Οδοιπορικό στα ιστορικά και παραδοσιακά χωριά της Μαραθάσας - Σε τόπους απαράμιλλης ομορφιάς και μαγείας Απαθανατίσαμε στιγμές από τη καθημερινότητα των κατοίκων στα χωριά Οίκος, Καλοπαναγιώτης, Mουτουλλάς και Πεδουλάς. Ψηλά στις ανησυχίες τους το φαινόμενο της αστυφιλίας

Η ΕΛΛΕΙΨΗ ανάπτυξης και οι μηδαμινές προοπτικές για εξεύρεση εργασίας συνέτειναν στην επιδείνωση του φαινομένου της αστυφιλίας

Οι συνεχείς εναλλαγές του φυσικού σκηνικού μάς συντρόφευαν καθώς ανηφορίζαμε προς τα χωριά της ιστορικής και πνευματικής κοιλάδας της Μαραθάσας, στην ορεινή περιοχή του Τροόδους. Ο αγνός βουνίσιος αέρας που γέμιζε τα πνευμόνια σε συνδυασμό με τη μαγευτική ομορφιά του τοπίου, μας αποζημίωνε για τις απότομες στροφές που παρουσιάζονται από ένα σημείο και μετά της διαδρομής.

Η κοιλάδα της Μαραθάσας διαρρέεται από τον ποταμό Σέτραχο και αποτελείται από συνολικά δώδεκα χωριά (Πρόδρομος, Μουτουλλάς, Πεδουλάς, Καλοπαναγιώτης, Λεμύθου, Παλαιόμυλος, Άγιος Δημήτριος, Τρεις Ελιές, Καμινάρια, Γερακιές, Οίκος, Μυλικούρι). Η φύση φθάνει μέχρι εκεί που βλέπει το μάτι και οι παραδοσιακοί οικισμοί ξεφυτρώνουν αρμονικά στις πλαγιές των βουνών. Σταματήσαμε ουκ ολίγες φορές για να «σκλαβώσουμε» με τον φωτογραφικό φακό το πανέμορφο τοπίο που μας συνόδευε καθ’ όλην τη διάρκεια της διαδρομής.

Το «τέρας» του φράγματος Καλοπαναγιώτη

Πρώτη στάση μας στο φράγμα του Καλοπαναγιώτη. Ένα γεροντάκι, χαριτολογώντας, μας προειδοποίησε να προσέχουμε από τον κροκόδειλο του φράγματος... Πριν από περίπου έναν χρόνο, μας είπε, το Τμήμα Αλιείας αναζητούσε στην περιοχή τον ασυνήθιστο και επικίνδυνο επισκέπτη που, όπως εφημολογείτο, ήταν μήκους ενάμισι μέτρου. Η επιχείρηση για τον εντοπισμό του οργανώθηκε έπειτα από αναφορά μιας γυναίκας ότι δέχθηκε επίθεση από το ερπετό, ενώ αυτή βρισκόταν στο περιβόλι της.
Πάντως, εμείς κροκόδειλο δεν είδαμε! Το μόνο που ακουγόταν ευκρινώς ήταν οι γνώριμες… συγχορδίες των κυπριακών βατράχων...

Ζεστή η υποδοχή των κατοίκων

ΑΥΤΟ, όμως, που μας κέρδισε πραγματικά καθ’ όλην τη διαδρομή ήταν η ζεστή υποδοχή των κατοίκων των τεσσάρων χωριών που επισκεφθήκαμε (Οίκο, Καλοπαναγιώτη, Μουτουλλά και Πεδουλά). Χαρακτηριστικό των χωριανών, η απλότητα, η καλοσύνη, αλλά και το πείσμα να φιλέψουν με τους επισκέπτες, προσφέροντάς τους ένα ποτήρι καφέ, με συνοδευτικό ένα γλυκό του κουταλιού. Από τη συνομιλία που είχαμε με τους κατοίκους αντιληφθήκαμε ότι παρά τη φυσική ομορφιά, η ζωή στα ιστορικά αυτά χωριά της Κύπρου έχει μεγάλες δυσκολίες. Η έλλειψη ανάπτυξης και οι μηδαμινές προοπτικές για εξεύρεση εργασίας συνέτειναν στην επιδείνωση του φαινομένου της αστυφιλίας.

