε χρόνο ρεκόρ.

Η παρουσία της στην Κύπρο, έστω και με μία Βάση, συνιστά το οιονεί μακρύ χέρι της Τουρκίας, για να μπορεί να αμύνεται ή να δρα σε βάρος του Ισραήλ ή της Αιγύπτου, εάν αυτό χρειαστεί. (Άλλα μακριά χέρια της Τουρκίας είναι οι εκτός συνόρων Βάσεις της, από την Αλβανία ώς τη Σομαλία, καθώς και οι πληθυσμοί που διαθέτει σε ξένες χώρες ως στρατηγικά εργαλεία επίτευξης των στρατηγικών της στόχων). Δεν είναι τυχαία τα έργα στο παράνομο αεροδρόμιο της Τύμπου, όπως και η μετατροπή του λιμανιού της Αμμοχώστου σε συμπληρωματική ναυτική Βάση της Μερσίνας.

Η εμμονή στο σχέδιο Α 

Εάν δει κάποιος τον χάρτη με τους τουρκικούς στρατηγικούς σχεδιασμούς, θα διαπιστώσει ότι η Άγκυρα κυνηγά το φυσικό αέριο από το Ιόνιο ώς το Αιγαίο, την Κύπρο και αλλού, ενώ οι κινήσεις της είναι κυκλωτικές σε βάρος της Κύπρου και της Ελλάδας. Το ερώτημα που εγείρεται είναι το εξής: 

Πώς ο Πρόεδρος δηλώνει έτοιμος να πάει σε συνομιλίες επί τη βάσει ενός αποτυχημένου μοντέλου διαδικασίας, όπως αποδείχτηκε στο Κραν Μοντανά, και με την Τουρκία να μην αλλάζει πολιτική; Όταν αντιστέκεται στις ΗΠΑ και πληρώνει κόστος για έναν πάστορα, πώς θα υποχωρήσει στο Κυπριακό ο Ερντογάν, όταν οι Κεμαλιστές είναι πιο ακραίοι από τον ίδιο και τον περιμένουν για να τον στήσουν στον τοίχο; Πώς και κάτω από ποιες συνθήκες έχουν μελετηθεί οι εξελίξεις και η τουρκική στρατηγική σε σχέση με την Κύπρο; Άντε και πήγε στις συνομιλίες ο Πρόεδρος, όπως τον σπρώχνει ΑΚΕΛ, την ίδια στιγμή, που αδυνατούν να τον αποτρέψουν οι υπόλοιποι με εναλλακτικά σενάρια δράσης, ποιες επιλογές έχουμε; Τις εξής δύο: Πρώτη, να αποτύχει η διαδικασία και να έρθουμε πιο κοντά στη διχοτόμηση.

2. Να βρεθεί λύση και να νομιμοποιηθεί το σημερινό παράνομο ψευδοκράτος σε τουρκοκυπριακό συνιστών κράτος. Δηλαδή, να διαλυθεί και να αντικατασταθεί η Κυπριακή Δημοκρατία από δύο ισότιμου καθεστώτος κράτη με  διχοτομημένη εκτελεστική εξουσία στο πλαίσιο της εκ Περιτροπής Προεδρίας. Και αυτά συμβαίνουν, διότι δεν υπάρχει σχέδιο Β. Ελέχθη, μάλιστα, το πρωτοφανές ότι δεν υπάρχει σχέδιο Β, διότι δεν υπάρχει Κύπρος Β. Με το σχέδιο Α, δυστυχώς, είτε de facto είτε de jure υπάρχει η Κύπρος διχοτομημένη. Όσο, δε, για την εναλλακτική στρατηγική, την αναλύσαμε εκτεταμένα σε άλλα κείμενα, τα οποία μπορεί ο αναγνώστης να βρει διαδικτυακά. Λόγω χώρου, δεν συντρέχει λόγος επανάληψης. Άλλωστε, από μέρους του κομματικού κατεστημένου δεν υπάρχει πρόθεση εγκατάλειψης από το διχοτομικό σχέδιο Α…

*Δρ Διεθνών Σχέσεων