«Φύγαμε γιατί δεν βρίσκαμε δουλειά»

ΣΥΝΑΝΤΗΣΑΜΕ την Αντιγόνη Φυλακτού, 82 ετών, με τον άνδρα της να ψεκάζουν τις κερασιές στο χωράφι τους, που βρίσκεται λίγο έξω από τον Καλοπαναγιώτη. «Αν και γεννήθηκα σ’ αυτό το χωριό, τα τελευταία 60 χρόνια διαμένω με την οικογένειά μου στη Λεμεσό. Φύγαμε επειδή δεν υπήρχαν δουλειές τότε στο χωριό, παρά μόνο στην πόλη. Φυσικά, σήμερα δεν έχει δουλειές πουθενά, αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία.

Οι περισσότεροι νέοι έφυγαν από τον Καλοπαναγιώτη γι’ αυτόν τον λόγο. Τώρα απέμειναν λίγοι ηλικιωμένοι για να ζήσουν τα τελευταία χρόνια της ζωής τους». Ο άντρας της, ο κ. Ανδρέας, μας ανέφερε ότι αυτή την εποχή είναι η εποχή του κερασιού. «Σ’ έναν μήνα, περίπου, θα είναι έτοιμα και τα ροδάκινα. Δυστυχώς, όμως, δεν αξίζει, πλέον, να παράγεις και να πουλάς, αν λογαριάσεις τα έξοδα που απαιτούνται μέχρι την ωρίμανση των καρπών, τη συγκομιδή τους και την προώθησή τους στην αγορά.

Επίσης, υπάρχουν και ασταθείς παράγοντες που επηρεάζουν το εισόδημα των αγροτών. Όπως, π.χ., το ξέσπασμα μιας ξαφνικής, ραγδαίας βροχόπτωσης ή το δυνατό χαλάζι, που είναι ο φόβος και ο τρόμος των αγροτών. Δυστυχώς, δεν μπορείς να βασιστείς, πλέον, στην παραγωγή για να επιβιώσεις»…

«Θα μας κλείσουν το δημοτικό»

Ελευθερία Στασή - ιδιοκτήτρια καφενείου: «Σιγά-σιγά έφυγαν όλοι για τις πόλεις. Τους καταλαβαίνω γιατί η ζωή εδώ είναι χάλια. Πριν από το 1974 ζούσαν στον Καλoπαναγιώτη γύρω στους 1200 κατοίκους. Σήμερα, απέμειναν λιγότεροι από 300 με 400 κάτοικοι. Να σας αναφέρω ότι πριν από πέντε με έξι χρόνια έκλεισε το γυμνάσιο Πεδουλά, επειδή οι μαθητές που φοιτούσαν εκεί ήταν ελάχιστοι.

Τώρα ακούγεται ότι θα κλείσει και το δημοτικό μας, τον Σεπτέμβρη. Οι μόνες δουλειές που μπορείς να βρεις είναι γεωργός και σερβιτόρος σ’ ένα από τα λίγα μας εστιατόρια και ξενοδοχεία της περιοχής. Λίγοι είναι και οι τουρίστες που μας επισκέπτονται. Εξαίρεση αποτελούν οι Κυριακές και οι αργίες. Αυτή την εβδομάδα, πάντως, δεν είχαμε σχεδόν καθόλου κόσμο».

«Να διευκολυνθεί η πρόσβαση»

Κώστας Μαυρονίκου - υπάλληλος σε κατάστημα: «Το πιο σημαντικό που πρέπει να κάνουν οι Αρχές για την ανάπτυξη της περιοχής είναι να διευκολύνουν την πρόσβαση. Να επεκταθεί, δηλαδή, ο αυτοκινητόδρομος μέχρι την Ευρύχου. Κατά την επιστροφή των εκδρομέων στη Λευκωσία, τις Κυριακές, γίνεται το αδιαχώρητο στους δρόμους. Υπήρχαν, πάντως, σχέδια επέκτασης του δρόμου, αλλά μείνανε στα χαρτιά».

«Θα πεθάνει μαζί μας το χωριό»

ΑΝΤΡΕΑΣ Ξενοφώντος - ιδιοκτήτης καταστήματος: «Είμαι εδώ και 55 χρόνια κάτοικος του Μουτουλλά. Από τον καιρό που μπήκαμε στην Ευρωπαϊκή Ένωση και ήρθαν στην Κύπρο τα ξένα προϊόντα, η δουλειά μας μειώθηκε. Τα παιδιά μου έφυγαν και διαμένουν στη Λευκωσία. Η ζωή εδώ είναι ένα μαρτύριο· γι’ αυτό, όπως βλέπεις, απομείναμε μόνο οι γέροι. Όταν πεθάνουμε εμείς, θα πεθάνει μαζί μας το χωριό. Ανάσα δίνουν οι λιγοστοί τουρίστες. Μη φανταστείτε πολλά πράγματα· έρχονται, βγάζουν καμιά φωτογραφία, πίνουν κανέναν καφέ και εξαφανίζονται. Είναι κρίμα, γιατί τα πράγματα θα ήταν αλλιώς, αν το κράτος βοηθούσε στην ανάπτυξη του χωριού».

Πλούσιο σε ιστορία και παράδοση

ΤΟ ΧΩΡΙΟ Καλοπαναγιώτης είναι ένας τόπος με πλούσια ιστορία και παράδοση. Είναι ο τόπος που υποδέχτηκε τους Αποστόλους Παύλο, Βαρνάβα και Μάρκο, οι οποίοι βάπτισαν εκεί έναν από τους πρώτους ιεράρχες της Εκκλησίας μας, τον Άγιο Ηρακλείδιο. Στις Πράξεις των Αποστόλων περιγράφεται αδρομερώς η αποστολική περιοδεία από «Σαλαμίνος άχρι Πάφου». Αναχωρώντας από τη Σαλαμίνα οι Απόστολοι διήλθαν τα βουνά του Τροόδους κατευθυνόμενοι προς την Πάφο, έφτασαν στην κοιλάδα της Σολέας.

Εκεί συνάντησαν τον ιερέα των ειδώλων Ιεροκλή, ο οποίος τους έδωσε για ξεναγό τον γιο του Ηρακλείδη - τον μετέπειτα Άγιο Ηρακλείδιο. Καθ’ οδόν ο Ηρακλείδης κατηχήθηκε από τους Αποστόλους και πίστεψε στον Θεό. Όταν, δε, έφτασαν στην κοιλάδα της Μαραθάσας, μέσα από την οποία ρέει ο ποταμός Σέτραχος, ζήτησε να βαφτιστεί. Βλέποντας οι Απόστολοι τον πόθο του νεαρού, τον βάπτισαν και τον ονόμασαν Ηρακλείδιο.

Ο Άγιος Ηρακλείδιος έγινε ιεράρχης, έζησε βίο ασκητικό και εκοιμήθη ως διάδοχος του Αποστόλου Βαρνάβα. Στον τόπο της βαφτίσεώς του οικοδομήθηκε ναός. Ο σημερινός ναός του Αγίου Ηρακλειδίου κτίστηκε στα τέλη του 10ου αιώνα και αποτελεί τυπικό δείγμα βυζαντινής αρχιτεκτονικής.

Η Ιερά Μονή Αγίου Ιωάννη του Λαμπαδιστή

ΣΤΗΝ Ιερά Μονή Αγίου Ιωάννη του Λαμπαδιστή ανταμώσαμε με τον πρώην δάσκαλο Βάσο Αχιλλέα, ο οποίος μας ανέφερε ότι στο μουσείο του μοναστηριού φυλάγονται κειμήλια ανεκτίμητης αξίας, όλα από το χωριό του Καλοπαναγιώτη. «Έχουμε κειμήλια μέχρι 900 χρόνων, δηλαδή από τον 12ο αιώνα», είπε ο κ. Αχιλλέας.

Στη Μονή συναντήσαμε τον Μητροπολίτη Μόρφου Νεόφυτο, ο οποίος μας μίλησε για την ιστορική Μονή. «Είναι ένας από τους πλέον ιστορικούς χώρους της Κύπρου. Διάφορες φάσεις της χριστιανικής ιστορίας της Εκκλησίας της Κύπρου διασώζονται σ’ αυτό τον χώρο του Λαμπαδιστή. Πρόκειται για την Αποστολική περίοδο, τη Βυζαντινή, και την περίοδο της Λατινοκρατίας. Σ’ αυτό τον χώρο ασκήτευσε ο Άγιος Ιωάννης ο Λαμπαδιστής που έζησε κατά τους βυζαντινούς χρόνους.

Είναι σημαντικός, όχι μόνο από πλευράς αγιότητας, αλλά κι από πλευράς ιστορικότητας, αφού έζησε σε μια περίοδο όπου η Εκκλησία της Κύπρου εξερχόταν από μια μεγάλη δοκιμασία, τις αραβικές επιδρομές, και βρισκόταν προ των πυλών μιας άλλης δοκιμασίας, τις πνευματικές επιδρομές των Φράγκων και των Λατίνων. Τον περασμένο Φεβρουάριο, δύο πατέρες, φίλοι σ' εμένα, από τη Μητρόπολη Θηβών και Λιβαδειάς, ήρθαν στη Μονή και προσπαθούν να ζήσουν τη μοναχική ζωή. Πρόκειται για τους πατέρες Αμβρόσιο και Ιωάννη».

«Μη γίνουμε Αγία Νάπα»

- Μιλήστε μας λίγο για τη σημερινή ζωή στα χωριά της Μαραθάσας.

«Όλα τα γύρω χωριά έχουν δεχθεί ένα πλήγμα αστυφιλίας μετά το 1974. Στην ουσία όλη η ορεινή περιοχή της Μόρφου, Μαραθάσας, Σολέας και Βόρειας Πιτσιλιάς ζει συνθήκες διχοτόμησης, επειδή δεν υπάρχει πρόσβαση στη θάλασσα, λόγω των Τούρκων. Σήμερα, τα χωριά αυτά δεν έχουν περισσότερους από 200 με 300 κατοίκους. Όμως τον τελευταίο καιρό στο χωριό Καλοπαναγιώτης υπάρχει μια ανάπτυξη, χάρη στον πολύ προοδευτικό Κοινοτάρχη Ιωάννη Παπαδούρη.

Αυτός ο άνθρωπος κατάφερε να εξασφαλίσει ευρωπαϊκά κονδύλια για την ανακαίνιση των σπιτιών και τη δημιουργία καταλυμάτων αγροτουρισμού, όπως εστιατόρια και διαμερίσματα. Χαιρόμαστε όταν ένα μικρό χωριό βρίσκει σιγά-σιγά ζωή. Αυτό που διδάσκει η Εκκλησία είναι ότι πρέπει να υπάρχει ανάπτυξη κοσμική, αλλά από την άλλη και πνευματική ανάπτυξη.

Πρέπει να υπάρχει μια ισορροπία μεταξύ της αμαρτίας και της μετάνοιας, αλλιώς θα γίνουμε όπως την περιοχή της Αγίας Νάπας. Ο Άγιος Ιωάννης ο Λαμπαδιστής νομίζω ότι φροντίζει για να μη συμβεί αυτό».

Το θαύμα της Αναστασίας Ιωάννου

ΤΗ ΜΟΝΗ επισκέφθηκε για να προσκυνήσει η Αναστασία Ιωάννου, 64 χρονών. Όπως μας ανέφερε με δάκρυα στα μάτια, ένα θαύμα τής συνέβη πριν από περίπου 20 χρόνια. «Ο γιος μου έπασχε από κατά πλάκας σκλήρυνση και δεν του είχε απομείνει πολύς χρόνος ζωής. Παρόλο που οι γιατροί μού είπαν να μην τον μετακινώ από το κρεβάτι, εγώ αποφάσισα να τον φέρω στη Μονή του Αγίου Ιωάννη του Λαμπαδιστή για να προσευχηθούμε.

Όταν, όμως, φθάσαμε στο γιοφύρι, ο γιος μου δεν άντεχε άλλο από τον πόνο και άρχισε να μου φωνάζει ''μάνα, δεν μπορώ άλλο, που με παίρνεις;''. Κι εγώ του απάντησα ''στον γιατρό, γιε μου, σε παίρνω, στον Άγιο Ιωάννη''. Φοβήθηκα ότι θα τον έχανα και άρχισα να φωνάζω με όλη μου τη δύναμη στον Άγιο Ιωάννη τον Λαμπαδιστή. Τελικά, τα καταφέραμε και μπήκαμε στην εκκλησία. Προσευχόμασταν για περισσότερο από δύο ώρες.

Σε κάποια στιγμή έβγαλα από το δάχτυλό μου τη βέρα των αρραβώνων μου και την άφησα στη λειψανοθήκη του Αγίου Ιωάννη. Ήταν η πρώτη φορά που την έβγαζα από το χέρι μου. Οι προσευχές μας εισακούστηκαν. Μετά από λίγες μέρες ο γιος μου ξεπέρασε το πρόβλημά του και γέμισε ζωή. Τώρα είναι παντρεμένος και έχει τη δουλειά του. Να σας πω ότι μια μέρα αφότου θεραπεύτηκε το παιδί μου, μας επισκέφθηκε η νύφη της αδελφής.

Μαζί της έφερε ένα κουτί που περιείχε δοχεία με τσάι και καφέ. Όταν τα έβγαλα για να τα βάλω στο ντουλάπι, βρήκα στο κουτί τη βέρα που είχα αφήσει στη Μονή. Παρατήρησα ότι είχε χαραγμένα τα αρχικά του ονόματός μου. Ρώτησα τη νύφη μου και δεν μπορούσε να μου εξηγήσει πώς βρέθηκε στο κουτί η βέρα μου. Εγώ πιστεύω ότι μου την επέστρεψε ο Άγιος Ιωάννης. Φαίνεται ότι κατάλαβε τον πόνο που τραβούσα, και αφού θεράπευσε το παιδί μου, μου έδωσε πίσω και τη βέρα».

Ένας παράδεισος

ΑΝΤΡΕΑΣ Δημάδης, συνταξιούχος: Στο χωριό απέμειναν μόνο οι συνταξιούχοι. Δηλαδή, περίπου 200 άτομα, που είναι άνω των 60 ετών. Καθημερινώς είμαστε τα ίδια πρόσωπα στο καφενείο. Αυτά που βλέπεις εδώ. Ο Καλοπαναγιώτης, όμως, το τελευταίο διάστημα γνωρίζει συνεχή πρόοδο, λόγω του σπουδαίο έργου που επιτελεί ο κοινοτάρχης του χωριού, Ιωάννης Παπαδούρης, που είναι, μεταξύ άλλων, ιδιοκτήτης του παραδοσιακού χωριού, με τα αγροτόσπιτα «Casale Panagiotis».

Ο Καλοπαναγιώτης αντιμετωπίζει μεγάλο πρόβλημα αστυφιλίας, μετά την τουρκική εισβολή του 1974. Ο κάθε χωριανός έφυγε από το χωριό για τις σπουδές των παιδιών του και γενικά για μια καλύτερη ζωή. Διατηρούν τα σπίτια τους, ωστόσο κανείς δεν γυρίζει πίσω να εγκατασταθεί μόνιμα. Και εγώ αναγκάστηκα να εγκαταλείψω το χωριό και να εγκατασταθώ στη Λευκωσία, το 1977, για μια καλύτερη ζωή και για τη μόρφωση των παιδιών μου. Δούλευα σε εργοστάσιο ρούχων στη βιομηχανική περιοχή του Στροβόλου κι όταν συνταξιοδοτήθηκα επέστρεψα στο χωριό, στον Καλοπαναγιώτη.

Εδώ είναι το σπίτι μου, το περιβόλι μου και ο τόπος που μεγάλωσα. Ο Καλοπαναγιώτης είναι ένας παράδεισος όταν δεν σε «τρέχουν» άλλες υποχρεώσεις, διότι αυτές είναι που σε αναγκάζουν να εγκαταλείψεις το χωριό και να εγκατασταθείς στην πόλη, για μια δήθεν καλύτερη ζωή. Οι περισσότεροι συγχωριανοί έρχονται μόνο τα σαββατοκύριακα, στα εξοχικά τους, και ακολούθως επιστρέφουν και πάλι στις πόλεις.

Αυτοί που παρέμειναν στο χωριό, οι πλείστοι είναι αγρότες. Λίγοι, ωστόσο, έχουν περιβόλια και ασχολούνται με την παραγωγή για να βγάζουν τα προς το ζην τους. Το κλίμα ευνοεί την πλούσια παραγωγή φρούτων, ειδικά κερασιών, στον Καλοπαναγιώτη. Φέτος, υπάρχει μεγάλη παραγωγή κερασιού, λόγω των καιρικών συνθηκών που επικράτησαν και λειτούργησαν ευνοϊκά προς αυτό. Όσοι ανθοί ήταν στα δέντρα, τόσα κεράσια παρήχθησαν. Όμως, λόγω της μεγάλης φετινής παραγωγής, οι τιμές των κερασιών θα είναι «χώμα».

Μόνο ξένοι οι εργάτες

Κάτοικοι του Καλοπαναγιώτη μάς ανέφεραν ότι σε όλα τα ιδιωτικά, αναπτυξιακά έργα που γίνονται στο χωριό, εργοδοτούνται Ρουμάνοι και Τουρκοκύπριοι που έρχονται από την κατεχόμενη Μόρφου. «Δεν υπάρχουν Κύπριοι εργάτες στο χωριό για να εργοδοτηθούν, όλοι ''μετανάστευσαν'' στις πόλεις», μας αναφέρθηκε χαρακτηριστικά. Άλλοι κάτοικοι μάς υπέδειξαν, επίσης, ότι στον Καλοπαναγιώτη άρχισε η ανέγερση συγκροτήματος, που θα περιλαμβάνει καφεστιατόριο, έξι διαμερίσματα-αγροτόσπιτα με πισίνα και χώρο στάθμευσης, αξίας 1.500.000 ευρώ, έργο που είναι επιδοτημένο από την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Με το γαϊδούρι στο βουνό

ΑΝΗΦΟΡΙΖΟΝΤΑΣ τον Καλοπαναγιώτη, φτάσαμε στο χωριό Μουτουλλάς, που απαριθμεί, περίπου, γύρω στους 200 κατοίκους. Λίγα, μόλις, μέτρα από την είσοδο στο χωριό συναντήσαμε τον κ. Αντρέα Αγαθοκλέους, ο μοναδικός φούρναρης του χωριού εδώ και δεκαετίες. «Θυμάμαι, όντας, μικρό παιδί, φόρτωνα τους σάκους με το αλεύρι στον γάιδαρο και ανέβαινα εκείνο το βουνό, όπου αρχικά ήταν ο φούρνος παρασκευής ψωμιών του πατέρα μου», μας ανέφερε χαρακτηριστικά. Στον φούρνο του κ. Αγαθοκλέους απασχολούνται γύρω στα 20 άτομα και συντηρούνται περίπου 10-12 οικογένειες.

«Δυστυχώς, δεν υπάρχουν άλλες επιχειρήσεις, ώστε να μπορούν ν’ απασχοληθούν κι άλλοι κάτοικοι του χωριού», μας είπε ο κ. Αντρέας. «Δουλειές δεν υπάρχουν για να εργαστούν οι κάτοικοι, με αποτέλεσμα ν’ αναγκάζονται να μετοικήσουν στις πόλεις για εργασία», μας ανέφερε άλλος χωριανός. Οι εναπομείναντες μαθητές του Γυμνασίου πηγαίνουν σχολείο στη Λεμύθου ή στην Ευρύχου. Οι, δε, έξι με επτά μαθητές του δημοτικού, φοιτούν στο Περιφερειακό Δημοτικό Σχολείο της Μαραθάσας, που ψιθυρίζεται έντονα στα γύρω χωριά ότι μέχρι του χρόνου θα κλείσει, όπως έγινε με το Γυμνάσιο του Πεδουλά, ενώ όσοι μαθητές απομείνουν, θα μεταφερθούν στο Δημοτικό Σχολείο της Ευρύχου.

Δεν έχει ζωή τα βράδια

Ο Πάμπος Αγαθοκλέους, γιος του Αντρέα Αγαθοκλέους, μας ανέφερε ότι στον Μουτουλλά δεν έχει ζωή τη νύχτα στο χωριό, «γι’ αυτό δουλεύω την ημέρα στο χωριό και τα βράδια κατεβαίνω στη Λευκωσία. Στην ηλικία μου, δέκα άτομα, περίπου, είμαστε, μαζί με το διπλανό χωριό, τον Καλοπαναγιώτη. Όσοι νεαροί διαμένουν μόνιμα στον Μουτουλλά είναι αυτοί που έχουν δική τους δουλειά στο χωριό.

Στην ξενιτιά 37 χρόνια

ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ Κυριακίδης - ιδιοκτήτης καφεστιατορίου: «Εδώ είναι το σπίτι μου και εδώ μεγάλωσα. Έλειπα στο εξωτερικό 37 χρόνια. Όσο καιρό και να παραμείνεις στην ξενιτιά, το μυαλό σου πάει συνεχώς εκεί που μεγάλωσες. Κοιμόμουν και έβλεπα στο όνειρό μου το χωριό μου, τον Μουτουλλά. Εδώ και τρία χρόνια είμαι μόνιμος κάτοικος στο χωριό. Εδώ βρήκα την υγεία μου. Καθαρός αέρας και χωρίς το άγχος της δουλειάς που έχεις στην πόλη. Δεν έχει σαν το χωριό σου, σαν τον τόπο σου, κι όλα τα λεφτά του κόσμου να έχεις… εκεί που μεγάλωσες, εκεί είναι το καλύτερο μέρος.

Ο κόσμος του χωριού άλλαξε πάρα πολύ. Και άλλαξε προς το χειρότερο. Παλιά οι χωριανοί αλληλοβοηθούνταν, υπήρχε μια αγάπη και μια εκτίμηση μεταξύ τους. Θυμάμαι, μικρός τότε, πηγαίναμε μια ημέρα στα αμπέλια κάποιου συγχωριανού μας και τον βοηθούσαμε, την επομένη πηγαίναμε στα αμπέλια άλλου συγχωριανού, στα δικά μας κ.ο.κ. Τώρα, βλέπεις ότι ο κόσμος έχει το μυαλό του στο χρήμα και σκέφτεται πώς θα ξεγελάσει ο ένας τον άλλο. Άλλαξε αυτή η ωραία νοοτροπία που υπήρχε τότε. Επίσης, παλαιότερα σεβόσουν τον μεγαλύτερό σου. Τώρα η νεολαία είναι πιο επιθετική.